SON DAKİKA
Emekli olduktan sonra çalışacak EYT'liye yol haritası
Milyonlarca vatandaş EYT düzenlemesiyle emekli olmanın hayalini kuruyor. İlk etapta emekli olabilecek kişi sayısı 2.2 milyon civarında. EYT’li olanların yüzde 80’i aktif iş hayatında. 100 kişiden de 71’i çalışmaya devam etmek istiyor. Çalışmaya devam edecek olanların ise aklında birçok soru işareti var. İşte merak edilen detaylar...
8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olup da daha sonra çıkarılan yasalar nedeniyle emeklilik süresi uzayanları yani emeklilikte yaşa takılanları (EYT) ilgilendiren düzenlemede son viraja girildi. Bu ay Meclis’e gelecek tasarının görüşmelerden sonra yasalaşıp Resmi Gazete’de yayımlanması bekleniyor. Milyonlarca kişiye emeklilik kapısı açacak düzenleme sonrasında iş hayatında da önemli değişiklikler olacak. Emekli olanların bazıları çalışmaya devam edecek. Bazıları haklarını alıp başka işlere odaklanacak. Bu kapsamda da merak edilen sorular var. Bunlarda ilki ‘Emekli maaşı için işten ayrılmak gerekiyor mu?’ sorusu.
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) önceki yıl Resmi Gazete’de yayımladığı bir karar, ‘çalışanın işten ayrılmadan emekli maaşı bağlatabileceği’ şeklinde yorumlanmıştı. Ancak SGK, yüksek mahkemenin kararı üzerine tereddütleri gidermek için iki sayfalık genelge yayımlamıştı. Genelgede ‘yaşlılık aylıklarından yararlanabilmek için sigortalının çalıştığı işten ayrılması ve yazılı istekte bulunması şarttır’ hükmünün uygulandığına dikkat çekilmişti. Özetle, EYT düzenlemesiyle emeklilik hakkı elde edenlerin SGK’dan ‘emekli olacak şartları taşıyor’ yazısını alıp işyerine tebliğ ettikten sonra işten ayrılmaları gerekecek.
İşyerine EYT’den emeklilik hakkıyla ayrılacağını SGK yazısıyla bildirenler kıdem tazminatı, birikmiş izin paraları gibi haklarını alacak ve iş sözleşmesini sonlandıracak. Emekli adayı daha sonra SGK’ya emeklilik başvurusu yapacak. Bu başvuru SGK şubelerine direkt gidip yapılabildiği gibi, e-Devlet üzerinden de kolaylıkla gerçekleştirilebiliyor. Eğer çalışan aynı işyerinde devam edecekse bir iki gün sonra sosyal güvenlik destek primine tabi olarak, SGK’ya işe giriş bildirgesi verilecek. Bu durumda çalışmasına destek primine tabi olarak devam edecek. Destek primi emeklinin maşında bir azalmaya neden olmuyor. Yani emekli, aylığıyla birlikte işyerinde hakkettiği ücreti de alıyor. Çalışan emeklinin işverene maliyeti normal çalışana göre daha fazla. Hükümet bu noktada adalet sağlamak için destek priminde 5 puanlık indirim yapacak. Böylece emekli ile normal çalışanın işverene maliyeti eşitlenecek örneğin asgari ücretli çalışanda ortaya çıkan 400-500 liralık prim farkı ortadan kalkacak.
1-Emekli maaşı bağlandıktan sonra çalışmam mümkün mü?
Emekli maaşı alıp ister başkasının yanında isterseniz kendi adınıza çalışmaya devam edebilirsiniz.
2-Çalışırken maaşım kesilecek mi?
Bu durum emekli olduğunuz ve yeniden çalışmaya başladığınız sigortalılık statüsüne göre değişiyor. 4A’lı yani SSK’lının önünde 2 seçenek bulunuyor. İlki aylığını kestirerek çalışmaya devam etmek. Bu durumda kişi normal sigortalı gibi çalışıyor. Emekli olduğunda çalışmaya başlamadan önce alınan aylık, çalışılan dönemin primlerine göre güncelleniyor. Emeklilikten sonraki çalışmalar maaşa ekleniyor. İkincisi Sosyal Güvenlik Destek Primi’ne (SGDP) tabi olarak çalışmak. Bu şekilde çalışmaya devam edenler emekli aylıkları kesilmeksizin çalışabilmekte. Emekli maaşında azalma olmuyor. 5 puanlık sigorta prim farkı giderilince işteki maaşta da düşüş olmayacak.
Kendi işini yapan Bağkur’lu emekliden destek primi kesiliyor mu?
Bağkur’dan emekli olanlardan 1 Nisan 2016 tarihine kadar yüzde 10 oranında destek primi kesilmekteydi. Ancak bu tarihten sonra kesinti kaldırıldı. Bu kişiler aylıkları kesilmeden ticari faaliyete devam edebiliyor.
Başka kimden destek primi kesilmiyor?
Kendi adına tarımsal faaliyette bulunanlardan, işçi olarak ya da devlet memuru olarak çalışıp emekli olduktan sonra kendi işini kuranlardan, eğitim kurumlarında ücret karşılığı ders verenlerden, vakıf üniversitelerinde görev alanlardan SGDP kesintisi yapılmıyor.
Emekli olup tekrar çalışanın kıdemi nasıl hesaplanır?
Aynı işyerinde çalışılacak olanların emekli olunduğu anda kıdem tazminatının alınması tavsiye ediliyor. Kıdemini alıp tekrar işe başlayan kişi normal çalışanın haklarına sahip oluyor. Örneğin; çalışan 20 yıl aynı işyerinde çalışıp kıdem tazminatını alarak emekli olup ve emekli olduktan sonra yeniden aynı işyerinde çalışmaya devam ederek, 5 yıl daha çalışmışsa ikinci kez kıdem tazminatını hak ettiğinde (emekli çalışan kıdem tazminatı almak için ya işveren haksız yere işine son verecek ya da emekli haklı bir nedenle iş akdini fesih edecek) yalnızca 5 yıllık süre üzerinden kıdem tazminatı hesaplanıyor. Emekli olup kıdemini almadan devam ederse, 25 yıllık tazminatını alıyor.
Çalışan emekli ihbar tazminatı da alır mı?
İş Kanunu’nda emekli çalışanların hakları kısıtlanmıyor. Emekli işçiler, haklı bir gerekçe olmadan işten atıldıklarında ihbar tazminatı alırlar.