Son dakika! 10 maddede İdlib mutabakatının şifreleri

Dünyanın gözü dün Moskova'daki kritik İdlib Zirvesi'ndeydi. Tam 6 saat süren zirvenin ardından anlaşma sağlandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin kameraların karşısına geçti ve el sıkıştı. Peki, anlaşmanın şifreleri ne? Hürriyet yazarı Sedat Ergin, 10 maddede İdlib mutabakatının ayrıntılarını ve şifrelerini köşesinde yazdı. İşte ayrıntılar:Gelenek bir kez daha bozulmadı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Türkiye ile Rusyayı da içine alan krizin son derece tehlikeli bir şekilde tırmandığı bir süreçte vardıkları uzlaşı ile gerilimi birden kontrol altına alarak tansiyonu düşürdüler. Silahların susup barış seçeneğinin devreye girmesi sevindiricidir ve herkese derin bir nefes aldıracaktır.Dün Moskovada yapılan görüşmeler sonunda ortaya çıkan sonuçları özet olarak şu başlıklarda değerlendirebiliriz: İDLİBDE ESKİ STATÜKO BİTTİ: Türkiye ile Rusya arasında 17 Eylül 2018 tarihinde imzalanan Soçi Mutabakatı ile İdlibde şekillenen statüko, Esad rejiminin geçen mayıs ayından itibaren Rus hava kuvvetlerinin yoğun bombardıman desteğiyle elde ettiği alan kazanımlarıyla büyük ölçüde bozulmuştu. Rejim, geçen şubat ayının ikinci haftasına kadar yayılan bu dönemde İdlibin doğusunda kuzeyden güneye doğru inen M-5 otoyolunu bütünüyle kontrolü altına almış, aynı zamanda İdlibin güneyinden doğu-batı istikametindeki M-4 otoyoluna doğru kuzeye ilerlemeye başlamıştı. Bu harekat sonucu İdlibin neredeyse yarısına yaklaşan büyüklükteki bir alan muhalefetten rejime geçmiştir. Dünkü mutabakatla bu durum bir şekilde tescil edilmiş olmaktadır. Özellikle M-5 aksı ve doğusu esas alındığında, yeniden Soçi Mutabakatının başlangıçtaki coğrafi sınırlarına dönülmesi artık kolay görünmüyor. VE YENİ STATÜKO GELDİ: Bunun yerine açıklanan anlaşmayla İdlibde yeni bir statüko ortaya çıkmıştır. Yeni statüko, aslında Türkiyenin şubat ayı başından itibaren İdlibe yaptığı muazzam askeri yığınak çerçevesinde özellikle M-5in batısı ve M-4ün hemen kuzeyinde kurduğu geçici mevzi bölgeler üzerinden fiilen yerleştirdiği düzeni de tescil ediyor. Sonuçta, yaşanan büyük çatışmalardan sonra İdlibin doğu bölgesi ve güneyi rejim bölgesinde kalırken, bu vilayetin M-4 otoyolunun üstünde ve M-5in batısındaki büyük bir parçasında da muhalefetle birlikte Türkiye söz sahibi olmaktadır. Bu gelişmeyi bir anlamda Türkiyenin İdlibin kuzeyinde, sınırlarına bitişik bir alanda bir güvenli bölge kurmakta olduğu şeklinde de okuyabiliriz. ATEŞKES HANGİ HATTA UYGULANACAK? Sahada ne olacağını anlamak için mutabakatın 1inci maddesindeki İdlib gerginliği azaltma bölgesindeki temas hattı ifadesine odaklanalım. Temas hattından TSK ve silahlı muhalefet ile rejim ordusunun karşı karşıya geldiği bütün sıcak temas noktalarını, öncelikle de M-5 otoyolunun batısında kuzeydeki uç noktadan Serakibe kadar 50 kilometre kadar inen sınır çizgisini ve özellikle de Serakibi anlamalıyız. Sıcak çatışmalar aynı zamanda batıya doğru M-4 otoyolu çevresinde ve M-4ün güneyinde de yaşanmaktaydı. MEVZİ BÖLGELERDE KAYDIRMALAR: Mutabakatın getirdiği en önemli mekanizma, Serakibden batıya, Lazkiyeye doğru kuş uçuşu 55 kilometre kadar uzanan M-4 otoyolu üzerinde kurulacak güvenli koridordur. Bu koridor, otoyolun her iki tarafında da 6 kilometrelik bir derinliğe yayılacaktır. Çok net ifade edilmese de, muhtemelen toplam 12 kilometrelik derinlik içinde kalan ağır silahların hattın gerisine çekileceğini tahmin edebiliriz. TSK, şubat ayı boyunca M-4ün hem kuzeyinde hem de çok yakın zamanda güneyinde bazı geçici mevzi bölgeler kurmuştu. Yapılacak çalışmalar sonucunda bunların bir bölümünün yer değiştirmesi, bazı kaydırmaların yapılması şaşırtıcı olmaz. REJİM M-4ÜN ÜSTÜNE ÇIKAMAYACAK: Yapılacak ortak devriyelerle bu yolun güvenliğini Türk ve Rus askerleri üstlenecektir. Bir anlamda Türkiye ile Rusyanın Barış Pınarı harekatıyla birlikte Fıratın doğusunda sınır boyunca başlattıkları ortak devriye modeli burada da işleyecektir. Bu düzenleme çerçevesinde Esad rejiminin de sivil amaçlarla bu yolu kullanmasının mümkün olacağını tahmin edebiliriz. Böylelikle, rejim bölgesindeki Halep Akdeniz kıyısındaki Lazkiyeye bağlanabilecektir. Buna karşılık kurulan mekanizmayla rejimin güneyden ilerleyip M-4 otoyoluna çıkışı da frenlenmiş olmaktadır. Bir bu kadar önemli olan, Türkiyenin de Rusya ile birlikte M-4 üzerinde denetim imkanına sahip olmasıdır. İDLİB ŞEHİR MERKEZİ MUHALEFET BÖLGESİNDE KALDI: Ortaya çıkan format M-4 otoyolunun üstünde bulunan İdlib şehir merkezinin önümüzdeki dönemde muhalefet bölgesi içinde kalacağını gösteriyor. Şehir merkezi M-4 otoyolunun 6-7 km kadar kuzeyindedir. Bu durumda Esad rejiminin şehir merkezini kontrolü altına alma niyetlerini askıya alması gerekecektir. UYGULAMADA YİNE HTŞ SORUNU VAR: Putinin açıklamalarında ana vurgu İdlibdeki terör örgütlerine odaklanmıştır. Keza, açıklanan ek protokolün dördüncü paragrafında, Terörün tüm tezahürleriyle mücadele ve BM Güvenlik Konseyinin terörist olarak tanımladığı grupların ortadan kaldırılması kararlılığı vurgulanıyor. BMnin terörist olarak tanımladığı Heyet Tahrir eş Şam (HTŞ), M-4ün kuzeyindeki muhalefet bölgesinde önemli ölçüde alan kontrolüne sahiptir. İdlib şehri, HTŞnin en önemli güç merkezlerinden biridir. Rusya, bu anlaşmaya dayanarak TSKnın kontrol edeceği bölge içinde kalan HTŞnin üzerine gitme hakkını elinde tutmaktadır. Dolayısıyla, yeni anlaşmanın uygulamasının yumuşak karnı yine HTŞ olacaktır. TÜRKİYE HTŞYİ NASIL DİZGİNLEYECEK?: Önemli bir nokta, Türkiyenin de HTŞ ile mücadele etme yükümlülüğünü bu anlaşmayla bir kez daha kayda geçirmiş olmasıdır. Erdoğan da dünkü açıklamasında Türkiyenin İdlibe gönderdiği ilave birliklerin rejimin saldırganlığını durdurmanın yanı sıra ateşkese riayet etmeyen diğer grupları dizginlemeyi de esas aldığını söylemiştir. Her halükarda, HTŞnin dizginlenmesi meselesi İdlibde bundan sonrası için kırılganlık yaratan en kritik meselelerden biri olarak beliriyor. RUSYANIN SİVİL HEDEFLERİ VURMAMA TAAHHÜDÜ: Benzer şekilde Rusya da dikkat çekici bir yükümlüğün altına girmiştir. Bu yükümlülük, protokoldeki Sivillerin ve sivil altyapının hedef alınmasının hiçbir şekilde mazur görülemeyeceği ifadesinde karşımıza çıkıyor. Hatırlayalım, geçen mayıs ayı sonrasında başlayan ve sivil halk ayrımı gözetilmeksizin acımasızca yürütülen hava bombardımanlarının büyük bir bölümü bizzat Rus savaş uçakları tarafından gerçekleştirilmişti. Rusya, böylelikle bu davranışını tekrarlamama taahhüdünün altına giriyor. PUTİN ESAD İLE DİYALOGDA ISRARLI: Altını çizmemiz gereken bir nokta da, Putinin açıklamasında varılan mutabakatın İhtilafın bütün tarafları arasında diyalog kurulmasına yardımcı olacağı yolundaki ifadesidir. Öyle anlaşılıyor ki, Kremlin Türkiye ile Esad rejimi arasında diyalog kurulması yolundaki ısrarını yeni dönemde de sürdürecektir.