Cezeri'nin makineleri 800 yıl sonra ilham kaynağı olacak

Anadolu'nun büyük mucitleri arasında yer alan ve İslam'ın altın çağında önemli çalışmalara imza atan Ebu'l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezeri'nin tasarladığı eserler, Cezeri'nin Olağanüstü Makineleri sergisinde bir araya getirildi. Yaklaşık 20 yıllık bir çalışmayla İstanbul Büyükşehir Belediyesinin destekleriyle İstanbul Cezeri Müzesi altında 800 yıl aradan sonra yeniden canlandırılan makineler, UNIQ Expo'da ziyarete açıldı.Cezeri'nin 13. yüzyılda kaleme aldığı Kitab-ül Hiyel adlı kitaptan yola çıkılarak hazırlanan sergiye ilişkin açıklama yapan serginin küratörü Mehmed Ali Çalışkan, Cezeri ile kardeşi Ahmet Selami Çalışkan'la üniversitede mühendislik bölümünde okurken Doğudan Batıya Bilimin Öncüleri adlı bir sergi hazırladıkları sırada tanıştıklarını söyledi. Çalışkan, daha sonra mühendis babası Durmuş Çalışkan'ın vasıtasıyla Cezeri'nin Kitab-ül Hiyel adlı eserini tercüme ettirerek, kapsamlı bir akademik çalışma yaptıklarını anlattı. İstanbul Cezeri Müzesi girişimi hikayesinin de babasına dayandığına işaret eden Çalışkan, Babamın geçen yıl mart ayında vefatından sonra yaklaşık 1 sene içinde hızlı bir çalışmayla 3 kardeş sergiyi hazırlamış olduk. dedi. Çalışkan, serginin çok yönlü ve çok katmanlı bir hikaye olarak tasarlandığına dikkati çekerek, şunları kaydetti: Babam, vefatından önce Cezeri'nin 3-4 makinesini üretmişti. Biz de son bir sene içerisinde babamın projelerini kullanarak bu sayıyı artırdık. Öte yandan sergide mekanik tarihin genel bir hikayesi anlatılıyor. Aslında iki hikaye var. Birincisi, tekerlekten buhar makinesine kadar merkeze Cezeri'yi koyarak mekanik tarihin hikayesi anlatılıyor. İkincisi ise arka tarafta yaşadığımız değişimler, su saatleri, mekanik saatler gibi zamanın hikayesi anlatılıyor. Ayrıca dönemin tarih, sanat ve bilim alanındaki materyalleriyle de sergi destekleniyor. Serginin özellikle eğitim çağındaki çocuklara bir ilham kaynağı olmasını amaçladıklarının altını çizen Mehmed Ali Çalışkan, Sergiyi bir ilham merkezi olacak şekilde tasarladık. Sergi, İstanbul Cezeri Müzesi ismi altında yapılıyor. Bu sırada müzemiz için de hazırlıklar yapılıyor. Bu sergilerle materyal biriktirmiş oluyoruz. İnşallah gücümüz yeterse orta vadede sabit bir mekanda İstanbul Cezeri Müzesi'ni kalıcı hale getirmeyi planlıyoruz. diye konuştu. Çalışkan, Cezeri'nin yaşamı boyunca 50'nin üzerinde alet tasarladığını söyleyerek, şu bilgileri verdi: Bu sergilerden sonra (yapmayı planladığımız) Cezeri'den önceki mekanisyenler ile Cezeri'den sonra mesela önemli Takiyüddin'in aletleri var. Burada 60 eserlik bir koleksiyon var ama Cezeri'nin yapmadığımız diğer eserlerini eklersek, önümüzdeki sergi 100 eserlik olacak. Daha sonra (bu çalışmanın) 200, 300 eserin yer aldığı dev bir müzeye dönüşmesini öngörüyoruz. Sergide yaklaşık bin 500 metrekarelik alanda 16 ana cihazın yanı sıra yardımcı mekanik sistemlerle beraber 60 civarında düzenek izlenime sunuluyor. Aynı zamanda sergide Cezeri'nin tasarladığı ilginç makineler ile tasarladığı dört süngülü kapı kilidi, şifreli kasası, tarihin ilk insansı robotu olan ve içecek sunan çocuk robotu, Antik Çin, Mısır, Yunan ve Batı medeniyetlerinin bilim adamlarından mekanik tarih üzerine çeşitli örnekler yer alıyor. Ayrıca büyük Osmanlı alimi Takiyüddin'in mekanik saatinin çalışır vaziyetteki rekonstrüksiyonu da ilk olarak bu sergide sergileniyor. Yaklaşık 15 kişilik bir ekip tarafından hazırlanılan sergi kapsamında her pazar çocuk atölyesi düzenlenecek. Atölyede katılımcılar Cezeri'nin bazı icatlarını yeniden yapmaya çalışacak. Hafta boyunca açık olacak sergi, 30 Haziran'a kadar ziyaret edilebilecek.