EYT heyecanı zirvede! Emekli olacaklara altın öneriler

Emeklilikte yaşa takılanları (EYT) kapsayan düzenlemeye sayılı günler kalırken, milyonlarca vatandaş yeni başlangıç için harekete geçti. Öte yandan normal şartlarla emekliliği gelen 100 binlerce vatandaş da dilekçesini SGKya verdi veya önümüzdeki günlerde verecek. Emekli olurken önemli detaylar var.Milyonlarca sigortalı EYT düzenlemesine odaklanmış durumda. Bunun yanında düzenleme çıkmadan önce emekli olmayı planlayanlar da var. İşte bu özel dönemde kafalarda bir çok soru bulunuyor: Emekli olup tekrar çalışabilir miyim?, Emekli olup aynı işyerinde çalışmaya devam edersem kıdem tazminatımı alabilir miyim?, Ya biriken yıllık izinlerim ne olacak?, Yeni emekli olanlar promosyon alabilir mi?, Eksik günleri doğum, askerlik ve Bağkur borçlanmasıyla kapatabilir miyim?, Emekli olmayıp çalışmaya devam edersem maaşım yükselir mi?, Emekli olmak için ocak ayını beklemek mantıklı mı? Böylesi bir dönemde bu kritik sorulara yanıt aradık. İşte cebinizini ve geleceğinizi etkileyecek detaylar Emekli maaşı bağlatanlara peşin promosyon da ödeniyor. Maaşın yattığı bankayla 3 yıllık sözleşme yapan emekliye güncel 7-10 bin lira arasında promosyon ödeniyor. Bu da yeni emekli olacakların unutmaması gereken bir detay. En yüksek promosyonu ödeyen bankanın seçimi de bu anlamda önemli. Sosyal güvenlik sistemine göre emeklilik için üç şart aranıyor. Yaş, sigortalılık yılı ve prim gün sayısı. Bunlardan biri eksik olunca emekli olunamıyor. EYT düzenlemesi 8 Eylül 1999dan önce sigorta başlangıcı olanların yaş sorununu ortadan kaldırıyor. Buna göre; erkek 25, kadın ise 20 yıllık sigortalılık süresini doldurduktan sonra 5000 gün primi de tamamladıysa hemen emekli olacak. Bu kapsamda 1.5 milyon kişi var. Geri kalanlar da bu şartları tamamladığı tarihte maaş alabilecek. Aralıkta Meclise gelecek düzenleme milyonları heyecanlandırırken prim gün eksiği olanlar veya sigortalılık süresi dolmayanlar farklı çareler aramaya başladı. Hatta 8 Eylül 1999dan önce çalıştığı halde sigortası yapılmayanlar veya bu tarihten sonra başlatılanlar var. Bu kapsamda sigortalının imdadına borçlanma, hizmet tespit davası gibi seçenekler yetişiyor. Sigortalıların doğum, askerlik, staj ve yurtdışı borçlanması yoluyla esik günlerini tamamlama imkanları bulunuyor. Doğum borçlanmasıyla 2160 gün, askerlik borçlanmasıyla 540 güne kadar ek prim kazanmak mümkün. EYT düzenlemesine girenler emeklilik dilekçesini mecburen yılbaşından sonra verecek. Ancak normal şartlarda bu yıl emekli olacaklar kasım, aralık ve ocak hesabı yapmalı. SSKlı ve Bağkurlu sigortalılardan emeklilik dilekçesini 31 Aralıktan önce verenlerin aylıkları hesaplanırken bu yılın ocak ve temmuz aylarında yapılan zamlar dikkate alınacak. Yılbaşına kadar dilekçe verip maaş bağlatan yeni emekli Ocak 2023te de tüm emeklilere yapılacak zamdan yararlanacak. Son 2 ayda aylık enflasyon yüzde 3 civarı artarsa yılbaşı zammı yüzde 16-20 arasında değişebilecek. Bir başka deyişle örneğin; aralıkta emekli olanlar yüzde 78.60 enflasyon zammına ek yüzde 20 civarı ocak zammını da maaşına ekletmiş olacak. Bunu yüzde 100lük bir maaş artışı gibi düşünebiliriz. Yani 31 Aralık öncesi emeklilik avantajlı. Memurlar için ise bu sürenin sınırı 15 Ocak. Posta'da yer alan habere göre, EYT yasası çıktıktan sonra emekliliği uzayanlara yeni kapı açılacak. Yapılan açıklamalara göre ilk etapta 1.5 milyon kişinin emekli olacağı öngörülüyor. Çalışmaya devam edenler EYT hakkıyla emekli olduklarında emekli maaşına ek olarak yılların birikimi olan kıdem tazminatlarına da kavuşacaklar. Bu tazminatlar da ocak itibarıyla yüzde 20-40 arasında artacak. Net artış oranı memur maaşı ve asgari ücret artışıyla ortaya çıkacak. Şu anda asgari ücretle çalışanlara 1 yıl için net 6 bin 422 lira, 16 bin lira ve üstü maaş alanlara ise 1 yıl için 15 bin 255 lira tazminat ödeniyor. EYT düzenlemesiyle emekli olan bir vatandaş, aynı veya farklı bir işyerinde yeniden çalışmaya başlarsa, ikinci tazminat hakkını da kazanıyor. Emekli olan SSKlı (4A) çalışmaya devam etmek isterse, yasaya göre onun için 1 Ekim 2008 tarihi devreye giriyor. Bu tarihten önce işe başlamış veya emekli olmuş kişiler SSKlı çalışmalarını sürdürmek isterse ya emekli aylıklarını kestirecek ya da sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak çalışacak. Emekli aylığını kestirmeden destek primine tabi olarak çalışmaya devam edenler, tekrar emekli olamıyor. Ancak, kıdem tazminatını sıfırladıktan sonra emekli maaşını kestirip çalışmaya devam eden emekliler ise yeniden emeklilik dilekçesi verebiliyor. 7326 sayılı yapılandırma kanunu kapsamında Bağkur borçlarını 1 Kasım 2021e kadar ödeyemeyen veya yapılandırmayanların 30 Nisan 2021den önceki prim borcu bulunan hizmetleri dondurulmuş ve silinmişti. Faaliyetlerine devam edenlerin ise sigortalılıkları 1 Kasım 2021 itibarıyla yeniden başlatılmıştı. EYTden yararlanmak isteyen ve prim ihtiyacı olanlar bu süreleri canlandırabilir yani ihyasını gerçekleştirebilir.EMEKLİ OLMAYIP ÇALIŞMAYA DEVAM EDİLİRSE NE OLUR?Emekli maaşının düşmesinde asıl etken aylık bağlama oranı. 2008 sonrasında yapılan düzenleme ile çalışma süresi uzadıkça aylık bağlama oranı düşüyor. Tabi bu durum tüm çalışanlar için geçerli değil. Yüksek prim ödenirse, yani tavandan prim ödenirse, emekli aylığı da o oranda yüksek oluyor. Ancak asgari ücret ve asgari ücretin biraz üzerinde maaşla çalışanlar emekli olmayıp, yüksek maaş alabilmek için daha fazla çalıştıklarında emekli maaşları her ay 2-3 lira civarı düşüyor. İzinler yıllarca birikiyor ama yanmıyor. Emeklilikte veya işten çıkarken bu izin paraları son alınan ücret üzerinden ödeniyor. Bu yasal bir hak. Yıllık izin hakkıyla ilgili taleplerde zamanaşımı, iş akdinin sona ermesinden itibaren başlar ve bu süre 5 yıldır. Emekli aylığı bağlattıktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam eden işçi kıdem tazminatını sıfırlamış olsa bile, izin parasını almadıysa yine eski çalışma sürelerine göre izin kullanır.SON 7 YILDAKİ PRİME DİKKAT!Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinde son viraja girilirken, milyonlarca kişinin aklında kritik sorular bulunuyor. Bunlardan biri de farklı statülerde çalışıp da gün hesabı yapanlarla ilgili. Bu noktada sigortalı olunan son 7 yılda yani 2520 günde hangi statüde daha çok prim ödendiği hesabı tayin ediyor. SSK, Bağkur, Emekli Sandığı Hangisinin son dönem prim günü 1260 günden 1 fazlaysa oradan emekli olunacak. Örneğin, emekliliği gelen kişi hem SSKya hem de Bağkura tabi çalışmışsa, son 7 yıl içerisinde hangi kuruma tabi çalışması 1260 günden fazlaysa o kurum tarafından, hizmet sürelerinin eşit olması halinde en son çalışması SSKda geçmişse SSK tarafından, Bağkurda geçmişse Bağkur tarafından bağlanıyor. 8 Eylül 1999dan önce erkek 25 yıl sigortalılık süresi ile 5000 gün primi, kadın ise 20 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün primi tamamlayınca emekli ediliyordu. Yani SSK dışındaki sürelerde gerekli prim gün sayısı artıyor.