‘Osmanlı döneminin İstanbul’u, renkli illüstrasyonlarla gözler önüne seriliyor’

Ünlü İngiliz oryantalist ressam John Frederick Lewisin 1800lü yıllarda İstanbulda yaşadığı dönemde yaptığı çizimler, Lewisin İstanbul İllüstrasyonları adlı kitapta bir araya getirildi.Osmanlı döneminin renkli İstanbulunu; camileri, sokakları, kahvehaneleri, pazarları ve halkın günlük yaşamını gözler önüne seren eser, okuyuculara zamanda bir yolculuk vadediyor. Kitabın İstanbulun tarihine ve kültürüne ilgi duyanlar için eşsiz bir kaynak niteliği taşıdığını söyleyen usta gazeteci ve sanat eleştirmeni Doğan Hızlan, Bir şehri veya ülkeyi siyaset bilimi yardımı olmadan anlayamazsınız. O bakımdan bu kitap sadece tarih ve sanat açısından değil, hayatımız açısından da önemli. Geçmişe baktığımızda böyle miydi diye soruyoruz, şaşırıyoruz. Şaşırmamak için bu kitapları okumak lazım dedi. Lewisin İstanbul İllüstrasyonları adlı eser, 1832-1834 yılları arasında oryantalist ressam John Frederick Lewisin gözlemlerinden yola çıkarak hazırladığı 28 gravürü içeriyor. Doğu ile Batı arasındaki kültürel etkileşimi detaylı biçimde aktaran kitap, Lewisin görsellerinin yanı sıra Doğan Hızlanın önsözü ve Ömür Kurtun gravürleri yorumladığı metinleri barındırıyor. Demirören Yayınları tarafından Türkçe, Azerbaycan Türkçesi ve İngilizce olarak yayımlanan bu özel eser, şık bir kutu ve çanta içinde takdim ediliyor. Sınırlı sayıda basılan kitap, İstanbulun tarihine merak duyan okuyucular için benzersiz bir fırsat sunuyor. Oryantalist ressamlar arasında Lewisin en önemli sanatçı olduğunu dile getiren usta gazeteci ve sanat eleştirmeni Doğan Hızlan, sözlerine şöyle devam etti:John Frederick Lewis, 1804 ile 1876 arasında yaşadı. Sulu boya ve yağlı boya resimleri var. Kendisine oryantalist ressam diyoruz. Oryantalist, bir batılının doğuyu anlatmasına deniyor. Doğu anlayışının resimlere, günlük hayata, saraya ve sarayın dışına nasıl yansıdığına bakıldığında Lewisin önemi gözüküyor. Kitapta birçok şey gerçekle yoğrulmuş. Lewis, iki tepeden de İstanbul'a bakıyor ve nasıl gördüğünü resmediyor. Ayrıca oryantalist ressam; saray ve sarayın dışında halkın nasıl yaşadığını, neler yaptığını ele alır. Bunun dışında kitabın en enteresan yönü İstanbulun günlük yaşamını her iki kıyıdan ele almasıdır. Oryantalist ressamlar, yukarıdan bakarak şehrin görüntüsünü alırlar ve doğrudan doğruya bize Batı'nın bakışını gösterirler. Başka oryantalist ressamlar da var ancak bunların içinde Lewis en önemli sanatçıdır. Kitabın okurların bakış açısını zenginleştiren bir anlayış sunduğunu belirten Hızlan, Bir şehri veya ülkeyi siyaset bilimi yardımı olmadan anlayamazsınız. Bu kitabı okuyacaksınız ki bugün İstanbulda neler kalmış, bitmiş, gitmiş ve yeniden doğmuş anlayacaksınız. Semt semt ve medeniyet olarak bakacaksınız. Onun için bu tür kitapların tarih içinde yerlerine sadece yöresel olarak bakmayacaksınız. Bir şehrin panoraması olarak da bakacaksınız. Bu eser hiç kuşkusuz ki bakış açımızı zenginleştiren bir anlayış sunuyor. O bakımdan bu kitaplar sadece tarih ve sanat açısından değil, bizim hayatımız açısından da önemli. Biz tarihe bakınca sadece geçmişte kalan bir şey diyoruz, aslında geçmiş, diliyle kültürüyle bugün. Bu kitaplar bize bunu gösteriyor. Geçmişe baktığımızda böyle miydi diye soruyoruz, şaşırıyoruz. Şaşırmamak için bu kitabı okumak lazım diye konuştu. Osmanlı İmparatorluğunun sosyal yapısının ve kültürel çeşitliliğinin görsellerle detaylı bir şekilde ele alındığını anlatan Hızlan, sözlerini şöyle sonlandırdı:Demirören Yayınları tarafından basılan bu kitabı çok büyük bir hizmet olarak görüyorum. Çünkü geçmişi bilmeden bugünü anlamak mümkün değil. Geçmişteki ressamların, yazarların, ustaların ne yaptığını bilmeden şu anı anlayamazsınız. Bugünkü siyasetimize ve yaşamımıza dair yorumlar yapıldığında, İyi, güzel de kaynak ne? diye soruyorduk. Bizde o kaynaklar yoktu. Şimdi ise bu kaynaklara Demirören Yayınları sayesinde ulaşıyoruz. Bu nedenle sadece geçmiş bilgisi için değil, bugünün ve yarının bilgisi için de çok önemli bir kaynak.