Sağlıksız olduğu düşünülüyordu... Meğer insülin direncini kırıyormuş!

Amerikanın ekvatoral bölgelerinde kakao bitkisinden yetiştirilen ve çikolata yapımında kullanılan kakaonun faydaları oldukça fazla... Yüksek diyet lifi ve zengin mineral içeriğiyle, insülin direncini kıran besinlerin başında bitter çikolata geliyor. (Uzman Diyetisyen Selahattin Dönmez / Sabah)Çikolata uzun yıllar boyunca sağlıksız bir besin olarak düşünülmüştür. Ancak son zamanlarda bitter çikolata bu düşüncelerin ortadan kalkmasını sağlayarak sağlık üzerindeki birçok olumlu etkisini kanıtlamıştır. Enerji ve şeker içeriğinin daha düşük, lif ve protein içeriğinin daha yüksek olması bitter çikolatayı diğer çikolatalardan ayıran en önemli özelliklerdendir. Ayrıca bitter çikolatanın yararlı etkileri kakao ve şeker içeriğine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Kakao içeriği ne kadar fazla, şeker içeriği ne kadar az ise yararlı etkileri o kadar çok olmaktadır. Bitter çikolata, sağlığa olan yararlı etkilerini içeriğindeki kakaoda bulunan flavanollerden almaktadır. Kakao, Amerika'nın ekvatoral bölgelerinde kakao bitkisinden yetiştirilmekte ve çikolata yapımında kullanılmaktadır. Kakaonun tarihi çok eskilere, genellikle de milattan sonra (MS) 400 yıllara kadar dayanmaktadır. O dönemlerde kakaonun tüketimi, şimdiye kıyasla oldukça farklı olup, kakao taneleri suda eritilerek, içerisine tarçın ve biber eklenerek içecek şeklinde kullanılmaktaydı. Bu içeceği ise gücü artırıcı ve uyarıcı etkisinden dolayı tükettikleri kaynaklarda belirtilmiştir. Yüksek kakao içeriğine sahip bitter çikolata tüketiminin vücudumuz için besleyici olduğunu sizlere söyleyebilirim. Bitter çikolata, yüksek diyet lifi ve zengin mineral içeriğine sahiptir. Yüzde 70-85 kakao içeren 80 gram'lık bitter çikolata tüketimi, günlük alınması gereken diyet lifinin yüzde 35'ini, demir miktarının yüzde 53'ünü, magnezyum miktarının ise yüzde 59'unu karşılamaktadır. Ayrıca bol miktarda fosfor, çinko ve kalsiyum içermektedir. Bitter çikolatanın sağlığımız için yararlı olan çoklu doymamış yağ asitlerinden zengin, kalp hastalıklarına neden olan doymuş yağlardan da fakir olduğunu belirtmek isterim. Ama bu gereksinimlerin karşılanması için günlük 80 gram çikolata tüketimi fazladır. Bu nedenle sağlığı korumak için haftada 2-3 kere 30 gram bitter çikolata yemek yeterli olacaktır. İnsülin direnci, vücuttaki şekeri kontrol etmek için pankreastan salgılanan insülinin etkisini göstermesindeki zorluk olarak tanımlanıyor. Pankreas bu durumda kandaki şekeri düşürmek ve hücrelerde oluşan direnci kırmak için daha fazla insülin üretmeyi sürdürüyor. Fakat hücrelerin insüline yanıtsız kalmasının devam etmesi ile kan şekeri daha da fazla yükselir. Her üç kişiden birini etkileyen bu durum obezite, hipertansiyon, yüksek kolesterol, diyabet ve karaciğer yağlanmasına neden olmaktadır. Bitter çikolata ise insülin direncini kıran besinlerin başında gelmektedir. Bu etkilerini ana maddesini oluşturan kakaodaki flavanoller aracılığıyla göstermektedir. Epikateşin ve kuarsetin kakaoda bulunan iki önemli flavanoldür. Epikateşin ve kuarsetin damarlarda iltihaplanmaya neden olan sitokinlerin aktivasyonunu engelleyerek, insülin direncinin oluşmasında yer alan genleri baskılayarak insülin direncini kırıcı etki göstermektedir. Ayrıca kakao flavanolleri endotel hücrelerdeki hasarı engelleyerek NO (Nitrik oksit) salınımını artırmakta ve insülin direncini iyileştirmektedir. Nitrik oksit ise insülinin hücrelerde kullanılmasını uyaran ve damarların genişlemesini sağlayan bileşiktir. Sağlıklı bireylerle yapılan çalışmada 15 günlük bitter çikolata tüketiminin açlık HOMA-IR (insülin direnç testi) değerlerini düşürdüğü ve insülin hassasiyetini artırdığı sonucuna varılmıştır. Bitter çikolatada bulunan flavanoller yüksek kan basıncını düşürmedeki etkilerini NO (Nitrik Oksit) üretimini artırarak ve anjiyotensin dönüştürücü enzim aktivasyonunu engelleyerek göstermektedir. Nitrik oksit ve anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri kan damarlarının genişlemesini sağlayarak yüksek kan basıncını düşürmektedir. Yapılan bir çalışmada %72 kakao içeren 75 g bitter çikolata tüketiminden üç saat sonra bireylerin kan basınçlarında anlamlı bir düşüş yaşanmıştır. Bitter çikolatanın yüksek fenolik antioksidan içeriği ile kalp hastalıklarının oluşumuna neden olan risk faktörleri ortadan kalkar. Bitter çikolata toplam kolesterol ve LDL kolesterol seviyelerini azaltarak, HDL kolesterol seviyelerini artırarak ve endotel fonksiyonu iyileştirerek kalp sağlığını korur. Ayrıca kakao, kalbin duvarlarında serbest radikallerin yani zararlı maddelerin oluşumuna neden olan LDL oksidasyonunu engelleyerek damar sertliği oluşumunu engellemektedir. Hipertansiyonlu hastalarda günlük 100 gram flavonoidden zengin bitter çikolata tüketimi iki hafta sonunda, kandaki toplam ve LDL kolesterol seviyelerinde anlamlı bir azalma sağlamıştır. Bitter çikolata beğenilerek tüketilen bir besin olmasına rağmen tüketilirken enerji ve şeker içeriği unutulmamalıdır. Kakaonun yararlı etkilerini göz önünde bulundurarak çikolata tüketimi artırılmamalıdır. Ayrıca kakaonun yararlı etkilerinin görülebilmesi için şeker içeriği yüksek olan sütlü veya beyaz çikolata değil, kakao içeriği yüksek olan bitter çikolatanın tüketilmesi gerektiğinin altını çizmek istiyorum. Sağlıklı bireylerde ise 75 gram polifenolden zengin bitter çikolata tüketiminin üç haftanın sonunda HDL kolesterolü artırdığı ve LDL oksidasyonunu engellediği çalışmalarda gösterilmiştir. Kakaonun yeşil ve siyah çay, kırmızı şarap gibi flavanoid açısından zengin diğer kaynaklarla karşılaştırıldığında kalp damar hastalıkları risk faktörlerini azaltmada daha etkin rol oynadığı bilinmektedir. En az %60 kakao içeren ürünlerin günde yaklaşık 2 gram tüketilmesinin kalp hastalıkları için optimum koruma sağladığı güncel çalışmalarda belirtilmiştir. Kakao lezzetli olmasının yanı sıra yüksek miktarda polifenol, protein, mineral ve karbonhidrat içeriğine sahip oldukları için endüstri ürünlerinde çok önemli bir yere sahiptir. Özellikle fenollerden kaynaklanan antioksidan içerikleri, kakao ve ürünlerini fonksiyonel gıdalar kategorisine taşımıştır. Kakao, çikolatanın besin değerlerinin ve antioksidan aktivitesinin arttırılmasında, zararlı bileşenlerin uzaklaştırılması veya azaltılmasında yararlı etkiler sağlamaktadır. Ayrıca çikolatanın raf ömrünün uzatılmasını sağlayarak ticari ve ekonomik olarak da önem taşımaktadır.