10 soruda kıskançlık seviyenizi ölçün! ‘Geçmiş ilişkileri kıskanma hastalığı' yuva yıkıyor!

Psikoloji, retroaktif kıskançlık diyor... Yani geçmişe dönük kıskançlık. Bir nevi 'geçmiş defterleri kurcalama hastalığı'. Daha çok kadınlarda görülüyor. Sosyal medyanın, geçmişi sorgulamaya müsait zemini bu rahatsızlığı körüklüyor. Eski eşler, eski sevgililer yani 'bugün' ortada olmayan 'hayalet'ler bu kıskançlık türünün başkahramanları... Geçmişe dönük kıskançlık yaşayanlar sürekli eşlerinin eski ilişkilerini kurcalayıp, kendilerini onlarla kıyaslıyor, eşlerini bu konuda rahatsız ediyor. Yaşanacak güzel günler böylelikle hiç uğruna ziyan oluyor. Peki, bu rahatsızlık daha çok hangi tür kişilik yapılarında görülüyor? Sebepleri neler ve tedavi süreci nasıl işliyor? Uzmanlar gerçek vaka örnekleriyle anlatıyor... Sabah'tan Göksan Göktaş'ın haberi...İnsan ruhunu en iyi okuyanlardan, büyük sufi Mevlana ne güzel söylemiş vaktiyle: Düne ait ne varsa/Dünle gitti cancağızım/ Bugün artık yeni şöyler söylemek lazım.Düne, geçmişe takılıp kalmanın, onu takıntı haline getirmenin bugüne, şu ana vereceği zararlar tahminimizden de büyük! Geçmiş takıntısı en çok ilişkilerde yaşanıyor. Psikoloji ilminin 'retroaktif (geçmişe dönük) kıskançlık' diye kodladığı rahatsızlık ise uzmanlara göre günden güne artıyor. Nedeni ise eski defterleri deşmeye müsait zeminiyle sosyal medya.Eski eşin, eski sevgilinin neredeyse anne kızlık soyadına kadar araştırılıp, hafiyelik yapmaya kadar varan bir rahatsızlık bu. O benden daha mı iyiydi, onu benden daha mı çok sevdin, özlüyor musun gibi çoktan maziye gömülmesi gereken ama zihni yiyip bitiren kıyaslama halleri ise retroaktif kıskançlığın en masum soruları. Pakette çok daha tehlikeli sorular var çünkü! Sonu içinden çıkılmaz ve ilişkileri bitirecek bir saplantıya kadar varan rahatsızlık hafife alınacak gibi değil.Psikiyatr Cem Keçe, genel hatlarıyla şöyle tanımlıyor retroaktif kıskançlığı: Retroaktif kıskançlık, yani geriye dönük kıskançlık, partnerin geçmişteki romantik ve cinsel hayatına yönelik kıskançlıktır ve saplantılı, olumsuz düşünce, duygular ve kontrolsüz olumsuz eylemlerle karakterizedir. Çoğu zaman geçerli bir nedeni olmayan bu kıskançlık o kadar saplantılıdır ki, gece gündüz kişinin peşini bırakmaz ve partnerinin söylediği, yaptığı her şeyi şüpheli bir şekilde görmesine, başka hiçbir şeye odaklanamaz hale gelmesine neden olabilir. Psikolojik danışman Aleyna Nazlıcan Aday ise normal kıskançlık ile bu durumu farkını şu sözlerle koyuyor ortaya: Retroaktif kıskananlar için yeni bir ortam, yeni kişilerle tanışmak kıskançlık yaratmaz. Onlar için önemli olan partnerinin geçmişinde tanıştığı ve ilişki yürüttüğü kişilerdir. Geçmişteki partner, sevgilisinde öyle derin izler bırakmıştır ki, onu unutmak için kendisiyle birliktedir, her güzellik onu değil geçmişteki partneri canlandırır. Kendisini hiç bitmeyecek bir yarış içerisine koyan retroaktif kıskanç, var olmayan rakibi bugüne ve yarına da taşır.Yani, bu durumda geçmişin hayaletleri retroaktif kıskançlık kuyusuna düşenleri sürekli rahatsız ediyor. Bir süre sonra saplantılı düşünceler ilişkileri bitirebiliyor... Peki bu durum daha çok kimlerde görülür? Rahatsızlığa başka hangi psikolojik durumlar eşlik eder? Tedavisi nasıldır? Bunlar ve benzeri çok sorunun cevabını uzmanlardan aldık...HANGİ BELİRTİLER GÖRÜLÜR?Retroaktif kıskançlar partnerlerinin sürekli geçmiş ilişkilerine kafa yorarlar. Geçmişte başkasıyla neler yaşadıklarını, ne kadar mutlu olduklarını düşünür ve şu anda birlikte yaşadıklarıyla kıyaslarlar.Kendi geçmiş ilişkilerini partnerinin geçmiş ilişkileriyle kıyaslayabilir. Kendisi daha deneyimsiz ise bunu bir yarış olarak algılayabilir. Şu anda yaşadığı ilişkide kendisini yetersiz hissedebilir.Partnerini gizli yollardan takibe alabilir. Gizli bir sosyal medya hesabı açarak partnerinin geçmişte ilişki yaşadığı insanları takip edebilir. Kendi sevgilisiyle bir bağlantısı olup olmadığı arayışına kapılabilir.Partnerinin geçmişindeki arkadaşlarla görüşmesini de kısıtlayabilir, güvensiz oldukları için sosyal medya kullanımını engelleyebilir, aramalarını takip edebilir. Partnerinin özgürlük alanını ihlal etmekten geri durmaz.Kendisini sürekli geçmişteki bireylerle kıyasladığı için ya onlara benzemek için vücudunda değişiklikler yapar ya da onlara asla benzememek için vücudunda değişiklikler yapar.Takıntılı düşüncelere sahip oldukları için yineleyen davranışları vardır. Belirli kurallara uyulmazsa her şeyin çok kötü olacağına, ayrılacaklarına inanabilir. Bunun olmaması için sevgilisinin de davranışlarına müdahalede bulunur. (Aktaran: Psikolojik Danışman Aleyna Nazlıcan Aday) Bireylerin partnerlerinin geçmişini merak etmesi normal bir durum olarak kabul edilirken, retroaktif kıskançlıkta kastedilen partnerin geçmişine hastalıklı ve takıntılı bir merak duyması ve bu konuda araştırmaya uzun zaman ayırması olarak ifade edebiliriz. Normal kıskançlıkta şimdi ve burada kavramı baskındır. Normal kıskançlıkta partnerizin şu an yaptığı bir hata veya karşı taraftan gelen bir tehlike söz konusudur. Bu durum karşısında kendinizi ve ilişkinizi korumak adına verdiğiniz tepkiler ölçülü olduğu takdirde bu kabul edilebilir normal bir kıskançlıktır. Ancak sizinle beraberken yaşanmamış, şüphe duyacağınız bir durum olmamış veya partneriniz bir hata yapmamışken onun geçmişine yönelik ciddi bir araştırma içine girmek bunun için uzun zamanlarınızı ayırmak ve bu durumlar karşısında iç huzursuzlukla beraber kendinizi değersiz ve kıyas içinde hissetmeye başlayıp, verdiğiniz tepkiler ilişkinize ve size zarar veriyorsa burada normal bir kıskançlık söz konusu değildir. Bu durum bizim kendimizle verdiğimiz bir savaş olabilir. Bir uzmandan destek almak, davranışlarınızın sebebini anlamanıza yardımcı olacak ve ilişkinizi daha sağlıklı yürütmeniz için bir adım olacaktır. Retroaktif kıskançlık yaşayan bireyler genelde ilişkilerinin bitmesinden tedirgin olurlar ancak verdikleri tepkiler ile ne yazık ki korktukları sonu kendileri oluşturabilmektedir. (Aktaran: Psikolog Tuğçe Betül Şenel)Tuğçe Betül Şenel (PSİKOLOG) Genelde partnerler arasında görülen reaktif kıskançlık takıntılı, saplantılı paranoid kişilerde ve kaygılı bağlanma stiline sahip bireylerde gördüğümüz bir davranış problemidir. Araştırmalar bize kadınların daha çok kıskançlık duygusu içinde olduğunu ortaya koyarken bunu çok da iyi yönetebildiklerini gösterdi. Ancak kadınlara kıyasla erkeklerde bu kıskançlık daha çok dürtüsel olarak karşımıza çıkmaktadır. Retroaktif kıskançlığı cinsiyet/ yaş olarak ayırmaktan ziyade daha çok kişinin ruhsal doyumu, geçmişte yaşadıkları, özgüveni ve bağlanma stiliyle bağlantı kurabilmekteyiz. Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklar yaşayan bireylerde daha sık karşımıza çıkmaktadır.AYSU ÇELENOĞLU (UZMAN KLİNİK PSİKOLOG)DAHA ÇOK KADINLARDA GÖRÜLÜYOR, ÇÜNKÜ...- Daha çok kimlerde, hangi kişilik özelliklerinde görülüyor görülür?- Retroaktif kıskançlık; paranoid, takıntılı ve saplantılı kişilik özelliği olan insanlarda daha sık görülür. Sorun, genellikle kıskançlığın ifade şeklindedir. Verilen tepkiler kıskanan bireyin, kişilik özelliğine göre değişebilir. Burada takıntılı insanlara özellikle dikkat etmek gerekir. Böyle kişiler bir ilişkinin sona ermesini, ayrılmayı ya da terk edilmeyi kabul edemez, giden kişiyi ne pahasına olursa olsun geri döndürmeye çalışır. Tepkileri; kıskanılan kişinin kendisini veya yakınlarını öldürme, yaralama, tehdit etme, takip etme, yolunu kesme, telefonla taciz, hakkında dedikodu çıkarma, iftira atma, ekonomik zarar verme gibi birçok şekilde ortaya çıkabilir. Genellikle düşük benlik saygısı, yetersizlik duyguları, kaybetme korkusu, özgüven eksikliği ve bağlanma sorunu yaşayan kişiler, retroaktif kıskançlık yaşamaya daha meyillidir.- Kadınlarda daha fazla görüldüğü söyleniyor. Siz ne düşüyorsunuz bu konuda?- Retroaktif kıskançlığın, kadınlarda daha fazla görüldüğünü söyleyebiliriz. Yapılan araştırmalar; kadınların daha kıskanç olduklarını ama bu duygularını daha iyi yönettiklerini, erkeklerin ise daha dürtüsel davrandıklarını ortaya koymaktadır. Bununla birlikte kıskanma nedenleri ve tepkileri kadın ve erkeklerde bazı farklılıklar gösterir. Kadınların kıskanma nedenleri arasında eşlerinin eski ilişkilerine geri dönmeleri ve kaybetme korkusu varken; erkeklerde daha çok cinsel açıdan kıyaslanma, performans kaygısı, önceki partner kadar iyi olamama gibi dugular olabilmektedir. ESKİ EŞİN MEMLEKETİ OLDUĞU İÇİN TOKATLILARA DÜŞMANDI24 yaşındaki bayan danışanım evlendiği ilk gün eşinin geçmiş ilişkisinden dolayı problem yaşadıklarını anlattı. Eşinin eski sevgilisini unutamadığını, kız başkasıyla nişanlandığı için onunla evlenmek zorunda kaldığını söyledi. Eşinin eski sevgilisi Tokatlıymış ve eşi eski sevgilisini güzel ve iyi birisi olarak gördüğü için Tokatlıları da öyle görüyormuş. Kanallarda Tokatla ilgili bir haber izlediğinde ya da arkadaş ortamında Tokat kelimesi kullandığında bile şiddetli kavgalar ettiklerini ifade etti. 'Tokat diyor çünkü eski sevgilisini o an düşünüyor, onu güzel bulduğu için güzel ve iyi olan bütün kızları Tokatlı olarak görüyor', dedi. Oraya gitmemeli, o ilin konusu bile açılmamalıymış. Sevgililik dönemindeyken de ortak sosyal medya hesabı kullandıklarını, arama geçmişini ve mesajları sürekli kontrol ettiğini evlendikten sonra da hesaplarını kapattıklarını ifade etti. Retroaktif kıskançlık yaşayan danışanımın yaşam öyküsünde ebeveynlerinin aldatma sonucu boşanma hikayesi yer alıyordu. Ailesinin aldatma sonucu yıkılması onda travmatik bir etki yaratmıştı ve kendisinin de aldatılacağına inanıyordu. Danışanımın bilişsel çarpıtmalarını yapı bozumuna uğrattık, olumsuz otomatik düşünceler yerine gerçekçi düşünceler koyabildi ve sınır kavramı çalışıldı. Bireysel görüşmelere ek olarak çift terapisi desteği de aldılar. (Aktaran: Psikolojik Danışman Aleyna Nazlıcan Aday)YEMEK MOLASI SAATİNİ BİLE TAKİP EDİYORDU13 yıllık evli çift; ilişkilerinde yaşanan kıskançlık dolayısıyla boşanma noktasına geldiklerini ifade ederek, çift terapisine başvurdu. Kadın danışanda şüphecilik, kontrol ve geçmişe yönelik kıskançlık duyguları baskındı. Flört etmeye başladıkları dönemde; partnerinin telefonunu karıştırarak, aynı iş yerinde çalıştığı bir kadınla geçmişte ilişki yaşadığını öğrenmiş, orada çalışmaya devam ettiği için partnerine karşı fiziksel şiddet uyguladığı büyük bir tartışma yaşanmıştı. Tartışma sonrası partneri işinden ayrıldığı halde; eski ilişkiye dair sorular, o kadınla hâlâ görüştüklerine ilişkin şüphe, telefon ve e-postalarını kontrol etme davranışı yıllarca devam etmiş ve her geçen yıl yeni kıskançlıkların da eklenmesiyle durum içinden çıkılamaz hale gelmişti. Terapiye başvurduklarında; eşinin yemek molalarından, trafikte geçirdiği saate ve hatta duş yaptığı zamana kadar her şeyi takip ve kontrol etmek zorunda kaldığını söyleyen kadın danışan; şüphesini haklı çıkaracak herhangi bir delil bulamadığı halde bunları yapmaktan kendini alıkoyamıyordu. Tüm bu yaşananlar erkek danışanın evliliğini sorgulamasına ve hayattan keyif alamamasına neden oluyordu. Erkek danışanın depresif belirtileri, kadın danışanın geriye dönük kıskançlık OKB'si için ilaç tedavisi planlandı. Yapılan bireysel görüşmeler ve çift terapisi sonrasında; hatalı düşünce yapılarını dönüştürüp, güven ilişkisini yeniden inşa etmeyi başardılar. (Aktaran: Uzman Klinik Psikolog Aysu Çelenoğlu)DELİL BULAMADIĞI İÇİN KRİZ GEÇİRDİ Eşinin ikinci karısı olan yeni evli bir danışanım, sürekli eşinin önceki evliliğini düşündüğü ve eski karısını kıskandığı için başvurmuştu. Eşinin ceplerini, cüzdanını, telefonunu kontrol etmekten kendini alamadığını, içinde hep onu eski karısıyla aldatacağı, ona geri döneceği korkusu olduğunu söyledi. Gün içinde eşinin nerede olduğunu öğrenmek için iş yerini arayıp kontrol ediyordu. Bütün gününü eşinin ve onun eski karısının sosyal medya hesaplarına bakarak geçiriyordu. Tüm bunlarla eşinin onu aldattığına dair bir kanıt arıyor ama bir yandan da böyle bir kanıt bulmaktan delicesine korkuyordu. Retroaktif kıskançlık duygularının içine öylesine gömülmüştü ki günlük yaşamanı sürdüremez hale gelmiş, ağlama krizleri ve öfke nöbetleri geçirmeye başlamıştı. (Aktaran: Psikiyatr: Cem Keçe) 1) Eşinizi ya da sevgilinizin geçmiş ilişkilerini araştırıyor musunuz?0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla 2) Partnerinizin eski ilişkilerini ile kendinizi kıyaslıyor musunuz? 0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla3) Partneriniz ile sık sık tartışıyor musunuz?0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla4) Partnerinizin eski ilişkileri ile alakalı sık sık senaryolar kuruyor musunuz?0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla5) İlişkide eskisi kadar sevilmediğinizi düşünüyor musunuz? 0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla6) Sık sık ilişkinizi bitirmeniz gerektiğini düşünüyor musunuz? 0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla7) Partnerinizin eski ilişkilerini çok fazla düşündüğünüz için zihinsel yorgunluk yaşıyor musunuz?0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla 8) İlişkinizde yaşadığınız sorunlardan dolayı kendinizi değersiz ve önemsiz hissediyor musunuz? 0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla9) Partnerinizin eski ilişkilerini sosyal medyada araştırıyor musunuz?0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla10) İlişkinizde yaşadığınız sorunlardan dolayı kendinizi mutsuz, huzursuz ve hayattan zevk alamama durumu var mı?0-Hiç 1- Çok az 2- Ort a 3- Oldukça fazla(Hazırlayan: Psikolog Ayhan Altaş) SONUÇ Normal: 0-10 puanOrta Düzey: 10-20 puanYüksek Düzey: 20-30 puan (Psikolojik destek almanız gerekebilir)