İyi hayatın sırrı kronobiyolojide gizli! Biyolojik saate dikkat! Hastalıklara davetiye çıkarıyor... Prof. Dr. Osman Müftüoğlu yazdı

Biyolojik saate uyum meselesi ciddiye almadığımız ama aslında oldukça önemli bir iyi hayat ayrıntısıdır. Eğer bu ayrıntıya dikkat etmezseniz ne gününüzü formda, zinde ve keyifli geçirebilir, ne yiyip içtiklerinizin sağlayacağı sağlık faydalarını/enerjiyi yeterince hissedebilir, ne de uyuduğumuz uykuların -süresi yeterli olsa bile- dinlendirici ve enerji yükleyen iyileştirici etkisini gerektiği kadar fark edebilirsiniz.Diğer taraftan muhakkak ki hepimizin farklı krono tiplerimiz yani biyolojik saatlerimiz var. Ve yine muhakkak ki o farklı krono tip yapılanmaların arka planında da yine bir genetik temel; yani genetik mirasımız yatıyor. Ama unutmayalım ki o miras -ister güçlü ister zayıf olsun- yaşam tarzımız ve çevremiz ile etkileştiği kadar kronobiyolojimiz yani zaman takvimimize uyumumuz ile de etkileşiyor. İşte bu nedenle ne zaman takvimimizle/kronobiyolojimizle ne de krono tipimizle çatışmaya girmememiz gerekiyor. Bilimsel verilerle net ve açık olarak gösterildi ki sağlığımızın da bir zaman saati var. Ve bu saat kısaca biyolojik saat/kronobiyoloji olarak tanımlanıyor. Aslında tek bir biyolojik saatimiz de yok, bedenimiz ve vücudumuzun 24 saatlik günlük döngülerini ayarlayan, enerji üretimi, bakım onarım, metabolik süreçler, hormonal dengeler, enerji üretimi ve benzeri döngüleri düzenleyen farklı biyolojik saatlere sahibiz. Ama ne iyi ki -eğer o kronobiyolojimize uygun yaşarsak- o farklı saatler sağlıklı ve senkronize bir işleyişle hastalıkta ve sağlıkta, çocukluk, gençlik ve yaşlılıkta bize tam ve kusursuz bir iyi hayat yaşatabiliyor. Ama eğer bu farklı saatler dikkate alınmaz, görevlerini usulünce ve zamanında yerine getirmelerine yardımcı olunmazsa hücrelerimizin metabolizması bozulmaya, enerji üretimleri devreden çıkmaya, başta DNA hasarları olmak üzere onarım süreçleri sekteye uğramaya başlıyor. Dolayısıyla o hücreler ve takiben de dokular ve organlar beklenenden daha erken ve daha kötü yaşlanıyor. Çoğumuz farkında değiliz ama biyolojik saatlere uyumsuz bir hayatı ısrarla sürdürecek olursak daha sık hastalanıyor ve daha kötü yaşlanıyoruz. Daha sık nezle girip oluyor, daha çok alerjik sorun yaşıyor, daha fazla depresyona yakalanabiliyoruz. Ve yine aynı hata nedeniyle Alzheimerdan Parkinsona, şeker hastalığından hipertansiyona ve romatizmal sorunlardan kanserlere kadar pek çok sağlık sorununa aday haline geliyoruz. Kısacası NE YEDİĞİMİZ, NE KADAR UYUDUĞUMUZ, NE SIKLIKTA EGZERSİZ YAPTIĞIMIZ muhakkak ki önemlidir. Ama iyi bilelim ki en az bunlar kadar NE ZAMAN YİYİP, NE ZAMAN UYUDUĞUMUZ VE NE ZAMAN EGZERSİZ YAPTIĞIMIZ da yani BİYOLOJİK SAATLERİMİZE NE ÖLÇÜDE UYGUN BİR HAYAT TARZI SÜRDÜRDÜĞÜMÜZ de çok ama çok mühim bir iyi yaşam ayrıntısıdır. Genetik kodlarımızın çevresel koşullar ve hayat tarzımızla etkileşerek bizi ve hayatımızı şekillendirdiği kesindir. Diğer taraftan DNA haritamızın netleşmesinin genlerimizi daha iyi anlamamızı sağladığı da şüphe götürmez. 2000li yıllara girerken genom projesi sayesinde bizi biz yapan 30 bin genimizi oluşturan 8 milyar harfi net ve açık olarak tanımladık.Ama itiraf edelim ki o 8 milyar harfin dizilimindeki sırlar hâlâ hiyeroglif yazılar gibi çözülmeyi bekliyor. İşte bu karmaşık genetik kodu çözümlemenin ise epigenetik sayesinde başarılabileceği biliniyor. Dolayısıyla tıbbın geleceği bu kodu kırmakta, içeriğini doğru anlamakta, nasıl yönetileceğini doğru yorumlamakta yatıyor. Özetle GENLERİMİZ, YAŞAM TARZIMIZ ve ÇEVREMİZ arasındaki etkileşim bedenimizin neden iyi ya da kötü çalıştığı ve nasıl daha iyi yönetilebileceği ile ilgili gizli sırların cirit attığı SİHİRLİ BİR ÜÇGENi oluşturuyor. Ve bu üçgenin tam ortasında da BİYOLOJİK SAAT var. Her birimiz biriciğiz ve bir taneyiz! Her birimizin farklı bir kullanım kitapçığı var. Ve o kullanım kitapçığının kapağında da genetik miras yazıyor. O mirasın nasıl kullanılacağına ise biz (yaşam tarzımız), çevremiz (yaşam koşullarımız) ve biyolojik saate uyumumuz yani epigenetik karar veriyor.