Ses Bilgisi (Ses Olayları) Nelerdir? Ses Bilgisi Örnekleri…
Kelimelerin kök ya da gövdelerinde, aldıkları eklere göre yaşanan değişimlere ses olayları denir. Sadece basit kelimelerde değil, türemiş ve birleşik isimlerde de ses olayları görülür.
Türkçede bazı seslerin bir araya gelmesiyle meydana gelen ses olayları vardır. Ünlü düşmesi, ünlü daralması, ünlü türemesi, ünsüz yumuşaması gibi ses olayları bu kategoriye girer. Bu temel konular, Türkçenin ses yapısını ve ses olaylarını anlamamıza yardımcı olur. Ancak Türkçede ses bilgisi, dil biliminin sadece bir dalıdır ve dilin diğer yönlerini anlamak için morfoloji, sözdizimi, anlam bilimi gibi diğer dallarla da ilgilenmek gerekir.
Ses Bilgisi (Ses Olayları) Nelerdir?
Türkçede en sık görülen ses olayları şu şekilde sıralanabilir:
1- Büyük Ünlü Uyumu
2- Ünlü Düşmesi
3- Ünsüz Sertleşmesi
4- Ünlü Türemesi
5- Ünsüz Yumuşaması
6- Kaynaştırma Harfleri
Ses Bilgisi Örnekleri
A- Büyük Ünlü Uyumu
Sadece kalın ya da ince sesli harflerden oluşan kelimeler büyük ünlü uyumu kuralına uyarlar.
Büyük Ünlü Uyumu Kuralına Uyan Kelimeler:
1- Köpek
2- Civciv
3- Ahşap
4- Salsa
5- Yemiş
6- Sarı
7- Defter
8- Denklem
9- Üzüntü
10- Yeşil
Büyük Ünlü Uyumu Kuralına Uymayan Kelimeler
1- Telaş
2- Safir
3- Elmas
4- Kısmet
5- Tane
6- Adet
7- Animasyon
8- Radikal
9- Kadük
10- Dikkat
B- Ünlü Düşmesi
Örnekler:
1- Kahır - Kahrı - Düşen ünlü (ı)
2- İlim - İlmini - Düşen ünlü (i)
3- Ömür - Ömrünü - Düşen ünlü (ü)
C- Ünsüz sertleşmesi
Ünsüz sertleşmesi kelimenin kökündeki ya da gelen eklerdeki yumuşak ünsüz harflerin sert ünsüz harflerden birine dönüşmesidir.
Örnekler:
1- Bıkkın - Aldığı ek (gın)
2- Kitapçı - Aldığı ek (cı)
3- Yatakta - Aldığı ek (da)
D- Ünlü Türemesi
Örnekler:
1- Sağlam - Sapasağlam
Sapasağlam kelimesindeki ikinci ''a'' harfi, ünlü türemesine örnek olarak gösterilebilir.
2- Yalnız - Yapayalnız (a)
3- İlm - İlim (i)
4- Fikr - Fikir (i)
5- Taze - Terütaze - (ü)
E- Ünlü Yumuşaması
Örnek Cümleler:
1- Hilmi Bey'e hitaben yazdığınız şiiri çok beğendim.
Hitap - Hitaben (p - b)
2- Ne olursa olsun umudunu hiçbir zaman kaybetmemelisin.
Umut - Umudunu (t - d)
3- Hissettiğim ıstırabı insanlardan gizlemek için mutluymuş taklidi yaptım.
Istırap - Istırabı (p - b)
4- Son günlerde gücümün tükendiğini hissediyorum.
Güç - Gücümün (ç - c)
5- Defterin son yaprağını koparıp arkadaşıma verdim.
Yaprak - Yaprağını (k - ğ)
6- Duvarların rengi solmuş.
Renk - Rengi (k - g)
F- Kaynaştırma Harfleri
Sadece ünlü harfle biten kelimelerde kaynaştırma harfleri kullanılır.
Örnek Cümleler:
1- Kitaplar bilginin kaynağıdır.
Bilgi - Bilginin (n)
2- Kapıyı kapatır mısın?
Kapı - Kapıyı (y)
3- Bir gün acısını çıkartırız.
Acı - Acısını (s)
SON DAKİKA
EN ÇOK OKUNANLAR
KPSS ön lisans başvuru tarihleri 2024! KPSS ön lisans başvurusu ne zaman, başvuru ücreti ne kadar?
MEB ilkokul, ortaokul, lise karne günü saati! Karneler saat kaçta verilecek?
MEB yaz okulları ne zaman başlıyor? Yaz okulları başlama tarihi 2024...
LGS taban puanları 2024... LGS yüzdelik dilimleri ve puanları ne zaman açıklanacak?
Okullar ne zaman kapanacak, bu hafta mı? Karneler hangi gün alınacak?