Orhan Pamuk: "Endişeliyim ve uzlaştırıcı bir ışık göremiyorum"

Nobelli yazar Orhan Pamuk, son kitabı Kırmızı Saçlı Kadın'ı Posta gazetesinden Timur Soykan'a anlattı. Usta yazar, 28 yıl önce Heybeliada'daki evinin yanında suya ulaşmaya çalışan kuyumcu ve çırağını seyrederken bu kitabı yazmaya karar vermiş. Adeta kalemiyle kuyu kazan ve toplumun derinlerine inen romanın yazarı, Ne yazık ki toplum fazla kutuplaşmış vaziyette. Çok endişeliyim. Kitabım, neden bu kadar sert olduğumuzu anlamamıza yardım eder umuyorum. Şu ara uzlaştırıcı bir ışık göremiyorum diyor...Nobelli yazar Orhan Pamuk, Yapı Kredi Yayınları'ndan çıkan son kitabı 'Kırmızı Saçlı Kadın'da okuru 30 yıl öncesinin İstanbul'undaki ücra bir kasabaya götürüyor. Kasabanın dışındaki boş arazide babası evi terk edince çalışmak zorunda kalan 'küçük beyfendi' Cem ve onun kuyucu ustası Mahmut, suyu bulmak için toprağı kazıyor. Onlar kazdıkça okur sahici karakterlerin derinine iniyor. Usta, doğunun efsanelerini anlatıyor. Beşiktaş'ta büyümüş, iyi bir okulda eğitim almış çırak ise batının efsanelerinden bahsediyor. Doğunun destanlarında babalar bilmeden öldürüyor oğullarını, batıda ise oğullar babalarını. Onlar da doğu ve batı kadar farklı ama baba-oğul kadar da yakın. Çırak, gezici tiyatrodaki Kırmızı Saçlı Kadın'a aşık olup maceralara sürüklenirken Mahmut Usta suya ulaşmak için doğayla savaşıyor. Trajik şekilde birbirlerinden kopuyorlar ama çırağın peşini efsaneler hiç bırakmıyor. Baba-oğul, doğu-batı, otorite-isyan arasında felsefi ama çok sürükleyici bir roman, 200 sayfada günümüze kadar destansı bir anlatımla geliyor. Pek çok kuyucuyla konuştum. Genellikle Ordulu ya da Sivas'ın kuzeyinden insanlar. İstanbul'a gelmişler. 1970'lerde gecekondu patlaması var altyapı yok. Onlara ihtiyaç vardı. Bir mesleği o işi yapan 4 kişiyle konuşmadan yazmam.- Kuyucu ve çırağını yazma fikri nasıl ortaya çıktı?1988'de Heybeliada'da romanımı yazdığım evin yanında usta ve çırak kuyu kazıyordu. Usta'nın bazen sert bazen şefkatle konuşmasını, işi öğretmesini seyrettim. Çadırda kalıyorlardı. Evime gelip, Elektrik çekebilir miyiz? dediler. Sonra bir kitapta onları yazacağımı düşünüp bu röportajı yaptım. (Röportajın olduğu, üzerinde 29 Eylül 1988 yazan kağıtları sararmış dosyayı gösteriyor.) Biraz benziyor. Ama hikaye benim kafamdaydı. Bu kitapta baba-oğul ilişkisine benzeyen usta-çırak ilişkisiyle medeniyetlerin oluşması, örgütlenme, güçlü devlet ya da güçlü birey gibi konulara geçmek istedim.- Mahmut Usta'nın doğunun, çırağın batının efsanelerini anlatması neleri ortaya koyuyor?Doğu efsanesi Şehname'de Rüstem bilmeden oğlunu öldürüyor, Yunan efsanesinde Oidipus bilmeden babasını öldürüyor. Batı efsanesinde Oidipus birey olmak için babasını öldürmek, otoriteye isyan etmek zorunda. Devlete karşı bireyi savunuyor. Şeyhname ise doğuda babasının evladını ezebileceğini işler. Bireye karşı devleti savunur. Türkiye tam bunun ortasında.- Bu nedenle mi Türkiye baba figüründe, otoriter bir lider istiyor? Ülke otoriterleşiyor?Sorunların konuşarak çözülememesi, otoriter bir adam gelsin, alsın sopayı toplumu hizaya getirsin, beklentileri var. Bu demokrasi kültürünün, hoşgörünün olmamasından kaynaklanıyor. Ne yazık ki toplum fazla kutuplaşmış vaziyette. Çok endişeliyim. Kitabım neden bu kadar sert olduğumuzu anlamamıza yardım eder umuyorum. Şu ara uzlaştırıcı bir ışık göremiyorum. - Meslekleri büyük bir incelikle kaleme alıyorsunuz. Bir sonraki kahramanınızın mesleği ne olacak?1960-70'lerde İstanbul'da bir taksi şoförünün gözünden roman yazmak istiyorum. İstanbul'un eski taksileri, Amerikan arabaları, Dodge'lar... Bunun için taksi şoförleriyle röportajlar yapıp kaydediyorum. Eskiden de yapardım ama son 10 yıldır pek çok meslek erbabıyla konuşuyorum. Çünkü kitaplarda bu bilgiler yok, insansız bilgiler var. Bir röportaj bankam var. O insanlarla konuşunca 'hayatta neler var' diyorsun. İnsanlar hayatlarının roman olmasını istiyor. - Kitapta kendi babanızla ilişkinizden izler var mı? Cem'e ne kadar benziyorsunuz?'Şöyle yaparsan daha iyi' diyecek güvenilir bir sesin eksikliği benim hayatımda da var. Ama otoriter bir babam olmaması, babamın etrafta olmaması beni özgür ve yaratıcı kıldı. Bazen arkadaşlarımın babalarıyla ilişkilerini görüp kıskandım. Babası nasıl davranacağını, dünyada nasıl başarılı olacağını gösteriyordu. Aslında o ilişkiler otoriter ama incelikleri, şefkatli yanı var. Onların hiçbirini görmedim. Kör kör gittim.- Usta yoktu yani...Hayatımda hiç Mahmut Ustam olmadı.- Hiç yargıladınız mı babanızı?Hayır. Çünkü severim babamı. Niye bizimle ilgilenmedin diye asla düşünmedim. Babam babam olduğu için bu hissin dışında çıkıp bakmadım. İyi baba olmaya çok gayret ettim. Unutmayın kız babasıyım. Fark var. Kızımla arkadaş olmaya çalıştım. Bazen arkadaşlarım, Biraz otorite gerekli dedi. Hak verdim.- Aşk hayatınız nasıl?5 yıldır Aslı Akyavaş ile birlikteyim. Mutluyuz. Onunla günümü paylaşmayı, her şeyimi konuşmayı çok severim. Ayrı dünyamız var. (Aslı Akyavaş özel bir hastanede hizmetler yöneticisi)