SON DAKİKA
8 soruda mide koruyucu dosyası: Alzheimer riski haberleri endişe yarattı... 'Yüzde 70'i yanlış kullanılıyor'
Mide rahatsızlığı yaşayan pek çok kişi çareyi mide koruyucularda buluyor ama çok yaygın kullanılan bu ilaçlar üzerinde yapılan çalışmalar uzun süreli kontrolsüz kullanımların bazı sağlık problemlerine sebep olduğunu gösteriyor. Üstelik bu ilaçların olası tehlikelerinden çoğu insan habersiz. Peki acaba midemizi koruyacağız derken bilmeden daha mı fazla zarar veriyoruz? Gastroenteroloji ve Hepatoloji Uzmanı Prof. Dr. Salih Boğa merak edilenleri anlattı... Sedef Batı ile Gürer Mut'un haberi...
1- Mide koruyucu ilaçlar gerçekten mideyi koruyor mu?
"Mide koruyucu ilaçlar" dendiğinde en sık akla gelen, en çok kullanılan grup proton pompa inhibitörleri yani engelleyicileri (PPİ) olan ilaçlardır. Bu ilaçların etken maddesi meprazol, pantoprazol, rabeprazol, esomeprazol, lansoprazol gibi kimyasallardır. Haberin Devamı Boğa, bu ilaçların asit pompası engelleyici olduğunu, kullanıldığı gün ve kısa dönemde mideyi tahriş edecek asidi azalttığından dolayı midenin mukozasının ve ülserlerin daha hızlı iyileşmesini sağladığını belirterek, "Yani halk arasında kullanılan mide koruyucu tabiri doğru, proton pompa inhibitörü ilaçlar mide koruyucu ilaçlardır" dedi.
2- Mide sorunu yaşayan pek çok insan "İlacım var nasıl olsa" deyip yediğine içtiğine dikkat etmiyor. Mide ilacının uzun vadede kullanımı mideye zarar verir mi?
Mide koruyucu ilaçların özellikle Reflü, özofajit, Barrett özofagusu, mide ülseri gibi hastalıkların tedavisinde kısa dönem kullanımda çok etkili olmakla birlikte uzun dönemde kesinlikle birçok organ sisteminde olumsuz etkiye neden olabileceğini belirten Boğa, bu etkileri şöyle sıraladı:
“Zarar gören organların başında başında midenin kendisi geliyor. Uzun dönem kullanımdan sonra mide koruyucular birden kesildiğinde 'acid rebound' denen bir etkiyle asit salgısı normalden çok fazla artıyor ve hastaların neredeyse yarıya yakınında (yüzde 44) şikayetler tekrar başlayabiliyor. Bu nedenle, biz bu ilaçları kademeli olarak kesmeyi öneriyoruz. Ayrıca, yapılan birçok meta analizde de gösterilmiş ki uzun süreli mide koruyucu kullanımı maalesef mide kanserinin dahi ortaya çıkmasını artırıyor. Prof. Dr. Boğa, 1 milyona yakın hastanın incelendiği bir meta analizde mide kanseri riskinin uzun süreli proton pompa inhibitörlerinin kullanımıyla beraber yaklaşık iki kat arttığının bilimsel olarak ispatlanmış olduğunu, bu sonucun gereksiz yere uzun süre, hekimin önermediği bir mide koruyucu kullanımının ne kadar ciddi risklere sebep olabileceğini gösterdiğini belirtti.
3- Midesinden sorun yaşayan ama doktora gitmeden ezbere ilaç kullananlar var. Bunun ne gibi zararları olabilir?
Boğa, yapılan çalışmalarda proton pompa inhibitörlerinin dünyada en çok kullanılan ilk 10 ilaç arasına girdiğini, daha da kötüsü son çalışmalarda proton pompa inhibitörlerinin yaklaşık yüzde 70’inin yanlış şekilde kullanıldığının gösterildiğini belirtti. Midede sorun yaşandığında doktora gitmeden ilaç kullanıldığı zaman aslında altta yatan daha ciddi bir hastalığın belirtilerinin geçici olarak azaltılabileceğinin, fakat hem ilaç doğru mu değil mi bilinmediğinden hem bu ilaç uzun süre kullanıldığından hayatı tehdit edecek sonuçları olabilecek bazı hastalıkların teşhisinin gecikebileceğinin altını çizen Boğa, bu ilaçların uzun süre gereksiz yere kullanıldığında çok ciddi yan etkilerinin ortaya çıkabileceğini sözlerine ekledi. Boğa, bu ilaçların mide kanseri riskini bile artırdığını şu sözlerle anlattı:
“Milyonlarca insanın sonuçlarının incelendiği çalışmaların derlendiği meta analizlerin hepsinde maalesef uzun süreli mide koruyucu kullanımının mide kanseri riskini artırdığı bilimsel olarak ispatlanmış durumda. Bu sebeple, bu ilaçların basit addedilip, yan etkisi olmadığının düşünülüp hekimin önermediği sürede ve dozajda rastgele kullanılması hiç uygun değildir.” Amerikan Gastroenteroloji Derneği (AGA) sözcüsü Fouad J. Moawad da “Bu ilaçlar uzun süredir kullanılıyorsa, hastalar gastroenterolog ile konsültasyon yaparak tanıyı ve yeni bi tedavi planını belirlemelidir” dedi. Moawad ayrıca, reflüyü tetiklediği bilinen yiyecekleri azaltma, yatmadan üç saat önce yemek yememe ve kilo verme gibi yaşam tarzı değişikliklerinin de hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi.
4- Uzmanlar bu ilaçların uzun süre kullanımına dair uyarı yaparken ne kadar bir süreden bahsediliyor?
1 yıl mı, 5 yıl mı, 10 yıl mı? 8 haftadan fazlasının uzun süreli kullanım olarak geçtiğini belirten Boğa, yapılan bir çalışmada 2 yıldan fazla mide koruyucu kullanmış hastaların yüzde 65’inde vitamin B12 eksikliği olduğunun gösterildiğine, kullanım süresi arttıkça bahsi geçen organ sistemlerindeki yan etki risklerinin de çok daha fazla arttığına dikkat çekti.
5- Mide ilaçları bağırsakta bakteri dengesini bozarak kronik hastalıkların görülme sıklığını artırır mı?
Mide koruyucu ilaçların kullanımıyla oluşan midedeki asit eksikliğinin, yemeklerle ağız yoluyla alınan bakterilerin midedeki asit sayesinde yok edilebilmesini engellediğini ve bu bakterilerin kolayca mideden geçip bağırsağa ulaşarak intestinal mikrobiyotayı yani bağırsaklardaki bakteri dengesini değiştirip bozduğunu belirten Boğa, böylece hastalarda, SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) denilen günümüzde çok sık rastlanan; şişkinlik, ishal, karın ağrısı gibi şikayetlerin sebebi olan bir tablonun oluşabileceğine dikkat çekti. Boğa, ayrıca yine bu bakterilerin kolayca midedeki asit bariyerinden kurtulup daha ilerideki bağırsaklara geçmesi sonucunda “clostridium difficile” denilen bakteriye bağlı, tehlikeli enfeksiyonların ortaya çıkmasınun hastalarda hayatı tehdit edici sonuçlar doğurabileceği konusunda uyardı ve bu sebeple proton pompa inhibitörü kullanan hastalarda “disbiyozis” denen durumun oluştuğunu akıldan çıkarmamak gerektiğini, buna ek olarak tıbbi sebeplerle hekim kontrolünde uzun süreli mide koruyucu ilaç kullanılacaksa da bu ilaçları probiyotiklerle desteklemek gerektiğini ifade etti.
6- Bir de farklı rahatsızlıkları nedeniyle ilaç kullananlara mide koruyucu veriliyor. “Çok ilaç kullanan kişiler mutlaka mide koruyucu da kullanmalı” düşüncesi oldukça yaygın. Bu doğru bir yaklaşım mı?
Bunun kesinlikle yanlış bir yaklaşım olduğunu söyleyen Boğa, çoklu ilaç kullanımını azaltmanın hastanın kendi dengesini korumasına izin verdiğini, mide koruyucu ekleyerek mevcut ilaç sayısını artırmanın hem kullanılan diğer ilaçların hem de mide koruyucularının metabolizmasını etkileyeceğinden, hastaya olumsuz olarak yansıyacağının altını çizdi ve sözlerine şöyle devam etti: “Diğer ilaçların proton pompa inhibitörü ile kullanımı da o ilaçların yan etkilerini artırabilir. Örneğin; proton pompa inhibitörüyle şeker hastalığında en sık kullanılan ilacın kullanılması, vitamin B12 eksikliği ihtimalini daha da artırır. Tansiyon hastalarında ya da siroz hastalarında kullandığımız diüretiklerin proton pompa inhibitörüyle kullanılması da daha derin magnezyum düşüklüğü, hipomagnezemi gözlemlenmesine sebep olur. Proton pompa inhibitörüne bağlı yan etkilerin yaşı fazla 'komorbid' yani yandaş hastalıkları fazla ve çok ilaç kullanan hastalarda daha da yüksek olduğunu unutmadan özellikle bu hastalık grubunda ilaçları çok daha özenli düzenlemek zorundayız.”
7- Uzun yıllar mide ilacı kullananlarda “İlacımı kesersem mide kanaması geçiririm” endişesi söz konusu. Böyle bir risk mümkün mü?
Böyle bir riskin mümkün olmadığını çünkü sonuç olarak sağlıklı midenin kanamayacağını belirten Boğa, “Bir hasta mide kanaması geçiriyorsa mideye koruyucu etki yapan ve mideye zarar veren etkenlerin dengesinde bozulma söz konusudur. Tabii ki mide koruyucuları kullandığımızda bu denge midenin korunması, daha az kanama izlenmesi lehine hastayı korur ama hastanın mide kanaması riskini artıran etkenleri ortadan kaldırmaya çalışmak mide koruyucuyu bilinçsizce, uzun süreler kullanmak yerine çok daha makul bir çözüm olur” dedi. Boğa, mide kanaması korkusuna bağlı ilaç bağımlılığının çok sık rastlanan bir durum olsa da makul olmadığını, hatta mide kanaması geçiren hastalarda bile belli bir süre sonra bu mide koruyucu ilaçların kesildiğini özellikle belirtti ve ekledi:
“Sonuç: Hiç kimse bu ilaçları hekimin önermediği dozda ve sürede ezbere kendi kararları ya da tanıdıklarının ve sağlık profesyoneli olmayan kişilerin önerileriyle kullanmamalı. Hekim önerisi ile başlanmışsa da ne zaman ve nasıl keseceklerini ilacı başlayan hekime özellikle ilaç başlandığı anda sormaları gerekir.”
8- Mide koruyucuların en sık karşılaşılan yan etkileri nelerdir?
Bu ilaçların baş ağrısı, kabızlık, ishal, bulantı ve kusma gibi yan etkilerin olduğunu belirten Boğa, uzun süreli kullanımda başta ciddi akut böbrek hasarından kronik böbrek yetmezliğine kadar geniş bir spektrumda ciddi böbrek hastalıkları, kardiyovasküler hastalıklar, kırıklar, enfeksiyonlarda artış ve vitamin B12, magnezyum, kalsiyum gibi elementlerin ve vitaminlerin miktarında azalma gözlendiğini vurguladı. Minnesota Üniversitesi Halk Sağlığı Okulu'nda epidemiyoloji ve toplum sağlığı profesörü Pamela Lutsey The Washington Post'a yaptığı açıklamada, bu ilaçların demans riskini etkileyebileceği birkaç yol olduğunu söyledi ve ekledi: "PPI kullanımının B12 eksikliğine yol açtığına dair bazı bulgular elde edildi. Bunun da demans riskine yol açtığı düşünülüyor. Ek olarak kobay fareler üzerinde yapılan incelemelerde, PPI kullanımının amiloid metabolizmasını bozabileceğini ve beyindeki beta-amiloid seviyelerini artırabileceği tespit edildi. Ayrıca PPI kullanımının bilişsel sağlığa etki edebilecek bağırsak mikrobiyomunda da değişikliklere neden olabileceği düşünülüyor