SON DAKİKA
Genetik Dünyasından Bir Kavram: Çok Allellilik
Birçok genin 2 alternatif formu vardır, ancak bazılarının ikiden fazla alternatif formu da bulunmaktadır. Aynı lokusta bulunan ikiden fazla alel, çoklu bir allel dizisine yol açmaktadır. Birden fazla alel de olabilir. Bu kapsamda allellilik, aynı homolog lokusta bulunan bir genin bir dizi formu olarak tanımlanabilir.
Genetik Dünyasından Bir Kavram: Çok Allellilik
Çoklu alleller şu şekilde tanımlanabilir:
Bir genin bir dizi formu.
Homolog kromozomların lokusunda yer alır.
Çoklu alleller aynı genin farklı formlarıdır. Yani bazlarının sırası biraz farklıdır.
Bir alel, aynı genin farklı bir versiyonudur. Mendel başlangıçta, tek bir özellik için bir baskın ve bir resesif olmak üzere iki alel olabileceğini gösterdi. Ancak, o zamandan beri aslında birkaç alel olabileceğini öğrendik. Aynı genin birçok varyasyonuna sahip bir popülasyonda, birden fazla alel ortaya çıkmaktadır.
Çok Allellilik Özellikleri
Haploid ve diploid organizmalarda, yeni aleller spontan mutasyonlarla ortaya çıkar. Bir mutasyon, bir popülasyonda birden fazla alel üreterek amino asit dizisinin değişmesine neden olur. Bu mutasyonların bazılarının küçük, bazılarının ise büyük etkileri vardır.
Bilim adamları çoğunlukla belirli alellerin oluşturduğu fenotiplere odaklanır ve daha sonra alelleri oluşturdukları fenotiplere göre sınıflandırır. Birden fazla alel, birçok farklı şekilde birleşir ve birçok fenotip üretir. Bu fenotipler, alellerin kodladığı proteinlerden kaynaklanır. Her gen aynı tip proteini kodlasa da, alternatif aleller proteinlerin işleyişinde yüksek değişkenliğe neden olabilir.
Popülasyon bir genin birden fazla varyasyonunu sunduğunda çoklu aleller mevcut olmaktadır. Her genin iki kopyasına sahip organizmalara diploid organizmalar denir. Aynı anda iki aleli ifade edebilirler. Haploid organizmalar ve hücreler yalnızca bir gen kopyasına sahiptir, ancak popülasyonda hala birçok allel bulunabilir.
Kodominans ve Çoklu Alellilik İlişkisi
İnsan A, B ve O kan gruplarını kontrol eden genin üç aleli olduğundan, kan grubu çoklu alele bir örnektir. Bu kapsamda genotipler (mevcut aleller) ve fenotipler (kan grubu) işleyişinde Iᴬ ve Iᴮ alellerinin her ikisi de baskınken, I resesiftir.
Ortak baskınlık ya da çoklu alelleri gösterirken benzer şekilde genetik diyagramlar oluşturulmaktadır. Bununla birlikte, büyük ve küçük harfler yerine genotipler, gen için büyük bir harf ve aleller için bir üst simge harf ile temsil edilir.
Kan Grubu Alellilik İlişkisi
Kan grupları I harfiyle gösterilir. Üç alel vardır: A, B ve O. A ve B baskınken, O (I I) resesiftir. A ve B alelleri ortak baskın olduğundan, bir kişi hem A hem de B alellerini miras aldığında, her ikisi de AB kan grubunda ifade edilecektir.
Bununla birlikte, bir baskın alel ve O (I) aleli miras aldıklarında, kan grubunda yalnızca baskın alel temsil edilir. Bunun nedeni, allel O'nun antijen yokluğunu temsil etmesidir. Bir kişi iki O aleli miras aldığında, hiçbir antijen ifade edilmez ve kan grubu O ile sonuçlanır.