Ukrayna Rusya krizini anlama kılavuzu! Uzman isim CNNTURK.COM için yazdı

Dünyanın yeni endişe durağı Ukrayna-Rusya sınırı. Kırım'ı işgal ederek bölgedeki askeri hakimiyetini pekiştiren Rusya, NATO'ya yakınlaşan Ukrayna'ya yönelik siyasi, ekonomik ve asgari baskılarını her geçen gün artırıyor. Ukrayna-Rusya krizini nasıl okumak gerekiyor? Perde arkasında hangi ayrıntılar var? NATO bu denklemin neresinde duruyor. Dr. Cihan Günyel, CNNTURK.com için yazdı. Soğuk Savaş sonrasından günümüze NATO-Rusya Federasyonu ilişkileri 'Yeni bir soğuk savaş', 'Yeni bir çevreleme politikası' mı?1991 yılında SSCBnin dağılması sonrası Soğuk Savaş Dönemi sona ermişti. NATO varlığına devam ederken, SSCBnin ardılı Rusya Federasyonu olmuştu. Kapitalist ekonomi modeline geçen Rusya Federasyonu, 90lı yılları devletin yeniden inşasına üzerine odaklanmış ve sancılı süreçler geçirmişti. Bu dönemde NATO, SSCBnin eski üyeleri olan Doğu Avrupa ülkelerini üyeliğe almış ve neredeyse birleşik bir Avrupayı bünyesinde gerçekleştirmişti. 90lı yıllarda NATO-Rusya Federasyonu ilişkileri pozitif yönlü ve yeni bir inşa süreci geçirdi. Bu dönemde Rusya Federasyonu, ardılları olan Çarlık Rusya ve SSCBnin tarihsel mirası ve devlet aklını almış ve Yakın çevre Politikasını hayata geçirmişti. 2000 yılında Putinin Rusya Devlet başkanı olması ile Rusya Federasyonu önce kendi iç sorunlarını çözümlemiş ve dış politikada Yakın Çevre-Avrasya politikasını hayata geçirmişti. Putin dönemiyle beraber geçen süreçte Rusya Federasyonu eskiden olduğu gibi uluslararası sistemin önde gelen aktörlerinden biri olmuştu. 2004 yılında birçok Doğu Avrupa ülkesinin NATO üyeliğe kabul edilmesi ve özellikle Bulgaristan ve Romanyanın NATO üyeliği, Rusya Federasyonu için alarm zillerini çaldırdı. Yaşanan bu süreci Doğu Avrupa ve Karadeniz üzerinden yeni bir Çevreleme Politikası olarak algılamaya başlayan Rusya Federasyonu süreci yakından takip etti. Rusya Federasyonunun devlet aklındaki tehdit algısı da önemli bir rol oynamakta. Çarlık Rusyası döneminde Napolyonunun, 2. Dünya Savaşında da Hitler Almanyasının işgaline uğrayan Rusya Federasyonu ayrıca 1856 Kırım Harbinde Osmanlı Devleti ve müttefikleri İngiltere ve Fransaya karşı ağır bir yenilgi almıştı. Bu yaşanan gelişmeler, Rusya Federasyonu için Doğudan ve Karadeniz üzerinden gelebilecek saldırılar üzerinden tehdit algısı yaratmış ve güvenlik algısında önemli bir yer edinmişti. Karadenizde Rusya Federasyonu için önemli bir yer tutmakta. Rusya Federasyonunun ekonomi başta olmak üzere dünyaya açılan penceresi Karadenizdir. Türk boğazları üzerinden Akdenize ve oradan Süveyş Kanalı üzerinden dünya açılan Rusya Federasyonu, Karadenizde tam hakimiyet sağlama politikasını yürütmekte ve başka hiçbir gücün Karadenizde etkin olmamasını istemekte. 2004 yılında Bulgaristan ve Romanyanın NATO üyeliği sonrası, NATO Türkiye dışında Karadeniz kıyı şeridinde genişlemiş ve Rusya Federasyonuna rakip olmuştu. 2008 yılında Ukrayna ve Gürcistanın NATOya üye olabileceğinin açıklanması Rusya Federasyonu için alarm zillerinin çalmasına ve NATOdan gelebilecek tehdit algısını yükseltti. 2008 yılında Rusya Federasyonu Gürcistana müdahalesi ve Avrupaya Ukrayna üzerinden giden gazı kesmesi ilk uyarı ateşi oldu. 2014 yılında ise Ukraynanın NATO ve Batı yanlısı politikaları sonrası, Rusça dilini resmi dilden kaldırma girişimi sonrası Ukraynada Rus kökenlilerin isyan etmesi ve özellikle Kırımda yaşanan bu süreç sonrası Kırımın Rusya Federasyonu tarafından ilhak edilmesi Rusyanın hem Doğu Avrupa hem de Karadeniz üzerindeki politikasının ne kadar ciddi olduğunu gösterdi. 2014 Kırımın ilhakı NATOnun da Rusya Federasyonunu tehdit algısına dönüşmüş, 2014 NATO zirvesinde üstü örtülü Rusya Federasyonu tehdit olarak görülmüş, 2016 zirvesinde ise doğrudan Rusya Federasyonu NATO için tehdit ifadelerini içermişti. 2014 yılı itibari ile yaşanan bu süreçte her iki tarafta birbirini tehdit olarak algılamakta ve gerginlik giderek tırmanmaktadır. Bu gerginlik Doğu Avrupayı ve İskandinavyayı kapsamış durumda. Her iki tarafta Doğu Avrupa ve Karadenizde askeri varlığını artırmakta ve bazen deniz bazen hava sahalarında tacizler de yaşanmıştı. Son gelişmeler gerginliğin had safhaya vardığı bir süreci göstermekte. Rusya Federasyonu Beyaz Rusya ile tatbikat yaparak Doğu Avrupa üzerinden Ukrayna ve NATOya göz dağı vermek istemekte ayrıca Karadenizde yeni bir tatbikat ile bunu perçinlemekte. NATOda Ukraynaya olan desteğini yinelemekte ve Rusya Federasyonunun olası bir Ukrayna müdahalesine ağır yaptırımlarla karşılık vereceğini açıkladı. Bunlara ek olarak Suriyede iç savaşa müdahil olarak varlığını Suriyede artırması ve Libyada iç savaşta General Hafteri destekleyerek ve paralı askerler olan Wagner üzerinden yine Libyada etkin bir güç haline gelen Rusya Federasyonu, NATO için tehdit algısını artırmakta, Akdeniz ve Ortadoğuda etkin bir aktör olarak hem ABD hem de NATOnun karşısına rakip olması bu süreçte NATO ve Rusya Federasyonu arasındaki tehdit algılı güç mücadelesini tırmandırmakta. Şunu da unutmamak gerekir, Batılı güçlerin 300 yıllık Rusyayı sıcak denizlere indirmeme politikasına Suriye ve Libya sahası büyük darbe yemiştir.