Man Adası'nı dünyada manşetlere taşıyan 3 olay

CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu'nun açıklamalarıyla Türkiye'nin tanıştığı Man Adası, Kasım ayının başında sızan ve dünyada sarsıntıya yol açan Paradise belgelerinde de anılıyor. Ada, Yemen'in Şeker Kralı olarak bilinen Shaher Abdulhak Besher'den Rus oligarklara ve Nijerya Merkez Bankası Başkanına uzanan, cinayet iddialarının bile geçtiği olaylar zincirinde anılan yerlerden biri.The Guardian'da Juliette Garside imzasıyla 6 Kasım'da yayımlanan bir haberde, Man Adası'nın ve önemli isimlerle onları bir arada andıran Paradise belgelerinin sızdığı Aplleby adlı hukuk firmasının hikayeleri anlatıldı. Yakın zamana kadar dünyanın, o da ilgilisinin barındırdığı kuyruksuz kedi türüyle bildiği vergi cenneti küçük adayla ilgili ilk hikaye, Yemenli Shaher Abdulhak Besher'inki. Yemen'de Coca-Cola'nın dağıtım işini yürüttüğü için Şeker Kralı olarak anılan ve eski devlet başkanının da arkadaşı olan Shaher Abdulhak Besher, 2007 Mayısında Paradise belgelerinin sızdırıldığı Appleby hukuk firmasının kullandığı Bermuda kayıtlı bir Falcon jeti 30 milyon dolara aldı. Bir sonraki yıl Besher'in oğlu Faruk Abdulhak, İngiliz polisi tarafından en çok arananlar listesine eklendi. Çünkü Abdulhak, 14 Mart 2008'de 23 yaşındaki Norveçli arkadaşı Martine Vik Magnussen'in cesedinin bulunmasından birkaç saat sonra Londra'dan ayrılmıştı. Şüpheliler listesinin başındaydı. Tarifeli bir uçakla Kahire'ye gittiği tespit edilen Abdulhak'ın buradan da babasının jetiyle Yemen'e gittiği sanılıyor. İşte o uçak iddiaya göre, Yemenli Şeker Kralının Aplleby'dan aldığı uçaktı ve bir anda bir cinayet soruşturması dosyasına girdi. Cinayetten 4 ay sonra uçağın VP-BAK olan kaydı M-STCO olarak değiştirildi ve kaydı da Bermuda'dan Man Adası'na taşındı. Bu kayıt taşıma ve isim değişikliği işlemi gerçekleşirken, Martine Vik Magnussen cinayeti çoktan dünya çapında basının manşetlerine taşınmıştı. Man Adası'ndaki yetkililerin verdiği bilgiye göre, Besher'in uçağının kaydı 2012'de ABD'ye taşındı. Cinayet soruşturmasından haberdar olan Appleby firmasının yetkilileri, Yemenli milyarderle iş yapmaya devam etti. Besher'e Avrupa'ya gidip gelebileceği yeni bir jet tahsis ettiler. Besher de yeni uçağı bu kez kendi adına değil sahibi olduğu firma adına kaydettirdi. Besher'in cinayetle suçlanan oğlu Yemen'de saklanmayı sürdürürken, öldürülen Magnusson'un babası ise cinayet zanlısının sınır dışı edilmesi için kampanyasını sürdürüyor. Man Adası'nın geçtiği bir diğer olayda ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in çocukluk arkadaşları olan Rus oligarklar Boris ve Arkady Rotenberg kardeşler yer alıyor. Yemenli milyarder gibi Appleby firması ayrıca da Ernst & Young'ın aracılığıyla 3 jet alan Rus oligarklar, 2014 Martında Kırım'ın işgalinin ardından ABD'nin ambargo listesine eklendiler. Paralarını çekmeleri için Arkady kardeşlere baskı yapan Man Adası'ndaki RBS bankası, hesaplarını dondurdu. 30 Temmuz 2014'te Arkady Rotenberg, AB'nin kara listesine eklendi. ABD'nin ambargo kararının ardından, yasal olarak Avrupa'da uygulanmasının mümkün olmadığı gerekçesini öne süren Appleby firması, Arkady kardeşlerle iş ilişkisini sürdürme kararı aldı. Arkady Rotenberg'in AB'nin kara listesine alınmasının ardından ise firma, uçakların satışı tamamlanana kadar Rus oligarklarla iş ilişkisini sürdürmeye karar verdi. Bunun nedeni de firmanın Paradise belgeleriyle sızan yazışmalarından birinde ortaya çıktı. Man Adası gümrüğü vergi indiriminin iadesini isteyebilir ve Appleby'ı da bununla mükellef kılabilirdi. Rotenberg'lere satılan 3 jetle ilgili söz konusu miktarın ise toplamda 13 milyon sterlin olduğu belirtiliyordu. Sonunda üç uçağın satışı da tamamlandı ve Appleby, Rus oligarklarla olan ilişkisine son verdi. Appleby ve Man Adası'nın birlikte anıldığı bir diğer isim de Nijerya Merkez Bankası Başkanı Godwin Emefiele. Godwin Emefiele Haziran 2014'te Nijerya Merkez Bankası Başkanı oldu. Appleby'ın listesindeki önemli isimlerden biri de oydu. Paradise belgelerinin sızmasının ardından avukatı, Emefiele'nin Temmuz ayına kadar bir offshore şirketinin ortağı olduğunu ve yabancı bir bankada hesabının olduğunu doğruladı. Nijerya Merkez Bankası Başkanı'nın ortağı olduğu şirket de Paradise belgelerine göre, Man Adası'nda şüpheli havacılık faaliyetlerinde bulunuyordu. Belgeler ortaya çıkınca, Emefiele bu faaliyetlerin şirketi idare edenlerin tasarrufunda olduğunu ve kendisinin bir sorumluluğu bulunmadığını savundu. Nijerya Merkez Bankası Başkanı, ülkesinde açılan soruşturmada verdiği ifadede yüzde 49 hissesine sahip olduğu Bermuda kayıtlı Oviation Asset Management adlı şirket ile devam eden bir ilişkisinin olmadığını ve Londra'daki UBS bankasında da hesabının bulunmadığını söyledi. Nijerya yasaları, kamu görevlilerinin yurt dışında hesap sahibi olmalarına izin vermiyordu. Paradise belgelerine göre, Nijerya Merkez Bankası başkanının ortağı olduğu Oviation da Man Adası'na 2 jet satmıştı: 2013'te 33 milyon dolara Gulfstream G450 ve 2015 Kasımında 50 milyon dolara satılan bir Gulfstream G550. Oviation'un yüzde 51'lik hisseye sahip büyük ortağı ise, Nijerya'daki Zenith Bankası'nın kurucusu Jim Ovia'ydı. Emefiele, Merkez Bankası Başkanı oluncaya kadar Zenith'in bankasında CEO olarak çalışmıştı ve jet kiralama şirketine de Ovia ile birlikte çalışırken ortak olmuştu. Emefiele'nin Merkez Bankası Başkanı olarak görevi, Zenith dahil Nijerya'daki bankacılık düzenlemeleriydi ve bankaların lisanlanslandırılmasıydı. Çıkar çatışmasından kaçınmak için de eski patronuyla olan tüm finansal bağlarını kesmişti. Emefiele 2014 Mayısında Ovia ile iş ilişkisine son verdiğini, hisselerini bankaya devrettiğini söyledi. Sonrasında da jet kiralama şirktetiyle ve banka hesaplarıyla bir ilişkisinin kalmadığını ileri sürdü. Avukatına göre Emefiele'nin hiçbir zaman kişisel bir offshore hesabı ya da ortağı olduğu şirketlerden bireysel finansal geliri olmamıştı.