"Radikal demokrasi"ye sert bir eleştiri: "Sınıftan Kaçış"

Post Marksist yaklaşımları eleştirmek için 1980'lerde yayımlanan ve Türkçede ilk kez 1992'de yayımlanan Elen Meikins Wood'un "Sınıftan Kaçış"ının Yordam Kitap'tan yeni bir baskısı daha çıktı.

Haberin Devamı

Kitap, özellikle 1980'lerle birlikte "kapitalizmin zaferinin" ilan edilmesi, soldan "elveda proleterya" seslerinin yükselmeye başlamasına yönelik esaslı bir eleştiriyi ve sorgulamayı içeriyor. Kitabın yeni tarihli önsözünde Wood, ilk baskısından bu yana geçen 20 yılı aşkın sürede Sovyet sonrası dünya açısından da tezlerinin güncelliğini yitirmediğini ifade ediyor.

Sınıf kavramından uzaklaşma eleştirisi

Wood, sınıf mücadelesinin terk edilmesi, kültürel farklılıklar üzerinden temellenen, kimlikler ve parçalı yeni toplumsal hareketler üzerinden görünüm kazanan durumu tarihselliği içinde ele alıyor. Wood, "Sınıftan Kaçış"ta solun, sınıf kavramından uzaklaşıp söyleme, kimliğe ve kültüre yönelmesine sert eleştiriler yöneltiyor.

Liberal demokrasi sorgulaması

Post-Marksistlerin, politikayı sınıf karakterinden soyma girişimlerine meydan okuyan Wood, modası geçmiş olarak görülen sınıf analizinin önemini gündeme taşıyor. Ellen Meiksins Wood, Isaac Deutscher Ödülü'nü kazanan ve klasikleşen bu çalışmasında sınıf, ideoloji ve politika arasındaki karmaşık ilişkilerden kendi kavramsal çerçevesini kuruyor. Sosyalizm ile demokrasi arasındaki bağlantıların keşfine çıkarken liberal demokrasi ve sosyalist demokrasi arasındaki ilişkileri yeniden yorumluyor. Wood, "Sınıftan Kaçış" isimli kitabında demokrasi, liberalizm, halk ittifakı, yurttaşlık, refah devleti, kolektif özne gibi kavramların ne anlama geldiğini tartışıyor ve sorguluyor.

Haberin Devamı

Radikal demokrasiye sert bir eleştiri: Sınıftan Kaçış

"Radikal demokrasi" eleştirisi

Chantal Mouffe'ın Ernesto Laclau ile birlikte kaleme aldıkları "Hegemonya ve Sosyalist Strateji: Radikal Demokratik Bir Politikaya Doğru" kitabında somutlaşan "radikal demokrasi" kavramındaki demokrasinin muğlaklığını, antidemokratikliğini, söylem analizi çerçevesinin dışına çıkmadığını; en ideal biçimdeki liberalizmden farklı olarak, demokraside ekonomi ile siyaset arasındaki karşıtlığın aşılması ve devletin sivil toplum üzerine empoze edilmesinden vazgeçilmesi gerektiğini işaret ediyor. Wood, yanı sıra, liberalizm ile demokrasinin eşleştirilmesinin yanıltıcı olabilmesi gibi, sosyalizm ile demokrasinin de birleştirilmesinin gereksiz olduğunu dile getiriyor.

Haberin Devamı

"Dünyayı Politik Düşünmek"

"Yeni Hakiki Sosyalistler"

Wood kitabında bu çizgiyi, Marx ve Engels'in Alman İdeolojisinde eleştirdikleri "Hakiki Sosyalistler" ile benzeştirerek, "Yeni Hakiki Sosyalistler" olarak tanımlıyor. Marx ve Engels'in, görüşleri, geleneksel İngiliz ve Fransız ütopik sosyalist görüşler ile sol Hegelcilerin eklektik bir karışımı olan "Hakiki Sosyalistlere" yönelttiği, sosyalizmi sınıf mücadelesinin sonucu olarak değil de sosyal çelişkilerin uzlaştırılması sonucu ortaya çıkacak sınıflarüstü bir teori olarak kabul etmeleri ile benzeştiriyor.

Althusser, Poulantzas, Laclau, Mouffe

Althusser'den Poulantzas'a, Laclau ve Mouffe'a uzanan çizgiyi "Yeni Hakiki Sosyalizm" olarak tanımlayan Wood'a göre, hareketin en önemli özelliği, ideolojiyi ve politikayı her türlü toplumsal temelden, özellikle de her türlü sınıfsal dayanaktan kopararak özerkleştirmesidir.

Wood, “Yeni Hakiki Sosyalistler” olarak adlandırdığı kuramcıları, kapitalizmin bütünsel mantığını bir kenara atmakla eleştiriyor ve bunun sonucunda da kapitalizmin zaferini kabul etmek noktasına gelmekle suçluyor.

Haberin Devamı

Temel çelişki: emek-sermaye

Wood’a göre temel çelişki emek-sermayedir. Wood, kolektif emekçinin yaşamsal çıkarlarının, sosyalizmi kurmayı amaçlayan her toplumsal hareketin yol göstericisi olmaya devam etmesi gerektiği görüşünü dile getiriyor. Wood, kitabında devrimci işçi sınıfının kolektif özne olarak merkezi konumunu vurguluyor ve politika ile işçi sınıfı arasındaki bağın, sınıfın yakın maddi çıkarları olduğunun gözardı edilemeyeceğinin altını çiziyor. Marx’ın işçi tanımı ile üretken emek tanımının kasıtlı olarak karıştırıldığını belirten Wood, kapitalist toplumun sömürüye dayalı olduğunun altını da defalarca çiziyor. Sömürünün, sınıf mücadelesinin yani ekonomik temelin yani ekonomi politikin yerine politikanın ikame edilemeyeceğinin altını çizen Wood, politikayı merkeze alan yaklaşımların kapitalizm ile bir hesaplaşmaya girmediğini belirtiyor.

Wood ayrıca kolektif bir özne olarak işçi sınıfının maddi çıkarlarının yanı sıra, toplumsal konuları; barış, cinsiyet, çevre ve kültür politikasını kapsayabileceğini ifade ediyor. Ancak bütün bunlar, sınıf politikasının ötesine geçmemelidir.

Haberin Devamı

Radikal demokrasiye sert bir eleştiri: Sınıftan Kaçış

"Emek-Değer Teorileri ve Dış Ticaret"

Yordam Kitap’tan çıkan bir diğer kitap ise, geçtiğimiz yıllarda kaybettiğimiz Marksist iktisatçı Nail Satlıgan’ın “Emek-Değer Teorileri ve Dış Ticaret”. Satlıgan’ın doktora tezi olarak hazırladığı ve 1982’de İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde savunduğu bu çalışma, bütünlüğü içinde iktisatla, özel olarak da ekonomi politiğin Marksist eleştirisiyle ilgilenenler için erişilebilir hale geldi. Yordam Kitap’ın Nail Satlıgan’ın anısına da bir saygı olarak okura ulaştırdığı bu kitap, aynı zamanda Türkiye topraklarından Marksist literatüre yapılmış dünya çapında bir katkı niteliğinde.

"Devrime Doğru"

Yordam Kitap’ın okura ulaştırdığı bir diğer kitap ise, Alexander Rabinowitch’in “Devrime Doğru” adlı kitabı. Kitap, uzun yıllarını 1917 Sovyet Devrimi’ni incelemeye adamış ABD’li bir tarih profesörü olan Rabinowitch, tarihin en büyük dönüm noktalarından birini oluşturan 1917 Sovyet Devrimi üzerine yürüttüğü yoğun çalışmanın sonuçlarını topladığı üç kitaptan biri. Bu üç kitaplık dizi, çoğu yorumcu tarafından 1917 Rus/Sovyet Devrimi üzerine yapılmış en kapsamlı ve en başarılı çalışma olarak değerlendiriliyor. 1917 Ekimi öncesi ve sonrasında geçen iki yıldan daha kısa ancak son derece yoğun ve hareketli geçen bir zaman kesitini mercek altına alan yazar, kitaplarını bir belge yığınına dönüştürmeden zengin verileri başarılı ve akıcı bir kurgu içinde sunmayı başarıyor.

Radikal demokrasiye sert bir eleştiri: Sınıftan Kaçış