Kişiselleştirme Nedir? Edebiyatta Kişiselleştirme (Teşhis) Örnekleri Nelerdir?

Hem destan, masal, öykü ve roman hem de manzum eserlerde gibi olay yazılarında anlatımı güçlendirmek için pek çok söz sanatı kullanılıyor. Bu söz sanatlarından birisi olarak bilinen teşhis sanatının diğer ismi ise, kişileştirmedir. Teşbih, nesnelere, bitkilere ve hayvanlara insani özelliklerin verilmesi anlamına da gelir.

Haberin Devamı

Kişiselleştirme Nedir?

Edebiyattaki teşhis sanatı genellikle intak sanatı ile bir arada kullanılır. İntak, insanın dışında var olan varlıkları konuşturma sanatına verilen bir isimdir. Okurların en fazla dikkat etmesi gereken en önemli kurallardan birisi de “her intak sanatı bir teşhistir” kuralıdır. Çünkü konuşmak, sadece insana özgü bir yetidir. Ama her teşhis sanatı da intak değildir. Çünkü hayvanlara ve bitkilere konuşmak dışında başka insani özellikler de verilebilir.

Hem şiirlerde hem de düz yazılarda sıkça kullanılan kişileştirme sanatı ise, insan dışı varlıklara duygulanmak ve düşünmek gibi çeşitli insani özelliklerin verilmesi anlamına gelir. Örneğin ''Sanki tüm çiçekler bana küsmüş, hepsinin boynu bükülmüştü.'' cümlesinde de bir kişileştirme sanatı yapılmıştır.

Küsmek, yalnızca insana özgü bir davranış olarak bilinir. Çiçeklerin boynunu bükmesinin nedeni ise, insana özgü bu özellikle açıklandığı için ''çiçeklerin küsmesi'' teşhis sanatına örnek verilebilir.

Kişileştirme sanatı, aynı zamanda benzetme sanatının alt dalı olarak görülür. Dikkat edilmesi gereken en önemli şey, kişileştirmenin sadece insan dışındaki varlıklara insan özelliği verilmesi sonucunda yapılabilmesidir. Kişileştirme sanatı, isminden de anlaşılacağı gibi “insanlaştırma” çabasını içerir. Yani bu sanat ile insan dışında bir varlık ve bu varlığa yüklenmesi gereken bir insan özelliği yer alır.

Kişileştirme, “insana ait olan bazı özellikleri, insan dışındaki bir canlı ya da cansız varlıklara aktaran mecazlı bir anlatım tekniği” olarak da tanımlayabiliriz. Türk Dil Kurumu ise, “Hayvanları ya da cansız varlıkları bir insanmış gibi canlandırma, gösterme, teşhis.” şeklinde açıklama yapar. Temelde ise, insan özelliklerini insan dışındaki başka varlıklara yükleme olarak da tanımlanabilir.

Edebiyatta Kişiselleştirme (Teşhis) Örnekleri Nelerdir?

Telefonum da ben de suskun ve sessiz bir şekilde, senin aramanı bekliyoruz. Cümlede geçen telefonun çalmaması ''suskunluk'' şeklinde nitelendirilmiştir. Aslında konuşmak ve susmak sadece insanlara özgü olan bir yetenektir. Dolayısı ile bu cümlede de teşhis sanatı kullanılmıştır.

Yeller tuttu kollarımdan, Dağlar geçit vermedi bana. Gideyim dedim sevdiğimi göreyim, yollar izin vermedi bana. Özellikle de halk edebiyatı ozanları, semai, koşma ve mani türünde verdikleri eserlerde sıkça teşhis sanatını kullanmıştır. Tabiatın canlı bir şekilde tasvir edildiği bu şiirlerden birisi de bu anonim şiirdir. Bu dörtlükte 3 farklı teşbih sanatına yer verilmiştir.