Emekli çalışanlara kıdem tazminatı rehberi

Emekli olup da çalışmaya devam eden milyonlarca çalışan kıdem tazminatı haklarını merak ediyor. Bu konu işveren ile çalışan arasında sık karşılaşılan anlaşmazlıklar arasında yer alırken, Yargıtay da önemli kararlara imza atıyor. İşte çalışan emekliler için kıdem tazminatı rehberi... Hürriyet'ten Noyan Doğan'ın yazısı...Birkaç gündür kamuoyunda, Yargıtayın, emekli olup da çalışmaya devam edenlerin kıdem tazminatı ile ilgili kararı konuşuluyor. Aslında, emekli aylığı alarak çalışmaya devam edenlerin kıdem tazminatı konusu işveren ile çalışan arasında sık karşılaşılan anlaşmazlıklar arasında geliyor. Bu nedenle de Yargıtayın da bu konuda geçmişte verdiği birçok karar bulunuyor. Emekli olup da çalışmaya devam eden milyonlarca çalışanın kafası karışık. Farklı işyerinde çalışılırsa tazminatı kim öder, aynı işyerinde çalışmaya devam edilirse hangi maaş üzerinden tazminat alınır, emekli çalışanlar kaç kere kıdem tazminatına hak kazanır? Çalışan emeklilerin kıdem tazminatı hakları nelerdir, hepsine değineyim. Önce, emekli olduktan sonra çalışmaya devam etmenin şartlarından kısaca bahsedeyim. Çalışanlarla, emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerin hakları arasında büyük farklılıklar yok; her iki kesim de aynı haklara sahipler. Çalışanlar, emekli olduktan sonra ister aynı işyerinde isterse de farklı işyerinde çalışmaya devam edebilir. Bu konuda da çalışanların iki seçeneği var. Birincisi, emekli maaşından kesinti yapılmaz, ancak çalışmaya devam edilen işyerinden alınan maaştan Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödenir. İkincisi, aylığını kestirip, prim ödemeyi tercih edebilirler. SGDPyi hem çalışan hem de işveren öder. Kamuda çalışanların ise emekli aylığından kesinti yapılır. Toplam kesinti tutarı ise yüzde 32dir. Bunun yüzde 7.5i işçiden, yüzde 22.5i de işverenden kesilir. Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerden kısa vadeli sigorta kolları primi kesilmez. Kendi adına tarımsal faaliyette bulunanlardan, işçi olarak ya da devlet memuru olarak çalışıp emekli olduktan sonra kendi işini kuranlardan, eğitim kurumlarında ücret karşılığı ders verenlerden, vakıf üniversitelerinde görev alanlardan SGDP kesintisi yapılmıyor. Gelelim, emekli olduktan sonra çalışanların kıdem tazminatı durumuna. Çalışanların çoğu bu konudaki haklarını ya bilmiyor ya da eksik biliyor. Madde madde anlatayım. 1- Çalışan, emekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam edecekse önünde iki seçenek var. Birincisi, işveren ile anlaşarak, emekli olduktan önceki çalıştığı yıllara ait kıdem tazminatını alır. Böylece kıdemini sıfırlamış olur. İşveren ile yeni bir iş sözleşmesi yaparak çalışmaya devam eder. İkincisi, çalışan, emekli olup, kıdem tazminatını almadan aynı işyerinde çalışmaya devam eder. Kıdemini sıfırlamış çalışan, çalışmaya devam ettiği işyeri tarafından işten çıkartılırsa, emekli olup da tazminatını aldığı tarihten sonraki çalıştığı yıllar için yeniden tazminat alabilir. Nitekim Yargıtayın, emekliliği gelen çalışanın kıdem tazminatını alıp, aynı işyerinde çalışmaya devam etmesi durumunda kıdeminin sıfırlandığı ile ilgili geçmişte kararları var. 2- Emeklilik nedeniyle kıdem tazminatını alıp, Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek, çalışmaya devam edenler, kendi isteğiyle işten ayrılmak isterse kıdem tazminatını talep edemez. SGDP ödemek yerine aylığını kestirip, çalışmaya devam edenler ise, kendi isteği ile işten ayrılırsa, kıdem tazminatını işverenden isteyebilir. Emekli olarak çalışmaya devam eden kişiyi işveren çıkarırsa, kıdem tazminatını ödemek durumundadır. 3- Emekli olup da kıdem tazminatını almadan çalışmaya devam edenler; sağlık gibi tazminat hak edecek gerekçelerle işten kendi istekleri ile ayrılır veya işveren iş sözleşmesini sonlandırırsa hem emeklilik öncesi hem de emeklilik sonrası çalışma süresi birleştirilerek, son alınan ücret üzerinden çalışana kıdem tazminatı ödenir. 4-Emekli olup da kıdem tazminatını almadan çalışmaya devam edenler kıdem tazminatını hak edecek gerekçeler olmadan kendi istekleri ile işten ayrılırlarsa durum biraz farklılaşıyor. Yargıtayın bu konuda geçmişte verdiği karara göre (6.11.2019 tarihli Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararı) çalışanın haklı gerekçe göstermeden işten ayrılması nedeniyle kıdem tazminatını alamayacağına, ancak emeklilikle sona eren ilk döneme ait tazminat ödeneceğine, tazminatında da emekli olduğu tarihteki giydirilmiş ücreti üzerinden ödeneceğine hükmediyor. Bir örnekle anlatayım ki, daha net anlaşılsın. 10 yıldır çalıştığınız işyerinden 2020 yılının ağustos ayında emekli oldunuz, kıdem tazminatını almadınız ve aynı işyerinde çalışmaya devam ettiniz. 2022nin ağustos ayında işyerinden kıdem tazminatını hak edecek gerekçe göstermeden kendi isteğinizi ile ayrılmak istediniz. Yargıtayın kararına göre, emekli olduğunuz 2020 yılı ağustos ayına kadar çalıştığınız 10 yıllık kıdeminizi işveren, yine 2020 ağustos ayındaki giydirilmiş ücretiniz üzerinden ödeyecek. 2022nin ağustos ayına kadar çalıştığınız iki yıllık kıdeminizi ise alamayacaksınız. 5- Tabii bir de işyerinde çalışmaya devam ederken emeklilik için gerekli süreyi ve prim ödeme gün sayısını doldurmasına rağmen yaştan dolayı emekli olamayanların kıdem tazminatı durumu var. Bu durumda olanlar işten ayrılmak şartıyla, kıdem tazminatını alabilirler. Şartlar neler? İşe başlama durumuna göre şartlar değişiyor. 8 Eylül 1999 tarihinden önce ilk sigortalı olanlar 15 çalışma yılını doldurup, 3600 prim gün sayısını tamamladıklarında kendi istekleri ile işten ayrılıp, kıdem tazminatını alabiliyorlar. İlk sigortalı olduğu tarih 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihi arasında olanlar ise 25 yıl çalışıp, 4500 prim günü doldurduklarında kıdem tazminatı alabilirler ya da çalışma yılına bakılmaksınız 7000 prim günü doldurduklarında işyerinden kıdem tazminatı alıp, işten ayrılabilirler. Bir de 30 Nisan 2008 ile 31 Aralık 2008 tarihi arasında ilk kez sigortalı olanlar var ki, bu kişiler de 4600 prim günü doldurduklarında kendi istekleri ile işten ayrılıp, tazminata hak kazanıyorlar.