Takıntı hastalığı nedir? Neden kaynaklanır? Kimler de görülür?

Bazı insanların, etrafındaki kişilerin, özellikle yakın çevresindeki bireylerin, hayatlarına ve tercihlerine fazlaca müdahale ettiklerini ve hatalarına fazlaca tepki verdiklerini görmekteyiz. Çoğumuzun kontrol takıntısı olarak da bildiği bu durum, obsesif kişilik bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Tanısal özellikler ise benzer şekilde tanımlanmıştır. Bu kişilik bozukluğunda kişiler, aşırı düzen, titizlik, kusursuz olma, kuralcılık, inatçılık ve bütün bunlara aşırı katı tutum sergilerler. Başkalarının da inandıkları bu katı kurallara, tam olarak uymasını bekler ve uymadıklarını gördüklerinde hoşgörüsüzlük sergilerler. Psikiyatri Uzmanı Dr. Tuba Erdoğan konu hakkında bilgiler verdi.Kararsızlık, iş ve sorumluluklar konusunda aşırı hırs ve düşkünlük, ahlaki değerlerde aşırı bir katılık, cimrilik, biriktiricilik, aşırı mantıksallık, evhamlı-kaygılı olma durumları da diğer özellikleridir.Ancak belirtilmesi gereken, bu sayılan özelliklerin, kişinin çocukluk ya da ergenlikten beri süregelmesi ve toplum içinde, iş veya sosyal yaşamında şiddetli sıkıntılara yol açması gerektiğidir. Temelinde diğer kişilik bozukluklarında olduğu gibi genetik, nörobiyolojik, çevresel ve gelişimsel etmenler rol almaktadır. Ailesel özellikler ve yetiştirilme tarzı burada dikkat çekmektedir. Bu şekilde takıntılı davranışlar gösteren insanların çocuklarının da benzer özellikler gösterebildiğini görmekteyiz. Çocuklarından beklentileri yüksek olan, eleştirel bir dil ile iletişim kuran ve hatalara tahammülü olmayan ebeveynler, çocuklarına da bunun doğru olduğunu öğreteceğinden, ilerleyen dönemlerde, çocuklarının da bu patern ile dış dünya ile ilişki kurması olası olacaktır.- Kişinin karşısındakine güvenmemesi, her şeyin doğrusunu kendinin yaptığını düşünmesi bu sorunun ortaya çıkmasında ne denli etkili?Bu kişilik bozukluğunun temel düşünce yapısı mükemmeliyetçilik ve karşısındaki kişiler için doğru olanı bildiğini düşünme olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla burada kişi karşısındakini, kendince iyi niyeti ile düşündüğünü ve onun için en doğru, en iyi, en hatasız olanı istediğini düşünür ve bu durumu karşısındakine dayatır. Bunu da sorgulamadan uygulamasını bekler. Burada kişi karşısındakinin karar ve tercihlerine güvenemez ve en doğrusunu kendisinin bilip uyguladığını düşünür. Ancak unutulmaması gereken kişinin hatalar ile öğrenip gelişebildiğidir. Çocukluk döneminden itibaren ebeveynlere önerilen de hata yapıldığında çocuğu ürkütmeden neden sonuç ilişkisini kurmasının öğretilmesi olmasıdır.- Bu sorunun düzeyleri var mı? Nelerdir? Diğer tüm kişilik bozukluklarında olduğu gibi, burada da bahsedilen belirtiler, bozukluk düzeyinde olabileceği gibi, kişilik özellikleri olarak da ortaya çıkabileceğidir.Bu durumun düzeyi ise bir yelpaze şeklinde bulunabilir. Burada önemli olan şiddet ve işlevselliğin durumu olmaktadır. Bu kişilik bozukluğu olan kişiler, diğer insanların sınırlarını zorladığından, genellikle çeşitli çatışmalar ile ortaya çıkmaktadır. Eşinin kendi kararlarını almasına engel olan, kısıtlayan bireyler veya çocuğunun ilgi, zevk ve becerilerini kendi doğruları doğrultusunda yönlendiren, iş yaşamında sürekli denetleyen ve karşısındakinin duygu ve davranışlarına empati kurup anlayış gösteremeyen bireyler olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Ufak bir hata veya ahlaki değerlerine ters düşen bir davranışta ise buna abartılı tepkiler, bazen de öfke nöbetleri gösterebilmektedirler.- Çatışmak bu duygudurumun daha da artmasına yol açar mı? Bu kişiler genellikle kendi yaptıkları davranışların ve tepkilerin olağan olduğunu savunduğundan, çatışmak veya tartışmaya girmek bu sorunu çözemeyeceği gibi, durumun daha da içinden çıkılmaz hale gelmesine sebep olabilmektedir. Empati, tek taraflı olmaması gereken bir duygu halidir. Nasıl ki obsesif kişilik bozukluğu olan bireylerin ilişki kurduğu insanları anlaması gerektiğini düşünüyorsak, benzer şekilde onların da içten içe oluşturdukları olumsuz tema ve düşünceleri anlamak, bu durumu çözebilmenin ve ilişkinin sağlıklı devam etmesinin yolu olabilir.- Kontrol takıntısı kişinin yaşamını nasıl etkiliyor? Kişi, bu durumun sonuçlarını algılayıp karşı tarafa hissettirdiklerinin empatisini sağlayamayacağından, kendini mağdur, çaresiz, sevilmeyen ve istenmeyen biri gibi hissedebilir. Anksiyete ve depresyon bozuklukları ek olarak yaşanabilmektedir. Sürekli sevdikleri için çabaladığı, onların iyiliğini düşündüğü halde nasıl bu duruma gelindiği noktasında haksızlığa uğramış hissedebileceği gibi, sevdiklerine bir şey olacağı kaygısı ile de onları koruduğuna inanabilmektedir. Bu durumla mücadele etmek için öncelikle kişinin kendi sınırlarını belirlemesi ve bu konuda net olması obsesif kompulsif kişilik bozukluğu olan bireylerle yaşayan veya iş ortamında karşılaşmak durumunda olan kişiler için önerilebilir. Bu kişilere hata yapmanın da normal olabildiği, hatta hataların insan gelişimi için etkili olabileceği açıklanabilir. Kişi özelinde ise bireysel psikoterapiler, ilaç kullanımı ve uzman desteği ile bu durumun üstesinden gelinebilir.