Halk Arasında 'Fil Hastalığı' Olarak Biliniyor'! Tedavi Edilmezse Kolda Ve Bacakta Ciddi Sorunlara Yol Açabilir: Lenfödem...

Halk arasında fil hastalığı olarak da bilinen Lenfödem, vücudumuzdaki dokularda toplanan sıvıyı drene eden (boşaltan) ve bağışıklığı sağlayan hücreleri ihtiyaç duyulan bölgelere taşıyan lenf (beyaz kan) damarlarının tıkanmasıyla oluşuyor. Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Semih Barlas lenfödemin tedavi edilmediği takdirde kolda ve bacakta ciddi komplikasyonlara yol açabileceğine dikkat çekti.Lenfatik sistem, proteinden zengin lenf sıvısının vücudumuzda dolaşımını sağlar. Bakterileri, virüsleri ve atılım ürünlerini toplar. Lenfatik sistem bu sıvıyı ve zararlı maddeleri, lenfatik damarlar yoluyla, belli bölge/kavşaklarda yerleşik lenf düğümlerine taşır. Atılım ürünleri, lenfosit adı verilen ve lenf düğümleri içinde yaşayıp enfeksiyonla savaşma görevini üstlenen hücreler tarafından filtreden geçirilip vücuttan atılırlar. Lenf damarları kol ve bacaktaki bu drenaj işini yeterince yapamadığında Lenfödem oluşur. Lenfödem, sistemin kendisinden kaynaklı (primer) veya başka bir hastalık/duruma bağlı (sekonder) olarak karşımıza çıkabilir. Sekonder lenfödem, çok daha sık karşılaşılan bir durumdur. Sekonder lenfödemin nedenleri arasında lenf düğümleri ve lenf damarlarının çıkartıldığı cerrahi işlemler, kanser hastalığındaki radyasyon tedavisi, tümörler, selülitler, cilt enfeksiyonları veya yaralanmalar olabilir. Vücuttaki lenf damarlarının en baştan kusurlu olduğu primer lenfödem ise kalıtsal ve nadir bir durumdur. Böyle bir durumda sorunlar bazen bebeklik döneminde bazen de ilerleyen yaşlarda ortaya çıkabilir. Kollarda ve bacaklarda şişlik oluşur Lenfödem genellikle kollarda ve bacaklarda kısmen veya tamamen, parmakları da içine alan şişliklerle kendini gösterir. Şişen uzuvda ağırlık ve gerginlik hissi oluşur, hareket kısıtlılığı baş gösterir. Ağrı ve konfor bozuklukları, ciltte sertleşme ve kalınlaşma (fibröz doku oluşumu), tekrarlayan enfeksiyonlar lenfödemin belirtileri olabilir. Aşırı kilo ve obezite, romatoid, psöriatik artrit hastalıklar veya ileri yaş lenfödem riskini artıran faktörler arasında sayılabilir. Lenfödem belirtileri veya teşhisi varsa bazı önlemler almak gerekir. Lenfödem bulunan kol veya bacak yaralanmalardan korumalıdır. Keskin cisimlerden uzak durulmalıdır. Bıçak yerine elektrikli traş makinası kullanmak, bahçede veya mutfakta çalışırken koruyucu eldiven takmak gerekir. Lenfödem gelişmiş veya gelişmekte olan kol veya bacağa buz veya aşırı sıcak tatbik edilmemelidir. Lenfödemden etkilenen kol veya bacağı kalp düzeyinin üzerine kaldırmak yarar sağlayacaktır. Kol veya bacağı sıkacak giysi veya tansiyon aleti gibi malzemelerden kaçınılmalıdır. Ayrıca cilt ve tırnak bakımına büyük önem verilmelidir. Bazen kişi kendisi bacaklarındaki şişlik nedeniyle lenfödem ve venöz yetmezlik(varis) sorunlarını birbirine karıştırabilir. Ayrıca cilt altı yağ dokusunun aşırı artışı ile karakterize lipödem de benzer bir görüntü verebilir. Kalp Damar Cerrahisi Uzmanı bir hekim bu konudaki ayrımı kolaylıkla yapacak ve doğru teşhisi koyacaktır. Doppler ultrasonografi, Lenfosintigrafi, bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi tetkiklerden de yararlanarak lenfödem teşhisi kesinleşecektir. Venöz yetmezlik ve lipödemin aksine lenfödemin kesin tedavisi yoktur. Tedavi, şişlik ve ağrının kontrolüne odaklanır. Hafif egzersizler, lenfödemin etkilediği uzuvdaki sıvı drenajının iyileşmesine katkıda bulunacaktır.Elden kola doğru veya ayaktan kasık yönünde, basıncı azalacak şekilde uygulanacak elastik bandajlar, lenfatik sıvının doğru yönde ilerlemesine yardımcı olacak, lenfatik kanalları veya yan dallarını açacaktır.Manuel lenf drenajı adı verilen ve uzmanının yapacağı özel masaj tekniği ile lenfatik akımın gerçekleşmesine yardımcı olunacaktır. Ancak ciltte bir enfeksiyon varsa, pıhtı söz konusu ise veya etkilenen lenf drenaj alanlarında kanser gibi aktif bir durum mevcutsa, kesinlikle masajdan kaçınılmalıdır. Lenfödem tedavileri arasında basınçlı çoraplar önemli yer tutar. Günümüzün kademeli basınçlı çorapları ve kollukları lenfödem tedavisinde, bandaj tedavisi, masaj ve kompresyon tedavisi gibi lenfatik drenajın doğru biçimde işlemesine yardımcı olur. Çok nadir durumlarda cerrahiye de başvurulabilir. Cerrahi seçenek bu konudaki özel merkezlerde uygulanan bir tedavi şeklidir. Fazla dokuların çıkartılması veya lenfatik damarların venlere (toplardamarlara) ağızlaştırılması veya lenf düğümü transplantasyonu, uygulanabilecek cerrahi yöntemlerdir. Hangi tedavi yöntemi uygulanırsa uygulansın, sonuçta kademeli basınçlı çorap veya kolluk tedavisi mutlaka önerilmelidir. Aksi halde lenfödemin tekrar edeceği unutulmamalıdır.