"Novartis Türkiye'de 85 milyon dolarlık rüşvet dağıttı" iddiası

İsimsiz bir ihbarcı, İsviçre merkezli ilaç şirketi Novartis'i bir danışmanlık şirketi üzerinden Türkiye'de rüşvet dağıtarak toplam 85 milyon dolar değerinde yeni iş ve rekabet avantajı sağlamak ile suçladı.

Haberin Devamı

Rüşvet iddialarının yer aldığı ve Reuters tarafından görülen 17 Şubat tarihli eposta, isimsiz bir ihbarcı tarafından gönderildi.

İhbarcının iddiasına göre; Novartis'in elde ettiği yeni iş ve rekabet avantajı, şirketin ürettiği ilaçların kamu hastaneleri satın alma listelerine eklenmesi ve iki ilacın Türkiye'deki isimlerinin kamu izniyle değiştirilmesinden oluşuyor. İddiaya göre, iki ilacın Türkiye'deki isimlerinin değiştirilmesi başka ülkelerde ilaçların fiyatlarının düşürülmesinin önüne geçiyor.

Novartis, iddialar hakkında inceleme başlattığını açıkladı.

İhbarcının 5,000 kelime uzunluğundaki epostayı gönderdiği kişiler arasında Novartis CEO'su Joe Jimenez ve şirketin denetim ve düzenlemelere uyum kurulu başkanı Srikant Datar yer alıyor.

İddiaya göre Novartis, Alp Aydın müşavirlik şirketine 290,000 dolar artı 2013 ve 2014 yıllarına ilişkin masrafları içeren bir ödeme bir yaptı. Sosyal Güvenlik Kurumu'nun (SGK) başlattığı soruşturmanın ardından Novartis ile müşavirlik şirketi arasındaki ilişki son buldu.

Novartis yaptığı açıklamada en yüksek iş ahlakı kurallarına bağlılığının altını çizdi ve Alp Aydın'ın geçmişte şirkete danışmanlık yaptığını ancak artık iş ilişkisi olmadığını belirtti.

Novartis, Alp Aydın'ın Türk sağlık yetkililerine parasal ödemelerde bulunduğu ve Novartis Türkiye'nin yazdıkları reçetelerde şirketin ilaçlarına yüksek oranda yer veren doktorların akrabalarını işe aldığı iddialarını araştırdığını da belirtti.

Şirket sözcüsü Eric Althoff, "Uygunsuz davranış iddialarını son derece ciddi ele alıyor ve tüm iddiaları etraflıca araştırıyoruz. İddiayı ortaya koyan kişi bunu kamuyla paylaşmış olsa da politikalarımız çerçevesinde bu tür araştırmalar hakkında açıklama yapmıyoruz" dedi.

SGK ve Alp Aydın Danışmanlık haber anında yorum yapmadı.

Haberin Devamı

Novartis'in Türkiye'de karşı karşıya kaldığı durum, sektörün iş yapış biçimlerini dünya çapında mercek altına alan yolsuzluk araştırma kurumları karşısında ilaç şirketlerinin yüz yüze geldiği sorunların bir örneğini teşkil ediyor.

Novartis geçen hafta Çin'de rüşvet verdiği iddialarıyla ilgili uzlaşma için ABD sermaye piyasası düzenleme kurumuna 25 milyon doların üzerinde ödeme yapmayı kabul etmişti.

Batılı ilaç şirketleri özellikle Çin piyasasında zorluklar yaşıyorlar. İlaç şirketi GlaxoSmithKline 2014'te gündeme oturan Çin'deki bir davada mahkeme tarafından 3 milyar yuan (460 milyon dolar) cezaya çarptırılmıştı.

ABD yasaları

İddialara göre Alp Aydın, multipl skleroz, juvenil artrit ve kronik akciğer hastalıklarına yönelik yeni ilaçların hastanelerin reçeteye yazılabilen ilaçlar listesine eklenmesini sağladı ve Novartis bundan 20 milyon dolar elde etti.

Şirket ayrıca kendi lehine fiyat belirlenmesi, imalat izni geçmiş bir ilaç için özel ithalat izni verilmesinden de fayda sağladı.

İddialara göre şirket 50 milyon dolar ile en büyük yararı ise, Türk yetkililerden Ilaris ve Gilenya ilaçlarının adlarını Ibecta ve Fingya olarak değiştirme izni alarak sağladı. Bu sayede iki ilaç, ticari isimlere göre uluslararası fiyat karşılaştırmasının yapıldığı referans ilaç tablosundan çıkmış oldu.

Reuters Novartis'in iddia edilen faydaları sağladığını veya bu faydalar için ihbarcının atfettiği değerleri diğer kaynaklardan teyit edemedi.

İhbarcı Novartis'in Türkiye'deki bu faaliyetleriyle, ABD'nin FCPA adlı yasasını ihlal ettiğini belirtti. Söz konusu yasa, ABD'li firmaların ve hisseleri ABD borsalarında işlem gören şirketlerin diğer ülkelerde devlet görevlilerine rüşvet vermesini yasaklıyor.

İhbarcının gönderdiği epostada, "Novartis, devlet ilişkileri danışmanı kullanarak ve diğer belirtilen faaliyetlerle... FCPA'da yer alan iç kontrol, kayıtlar ve rüşvet karşıtı maddeleri ihlal etti" denildi.

ABD Adalet Bakanlığı sözcüsü söz konusu faaliyetlerin yasalara uygun olup olmadığı hakkında değerlendirme yapmaktan kaçındı.

Tepkiyle karşılaşmamak için isimsiz olarak iddialarda bulunan ihbarcı, Jimenez'e ilk mesajını 17 Şubat'ta gönderdi. Cevap alamaması üzerine 4 Mart'ta aynı epostayı tekrar gönderen ihbarcı, Jimenez'den "Araştıracağız" şeklinde kısa bir karşılık aldı.

Danışmanlık şirketi IMS verilerine göre şu anda dünyanın 18. büyük ilaç pazarı konumundaki Türkiye'nin 2020 yılında 15. sıraya yükseleceği tahmin ediliyor.

Novartis Güney Kore'de sorunlarla karşı karşıya. Şirketin ülkedeki büroları geçen ay rüşvet iddiaları ile ilgili olarak yetkililer tarafından ziyaret edildi. ABD hükümeti ise usulsüz ödemelerin yapıldığı 79,236 "düzmece" pazarlama toplantısı düzenlediği iddiasıyla şirkete dava açtı.

Novartis Güney Kore'de yetkili kurumlar ile işbirliği yaptığını ancak başka açıklamada bulunamayacağını belirtti. ABD'de devam eden dava hakkında ise Novartis devletin iddialarında yer alan pazarlama toplantısı sayısını aniden artırarak davanın kapsamını genişlettiğini belirtti.

İhbarcı, Novartis'in Türkiye'deki faaliyetleri hakkındaki iddiaların ABD Adalet Bakanlığı ve sermaye piyasaları düzenleme kurumuna (SEC) iletileceğini belirtti. İki kurum da iddiaların ellerine ulaşıp ulaşmadığı hakkında yorum yapmadı.