Çocukluk döneminde öz denetim nasıl desteklenebilir?

Psikolog Dilek Memnun, öz denetimin önemini ve çocukluk döneminde nasıl desteklenebileceğini tüm ayrıntılarıyla sizler için anlattı.

Haberin Devamı

Denetim kelimesinin anlamı kontroldür. Denetim bir şeyin kurallara ve talimatlara uygun bir biçimde yapılıp yapılmadığını kontrol etmeye denmektedir. Öz denetim ise bireyin toplum içindeki davranışlarını kontrol etmesi anlamına gelmektedir. Bireyin toplum tarafından kabul görmesi için otokontrol becerisine sahip olması gerekmektedir. Yani bireyin sosyal çevresi tarafından kabul görmesi, ideallerini gerçekleştirebilmesi için duygularını ve düşüncelerini sınırlamasına öz denetim denmektedir.

Olumlu ve olumsuz duyguları yansıtırken aşırıya kaçmamak öz denetimdir

Sadece kıskançlık veya öfke gibi negatif duygularda yaşanan bir sınırlamadan ziyade bireyin olumlu duygularını yansıtırken de aşırıya kaçmamak için kendisini kontrol etmesi de öz denetimdir. Öz denetimin amacı her türlü aşırılıktan kaçınmak ve topluma uyum sağlamak biçiminde değerlendirilebilir. Kelime anlamı olarak daha mühim bir amaca erişebilmek için bireyin tepkilerini, davranışlarını ya da başka bir hedefe yönelme eğilimini denetleyip sınırlaması ve kendi kendini denetlemesidir.

Öz denetim neden bu kadar önemli?

Birey ancak öz denetim sağlayabildiği takdirde toplum tarafından kabul görür hem sosyal hem de iş yaşamında istediklerini bu şekilde gerçekleştirebilir. Eğer öz denetimini sağlayamaz yani duygu ve tepkilerini kontrol altında tutmakta güçlük çeker ise toplumdan dışlanma ihtimalleri de bir o kadar yükselebilir. Toplum tarafından dışlanma bireylerin bulundukları çevreye göre değişkenlik gösterebilir. Duygu kontrolü olmayan bireyler arkadaş çevresinden uzaklaşabilir, mahalle baskısına maruz kalabilir ve işten çıkarılabilirler. Örneğin bireyin söz ya da davranış karşısında çok sinirlenmesine rağmen öfkesini kontrol edebilmesi ve etrafında bulunan insanlara yansıtmaması bir öz denetim göstergesi denilebilir.

Haberin Devamı

Öz denetimin özellikle sağlık ve esenlik için önemli bir etkendir

İstenmedik davranışları göstermekten kaçınmak, istendik davranışları artırmak, kişinin uzun ölçüde amaçlarına ulaşabilmesi için gösterdiği tepkilerini değiştirmesi, ayarlayabilmesi ve kişinin kendisini denetim altında tutabilme yeterliliği biçiminde tanımlanmaktadır. Öz denetimin özellikle sağlık ve esenlik için önemli bir etken olduğu çalışmalar sonucunda görülmüştür. Özellikle sağlıklı beslenme, kilo verme spor yapma, işleri ertelememe, kötü alışkanlıkları bırakma ve para biriktirme gibi mevzular öz denetimin gerekli olduğu alanlardandır. Halk arasında öz disiplin, kararlılık, dayanıklılık, irade gibi deyişlerde kullanılmaktadır.

Haberin Devamı

Öz denetim bireyleri zararlı davranışlardan uzaklaştırabilir

Öz denetim becerisi bireyin kendisini ve dünya arasında daha iyi bir uyuma sahip olabilmesi için kendisini değiştirmesine yardımcı olur. Bu şekilde birey kendisine zarar verecek davranışlardan uzaklaşabilir. Kişinin olumlu değişimini ve kendisini kontrol altında tutma becerisini sağlar. Böylece birey yaşamının üzerinde yetkinlik ve kendini yönetme, yönlendirme gücüne sahip olabilmektedir. Kişinin yaşadığı olaylar karşısında aşırı duygusal tepkilerini kontrol edebilmesi ve denetleyebilmesi öz denetim sayesinde mümkün hale gelebilmektedir. Birey kişisel sorumluluklarını kabul edebilir hale gelmeye başlar. Kendisine odaklanır ve farklı bireylerle etkili iletişim kurması öz denetim yoluyla sağlanabilir. Bireylerin olgun, sorumluluk alabilen kişiler olabilmesine yardımcı olur.

Öz denetim sadece bireyin kendisine değil yakın ve uzak çevresinde bulunan insanlar içinde yararlı bir süreci devamında getirir. Bireylerde meydana gelen değişimler tüm toplumu da etkileyebilmektedir. Öz denetim ile ilgili yapılan çalışmalarda özellikle hayat içerisinde kendisini kontrol etme becerisi yüksek olan bireylerin akademik başarılarının da daha yüksek olduğu görülmüştür.

Haberin Devamı

Toplumda bireylerin öz denetime sahip olmasını engelleyen çeşitli faktörler vardır

Özellikle çocuklukta bireylerin her istediklerinin yerine getirilmesi, aile içerisinde olmayan kurallar ve var olan kuralların sürekli değişmesi, anne-baba eksikliği ya da tutarsız davranışları, aşırı baskıcı ya da serbest bir aile yapısının olması, çocuğun istismar edilmesi, çocuğun sorumluluklarının sürekli başkaları tarafından yerine getiriliyor olması, yaşına uygun sorumlulukların verilmemesi, çocuk adına verilen kararlara zorla uyması istenmesi, çocuğun sürekli takdir edilmesi ben merkezci olması ya da sürekli yetersiz hissettirilmesi sen yapamazsın denmesi gibi durumlar çocukta öz denetim davranışı gelişmeyebilmektedir.

Öz denetimi nasıl sağlayabiliriz? Özellikle çocukluk döneminde nasıl destekleyebiliriz?

Haberin Devamı

Çocukların öz denetim sahibi olabilmeleri için özellikle kendileri ve diğerleri için iyi duygulara, doğru ve yanlışı anlama ve sorunları çözebilmek için seçeneklerinin olması gerekmektedir. Özellikle ebeveynler çocuklarına karşı sevgilerini ifade edebilmeli ve koşulsuz sevdiklerini göstermelidirler.

Görüş birliğinde olmak açık ve sürekliliği olan tutarlı kurallara sahip olmak, iletişimde açık olmak, problem davranışı anlamak ve çocuğu bunun için gözlemlemek, çocukların kendilerini iyi hissetmelerini sağlamak, güvenilir bir çevre hazırlamak, belirli birtakım sınırlar koymak, olayları öncesinde kontrol edebilmek, çocuğun problem çözme becerisini kazanmasını sağlamak, olaylara fazla müdahil olmamak gibi faktörlere dikkat etmek öz denetim sahibi bireyler yetişmesinde önemli adımlardır. Özellikle gerektiğinde bir uzman yardımı almak da önemlidir.