Orta Doğu’yu sarsan ‘turuncu tehlike’! Bedeli çok ağır...

Hem insan sağlığını hem de bölge ekonomisini olumsuz etkileyen toz ve kum fırtınaları haftalardır Orta Doğu ülkelerini esir aldı. Irakta hayatı felç eden fırtınalar, Türkiyede Şırnak sınır ilçelerinde de etkili oldu. Haftalardır hayatı olumsuz etkileyen turuncu tehlikenin en büyük etkisi şüphesiz ki insan sağlığına yönelik. Ancak madalyonun tehlikeli bir yüzü daha var; o da küresel ticaret. Uzmanlar acil bir eylem planı hazırlanması gerektiği konusunda uyarıda bulundu. Kum fırtınalarının yıllık bölgeye ekonomik maliyeti ne kadar? Sebep sadece iklim değişikliği mi? Fırtınaların şiddeti ve yoğunluğu neden artış gösterdi? İşte detaylarOrta Doğuyu kasıp kavuran kum fırtınası Dubai'den Suriye'ye kadar uzanan gökyüzünü turuncuya çevirdi. Yüzlerce kişi solunum sorunları sebebiyle hastanelere akın etti. Görüş mesafesinin azaldığı toz bulutu ile kaplı kentlerde ise iş yerleri kapandı, eğitime ara verildi ve uçuşlar askıya alındı. Bölgeyi nefessiz bırakan ve son yıllarda hem daha sık hem de daha şiddetli görülmeye başlanan kum fırtınaları için uzmanlar, hemen harekete geçilmesi gerektiği konusunda çağrıda bulundu. Durumun daha da kötüye gittiği konusunda uyarıda bulunan uzmanlara göre yoğun kum fırtınalarının asıl sebebi iklim değişikliği ve hükümetlerin zayıf eylem planları Haftalardır hayatı olumsuz etkileyen turuncu tehlikenin en büyük etkisi şüphesiz ki insan sağlığına yönelik. Ancak madalyonun tehlikeli bir yüzü daha var. Dünyadaki toplam petrol rezervinin yarısından fazlasına ev sahipliği yapan ve deniz yolu taşımacılığında stratejik bir konumda olan Orta Doğuyu esir alan kum fırtınaları, küresel ekonomi için de büyük riskler barındırıyor. 2021 yılının Mart ayında yaşanan kriz bu durumun olası etkilerini açıklayan en önemli göstergelerden. Şiddetli rüzgâr ve kum fırtınası sebebiyle karaya oturan Ever Given adlı yük gemisi, Asya ve Avrupa arasında ticari gemilerin en önemli güzergahlarından olan Süveyş Kanalında deniz trafiğinin 6 gün boyunca kapanmasına neden olmuştu. CNN Internationaldan Sophie Tremblayın haberine göre kanalın kapanmasının küresel ticarete ortalama 60 milyar dolar zararı oldu. Dünya Bankasının 2019 verilerine göre ise toz ve kum fırtınalarının Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) ülkelerinin ekonomisine zararı yıllık 13 milyar doları buluyor. Her ne kadar yılın bu dönemlerinde gerçekleşmesi olağan olsa da fırtınaların şiddeti ve sıklığı her geçen yıl artıyor. Irak, bu yılın bahar aylarında neredeyse her hafta fırtınalara teslim oldu. Bağdat El-Mustansıriyya Üniversitesi Atmosfer Bilimlerinden Profesör Ali Attiya, genelde bahar mevsimlerinde bir ayda yaklaşık 1 ila 3 fırtına görüldüğünü ancak bu sene Nisan ayından bu yana ülkede en az 9 büyük fırtına yaşandığını belirtti. Öte yandan Attiya, daha yoğun kum fırtınalarının da kapıda olduğunu açıkladı. Iraklı bir yetkili ise fırtınaların sıklığına yönelik çarpıcı açıklamalarda bulundu. Açıklamaya göre, ülkede bir yıl için toz bulutu kaplı gün sayısı 272ye çıktı. Toz ve kum fırtınasının etkili olduğu gün sayısının 2050 yılında ise 300e çıkabileceği belirtildi. Düşünce kuruluşu olan Ortadoğu Enstitüsünden İklim ve Su Programı Direktörü Muhammed Mahmoud CNN International'a verdiği demeçte, Irak'ta yaşananlar, (Orta Doğunun) diğer bölgelerinde neler olabileceğine dair erken bir uyarı işareti olarak görülmeli dedi. Mahmoud, Körfez ülkelerinin de yoğun fırtınalarına karşı savunmasız olduğunu, Mısır ve Libya gibi ülkelerin de risk altında olduğunu belirtti.Fırtınaların bölgeye ekonomik maliyetleri arasında tarımsal alanlarının zarar görmesi, limanların kapatılması, hava trafiğinin aksaması ve temizlik faaliyetleri bulunuyor. Fırtınaların sıklığının artmasının arkasında yatan sebepler arasında ise başta iklim değişikliği olmak üzere sıcaklık artışı, aşırı kuruluk, İran ve Irak gibi ülkelerde çölleşmeyi ve erozyonu artıran yanlış su ve toprak yönetimi yer alıyor. Kuru bir toprak yüzeyi ise şiddetli fırtınalar ile birlikte kum fırtınalarının etkisini yükseltiyor. Bazı uzmanlar ise konuya farklı bir bakış açısı daha sunuyor. Turuncu tehlikenin sebeplerinden birinin de bölgede yaşanan silahlı çatışmalar olduğunu, savaşların çevreyi olumsuz yönde etkileyip toprak yapısını değiştirdiğini belirtiyorlar. Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) Orta Doğu danışmanı Igor Malgrati, Silahlı çatışmaların çevre, yönetim ve toplum üzerinde büyük etkisi oldu dedi. Orta Doğu'daki sıcaklıkların küresel ortalamanın iki katı hızla yükseliş göstermesi ise tehlikenin boyutunu genişletiyor. Çöl ıslahına yönelik projelerin doğru eylem planlarıyla faaliyete geçmemiş olması da bölge için büyük risk. Ancak uzmanlar, daha fazlasının yapılması gerektiğini ve bir an önce harekete geçilmezse yıkıcı sonuçlar olacağının altını çiziyor. Ortadoğu Enstitüsünden Muhammed Mahmoud şu sözlerle uyardı: Uzun vadede, eğer (fırtınaların) bu sıklık ve yoğunluk düzeyi devam ederse; ölümler, solunum yolu hastalıklarında ciddi halk sağlığı sorunları ve büyük ekonomik maliyetlere bakıyorsunuz demektir.