"Srebrenitsa Cehennemi"nden kaçanların ölüm yürüyüşü

Srebrenitsa'nın 11 Temmuz 1995 yılında Sırp birliklerince işgalinin ardından soykırımdan kaçan kurbanların orman yolundan güvenli bölgeye ulaşmalarını 19 yıl önce görüntüleyen fotomuhabiri Ahmet Bayriç, acının ve hüznün sembolü olan fotoğraflarını Anadolu Ajansı ile paylaştı.Srebrenitsa'nın 11 Temmuz 1995 yılında Sırp birliklerince işgalinin ardından soykırımdan kaçan kurbanların orman yolundan güvenli bölgeye ulaşmalarını 19 yıl önce görüntüleyen fotomuhabiri Ahmet Bayriç, acının ve hüznün sembolü olan fotoğraflarını Anadolu Ajansı ile paylaştı. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa'da en büyük soykırım olarak nitelendirilen Srebrenitsa'daki katliamdan kaçmak isteyen boşnakların kullandığı ve ölüm yolu olarak bilinen orman yolunda, dünyanın farklı ülkelerinden gelenlerin katılımıyla 3 gün sürecek Barış Yürüyüşü yapılacak. Savaş sırasında, BM tarafından güvenli bölge ilan edilen Srebrenitsa'nın, Sırp general Ratko Mladiç komutasındaki askeri birlikler tarafından 11 Temmuz 1995'te işgal edilip, sivillere karşı katliamların başlaması üzerine, bu kentten kaçan halk, 110 kilometre uzaklıktaki Tuzla kentine varmak için orman yolunu kullanarak soykırımdan kurtulmaya çalışmıştı. Sırp general Ratko Mladiç ve birliklerinin Srebrenitsa'yı ele geçirmesiyle, 7'den 70'e tüm Boşnak erkeklerinin katlinin emri verilmişti. Ev ev toplanan Boşnakların kimi ağır işkencelerin ardından, kimi ise çeşitli silahlarla öldürülüp toplu mezarlara gömülürken, sayıları 12 ila 15 bini bulan grup ise aynı tarihte kendileri için umuda yolculuk olan Ölüm Yürüyüşüne çıktı. Güvenli bölge olan Tuzla şehri yakınları Nezuk köyüne doğru yola koyulan Boşnakları zorlu ve tehlikeli bir yolculuk bekliyordu. Mayınlarla ve uçurumlarla dolu bu yolda, Sırp askerler adeta insan avlıyordu. Yedi gün süren yürüyüşün ardından Nezuk köyüne sadece 3 bin 500 Boşnak ulaşabildi. Hayatta kalmayı başaranlar, bu insan avından nasıl sağ kaldıklarına inanamıyordu. Bosna'daki savaştan önce Politika ve Oslobodjenje gazetelerinde fotomuhabirlik yapan ve bugün Anadolu Ajansı'nda serbest haberci olarak çalışan Ahmet Bayriç, bu zorlu yürüyüşten hayatta kalmayı başaran Boşnakların güvenli bölgeye ulaştıkları o anları görüntüleyen tek fotomuhabirdi. Çektiği fotoğrafları AA ile paylaşan Bayriç, o gün ve o gün çektiği fotoğraflardan hazırladığı Srebrenitsa Cehennem Yolu isimli monografiyi anlattı. Savaş başladığında ailesi ile birlikte Zvornik'ten önce Sırbistan'a, oradan da Avusturya'ya geçmeyi başaran Bayriç, burada iki ay kaldıktan sonra eşi ve iki çocuğunu burada bırakıp Bosna'ya geri döndüğünü söyledi. Döndüm, çünkü Bosna'da yaşananları içime sindiremiyordum diyen Bayriç, Eşim ve çocuklarım ağlıyordu, ancak dönmeliydim. Döndüğümde Zvornik'teki Halk Sekreteryası'na başvurdum. Beni Zvornik, Sapna ve güvenli bölgedeki basın merkezlerinde görevlendirdiler ifadesini kullandı. Bayriç, çalıştığı Sapna'da bölgesel bir basın merkezi bulunduğunu belirterek, şöyle devam etti: Bosna Hersek Cumhuriyeti Ordusu'na bağlı İkinci Kolordu 1995 yılı Temmuz ayında Sapna'ya giden yolu ele geçirince, yabancı fotomuhabirler ve gazeteciler Sapna'daki merkeze ulaşamadı. Böylelikle, Ölüm Yürüyüşü'ne katılanlar Boşnakların elindeki güvenli bölgeye ulaştıkları nokta olan Sapna'ya vardıkları anı sadece o gün ben görüntüleyebildim. O gün çektiğim fotoğrafları yabancı basın mensupları ile paylaşınca, Srebrenitsa'da yaşananlar dünya genelinde geniş yankı buldu. Bayriç, Srebrenitsa soykırımından kaçan insanları ölüm yolunda görüntülediği anlara dair şunları söyledi: Gelen insanları bekliyordum. Burada onlara ilk yardımı orada yaşayan halk yapıyordu. O anlar gerçekten çok zordu. O tükenmiş insanlara bakmak acı veriyordu. Ulaştıklarında ne yemek ne de su arıyorlardı. Oğullar babalarını, babalar oğullarının varıp varmadığını soruyordu. Büyük çoğunluğu ağlıyordu. Kameraman arkadaşım Muhamed Kahrimanoviç ile bulunduğumuz yere ulaşanları karşıladık. Korkuyorlardı. Çünkü hala kimin bölgesinde olduklarını bilmiyorlardı. Hepsinin elinde ufak tefek çeşitli silah bulunuyordu. Sapna'daki Boşnak askerler onlara su ve yemek verdi. Hayatlarını ve sevdiklerinin hayatlarını kurtarabilmek için umut yolculuğuna çıkan grubun günler süren yolculuğu son bulmuştu. O güne dair en duygusal anısını anlatan Bayriç, iki erkek kardeşin yedi gün boyunca diğer kardeşlerini sırtlarında taşıyarak güvenli bölgeye getirmesinin kendisini en çok etkileyen hikayelerden biri olduğunu söyledi. Bayriç, Srebrenitsalı iki kardeş, yolculuğun başından beri diğer kardeşlerini sırtlarında güvenli bölgeye taşımıştı. Buraya vardıklarında ise kardeşlerinin çoktan öldüğünü fark ettiler. Feryatlar yükseldi şeklinde konuştu. O gün fotoğraflarını çektiği bazı insanlarla 2009 yılında Kurtuluş Yoluyla isimli bir belgesel film de yaptığını ifade eden Bayriç, fotoğraflarındaki o insanların anlattığı hikayelerin son derece acılı olduğunu kaydetti. Bayriç, sözlerine şöyle devam etti: Yol boyunca karşılaştıkları engeller, öldürülen insanlar, karşılarına çıkan zorluklar, arkalarında bırakmak zorunda kaldıkları ölüler. Tüm bunları düşününce hikayelerinin ne kadar dokunaklı olduğunun farkına varıyorsunuz. Onların hikayeleri, korkunç hikayelerdi. Ölüm Yürüyüşü'ne dair yeterince inceleme yapılmadığı görüşündeyim. Bu konu üzerine yeterince hikaye anlatılmadı. O insanlar, yaşadıklarını anlatırken bugün dahi aynı anları yaşıyor gibi hissediyorlar. Görüntülerdeki tek fark, 19 yıl önce zayıf, bitik halde olanların belgeselde çok daha iyi durumda olmaları. İçeriğinde fazla yazı olmayan, çoğunluğu çektiği fotoğraflardan oluşan bir monografi hazırladığını söyleyen Bayriç, yakın zamanda yayınlayacağı monografinin içeriğine dair de bilgi verdi. Bayriç, amacının 19 yıl boyunca Srebrenitsa'da neler yaşandığını dünyaya göstermek olduğunu belirterek, monografide savaşın ardından Srebrenitsa'yı ziyaret eden tanınmış kişilerden Tuzla'da her ay protesto yapan Srebrenitsalı kadınlara, Potoçari Anıt Mezarlığı'nı ziyaret eden heyetlerden toplu cenaze törenlerine birçok karenin yer alacağını söyledi. Srebrenitsa'dan Tuzla'ya uzanan Ölüm Yürüyüşü'nün yapıldığı güzergahta, 15 yıldır binlerce insanın katılımıyla üç gün süren Barış Yürüyüşü organize ediliyor. Ölüm Yürüyüşünde hayatta kalmayı başaran Kemal Haydareviç'in hazırladığı harita güzergah olarak alınarak yapılan yürüyüşe, Bosna Hersek'in yanı sıra yurtdışından da yoğun katılım oluyor. Bu yılki yürüyüş de Bosna Hersek'in yanı sıra Türkiye'den ve dünyanın çeşitli yerlerinden katılımcılarla başlayacak. Yürüyüş, 11 Temmuz'da Srebrenitsa'daki Potoçari Şehitliği'nde sona erecek.