Kuzey Irak'a olası bir ambargo neleri değiştirir?

Kuzey Irak'ta özerk yönetim kurulduğundan bu yana Türkiye'nin bölge üzerindeki etkisi yadsınamaz boyutta. Kuzey Irak ekonomisinin yanı sıra, sosyal ve kültürel hayatı da Türk etkisi altında gelişti, şekillendi. Şimdi ise bağımsızlık referandumunun gölgesindeki ikili ilişkiler en ciddi sınavını veriyor. Üstelik Ankara, ambargo seçeneğini de ciddi olarak gündemde tutuyor. Peki Kuzey Irak'a ambargo ne demek? Ne büyüklükte bir ekonomik ilişkiden bahsediyoruz? Böyle bir hamle, iki tarafın günlük hayatında neler değiştirir? Yanıtları, haberimizde...

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

25 Eylül'de referanduma gitme kararı alan ve tüm tepkilere rağmen kararından vazgeçmeyen IKBY'de resmi sonuçlar bağımsız bir devlet talebine işaret ediyor. Süreç boyunca başta Türkiye olmak üzere, ABD, Rusya ve AB ülkeleri Irak'a toprak bütünlüğü çağrısı yaparken, Erbil yönetimi Irak devletiyle müzakere edebileceklerini söylemesine rağmen deyim yerindeyse başının dikine gitti ve bugünkü şartların oluşmasına neden oldu. 

Bu sonuçlar, Türkiye'nin ekonomik yaptırımları devreye alması ile bambaşka boyutlara taşınabilir. Özellikle Habur Sınır Kapısı'nın kapatılabileceğinin dile getirilmesi ve Erdoğan'ın "Kuzey Irak petrolünün vanası da bizde. Kapatırız” sözleri, bölgeye Türkiye tarafından uygulanacak bir ambargonun ve izolasyonun habercisi. 

Erdoğan'ın vurguladığı bu önlemler yalnızca Erbil-Ankara ilişkileri açısından değil, Kuzey Irak ekonomisi için de oldukça kritik. Çünkü gelirinin büyük bir kısmını petrolden kazanan ve Türkiye sınırı dışında uluslararası pazarlara çıkışı bulunmayan IKBY için bu sınırın kapatılması uluslararası arenadan izole edilmesi anlamına gelebilir. Peki, Türkiye'den Erbil'e uçuşların durdurulmasıyla başlayan bu 'ambargo' süreci, ekonomik yaptırımların devreye sokulmasıyla ne noktaya ulaşır?  IKBY’yi nasıl bir ekonomik gelecek bekliyor? Bu durum Türkiye ekonomisinde nasıl sonuçlanır? İşte tüm rakamlarla, Erbil-Ankara ilişkileri ve olası ekonomik senaryolar.... 

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

 Yıllara göre Irak'la yapılan ihracat:

(milyar dolar)

Irak ihracatta üçüncü sırada

2016-2017 yılları istatistiklerine göre, Irak Türkiye ekonomisinin en önemli ihracat pazarlarından birisi. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) Ocak-Temmuz 2017 verilerine göre Irak ihracatta, Almanya ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin ardından üçüncü sırada geliyor. Geçtiğimiz yıl Irak'a yapılan ihracat rakamı 7.6 milyar doları bulurken, bu ihracat payının da büyük çoğunluğunu Kuzey Irak elinde tutuyor. Bu rakam oldukça önemli. Çünkü bu tutar yıllık bazda yüzde 35'lik bir artışa tekabül ediyor.

Ancak Türkiye ile IKBY arasından ticaret hacmi kesin olarak bilinmiyor, çünkü IKBY'nin ticaret hacmi Irak'ın genelinden ayrı olarak hesaplanmıyor. Kürdistan Yatırım Heyeti, IKBY hükümetinden aldığı verilere dayanarak, Türkiye ve IKBY arasındaki ticaret hacminin 5 ila 5.5 milyar dolar seviyesinde olduğunu tahmin ediyor. Heyet'e göre, IKBY'nin bölgedeki en büyük ticaret ortağı Türkiye. İkinci sırada ise İran geliyor. Özellikle inşaat ve elektrik sektöründe Erbil ve Ankara önemli birer partner. Öyle ki Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği'nin (MÜSİAD) Erbil'de bir temsilciliği bile bulunuyor.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Mesud Barzani'nin sık sık Türkiye ile yaptığı temaslardan anlaşılacağı gibi Erbil ve Ankara ilişkileri son 10 yılda en parlak dönemlerinden birini yaşadı. Özellikle iki ülke arasında vize kolaylığı sağlanmasıyla ticaret hiç olmadığı kadar gelişirken, referandum sonrası karşılıklı sarfedilen sözler bu durumu sekteye uğratacağa benziyor. 

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Habur Sınır Kapısı kapanırsa ne olur?

Oysa ki 2016 yılında Bölgesel Kürt Yönetimi ile 4 hamle için anlaşılmıştı. Habur Sınır Kapısı'nın güçlendirilmesi, yeni kapılar için çalışma yapılması, Şırnak üzerinden doğalgaz hattı çalışmaları hızlandırılması, finans sektörünün canlandırılması ve ekonomide ortak mekanizma kurulması için mutabakat sağlanmıştı. Türkiye Irak'ta 2018 yılına kadar petrol ihtiyacının üçte birini üretmeyi hedeflediğini açıklamıştı. 

Türkiye ile Kuzey Irak arasındaki ticaret için kilit nokta kuşkusuz Habur Sınır Kapısı. Irak'la ihracatta kullanılan üç kapıdan en büyüğü olan Habur'dan 1700 geçiş yapılıyor. Bu diğer kapılardaki geçişlerin toplamının yaklaşık 3 katına denk geliyor. Habur'un kapanması ihracatın büyük bir bölümünün sekteye uğraması ve bu da neredeyse tüm temel ürünlerini Türkiye'den tedarik eden IKBY halkının çok zor duruma düşmesi anlamına geliyor.

Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci, çarşamba günü yaptığı açıklamada, "Habur sınır kapısı şu an itibariyle açık durumda" dedi, ancak önceki günlere göre giriş-çıkışların azaldığını söyledi ve ekledi: "Habur sınır kapısının kapatılması gündemde. Cumhurbaşkanımızın da ifade ettiği gibi her an kapatılabilir. Oradaki birtakım gelişmeleri bekliyoruz."

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Ticaret durursa kim ne kadar etkilenir?

BBC'nin aktardığına göre, bünyesinde 2 bin 800 ihracatçıyı bulunduran Güneydoğu Anadolu İhracatçılar Birlikleri'nin Başkanı Abdülkadir Çıkmaz, 2017 yılında Irak ile 1 milyar 900 milyon ihracat yapıldığını, bunun 100 milyon haricindeki kısmının Habur sınır kapısından geçerek taşındığını söylüyor. Bu, toplam ihracatlarının yüzde 28'ine denk geliyor.

Türk gıda markaları bir numara

Ortak kanı, ikili ilişkilerin bozulmasından en çok günlük ticareti yapanların; gıda madeleri, hazır giyim ve ev eşyası taşıyanların etkileneceği yönünde... Şunu da unutmamak lazım. son 5 yıl içerisinde yapılan araştırmalarda, Iraklılara 47 kategoride akıllarına ilk gelen markalar soruldu. 8 kategoride Türk markaları çıktı. Çikolatada ve bisküvide iilk akla gelen Ülker olurken, kekte Eti markası ilk akla gelen isim. Kişisel bakım grubunda Evyap markaları öne çıkıyor. Bu durumda iki tarafın da ekonomik açıdan zarar görmesi olası ancak Türkiye B planını devreye sokup ürünleri İran üzerinden Bağdat yönetimine ulaştırırsa o zaman bölgedeki denklem de farklı yöne evrilebilir. 

Yeni Şafak'ın haberine göre, Gaziantep ve Mersin’de Barzani desteğiyle onlarca fabrika kuruldu. Gıda, inşaat, tarım, lojistik ve akaryakıt alanında 400’den fazla firma doğrudan Barzani sermayesiyle hayata geçti. Gaziantep’te ise aynı kapsamda faaliyet gösteren işletme sayısı 250’den fazla. Organize sanayi ve serbest bölgelerde kurulan ve Barzani kontrolünde ticaret yapan firmalar, devlet teşviklerinden yararlanma konusunda da ön sırada.

Peki nedir bu 'vana kapama' meselesi?

Bir diğer önemli konu ise Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın da sıkça dile getirdiği 'vana kapatma' meselesi. Dünya petrol piyasası açısından Kerkük-Yumurtalık Ham Petrol Boru Hattı sahip olduğu kapasiteyle küçümsenmeyecek bir öneme sahip. BOTAŞ verilerine göre Kerkük-Yumurtalık boru hattıyla 2001 yılında 231 milyon varil ham petrol 2002 yılında ise 176 milyon varil ham petrol taşınmıştır. Fakat daha sonra ABD’nin Irak’ı 2003 yılında işgal etmesiyle hat işletime kapatılmış ve o tarihten sonra petrol sevkıyatı çok kısıtlı olarak yapılmaya başlanmıştır. Savaş sonrasında sevkiyatlarda ise ciddi düşüş yaşanmıştır.

İsrail faktörü

Bu hat sayesinde günlük petrol Kerkük'ten boru hattıyla Ceyhan'a pompalanırken, Irak petrol ve doğalgazını İsrail değil kendi toprakları üzerinden Batı’ya ulaştırabiliyor. Ancak Irak Anayasası, Irak petrollerinden elde edilen gelirlerin Merkezi Irak yönetimine verilmesi, onların da bu gelirlerin yüzde 17’sini Kuzey Irak’taki bölgesel yönetime aktarması gerektiğine işaret ediyordu. 

Hürriyet yazarı Deniz Zeyrek de bugün köşesinde tam olarak bu konuya yer vermiş. Türkiye ile Kuzey Irak arasında imzalanan anlaşmadan söz edilen yazıda; ABD'nin buna karşı olmasına rağmen (böyle bir anlaşma Kuzey Irak yönetimini bağımsızlık adımına yöneltir diyerek) 2013 yılında tarafların anlaşmaya vardığından söz ediliyor. Zeyrek yine köşesinden şu notu düşüyor: "Uluslararası alanda, özellikle de enerji diplomasisinde, vanaların siyasi gelişmelere göre açılıp kapanması riski, enerji piyasalarında hayati olan “öngörülebilirlik” kavramına, dolayısıyla da Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı’nın güvenilirliğine de zarar verebilir."   

Bu ihtimaller masada dururken, bugün bir de Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) Rusya temsilcisi olan Hoşavi Babakr Sputnik'e yaptığı açıklamada, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) düzenlenen bağımsızlık referandumu nedeniyle Türkiye'nin kendi üzerinden petrol akışını durdurması halinde, petrolü Rusya'nın yardımıyla Suriye üzerinden ihraç edebileceklerini söyledi. Yani iki taraf da 'vana kapama' meselesi üzerinden B planı arayışına geçmiş gibi görünüyor. 

Türk dizileri ne olacak?

Siyasi gerilim, ticaret sorunu, ekonomik yaptırımlar derken ikili ilişkilerden etkilenecek bir sektör de Türk dizileri gibi görünüyor. Dünya genelinde dizi sektöründe en büyük ihracatı yapan ikinci ülke konumunda bulunan Türkiye'nin bu sektördeki en büyük ortaklarından biri de Kuzey Irak. Öyle ki, Kanal D'de izlenme rekorları kıran "Fatmagül'ün Suçu Ne?" ve "Kurtlar Vadisi " yayınlandığı dönemden itibaren Kuzey Irak'ta önemli bir kitleye ulaşmış dizilerden. Polat Alemdar'ın Irak'ta hatrı sayılır bir fan kitlesi var. Türkiye'nin haricinde başta Ortadoğu ülkeleri Kuzey Irak, İran, Suriye ve diğer ülkelerde başarısıyla parmak ısırtan Kurtlar Vadisi Pusu'nun Polat Alemdar'ı Necati Şaşmaz, "Murad Alamdar" adlı sigara markasıyla Kuzey Irak'ta popüler olmuştu. 

Yine Türk dizilerinin Irak kültürüne etkisini inceleyen bir araştırmada şu ifadelere yer veriliyor; The Economist dergisinin yayınladığı ve Irak'taki boşanma oranlarını inceleyen bir makalede bölgede takip edilen Türk dizilerinin boşanmalardaki artışa yol açmış olabileceği öne sürülmüştü. Bu denli Irak kültürüne etki eden bu dizilerin ihracatının ikili ilişkilerin gerilediği bu dönemde sürüp sürmeyeceği merak konusu. Ancak rüştünü tüm dünyada kanıtlayan Türk dizilerinin fan kitlesi hesaba katıldığında ilişkilerin en az bu kısımda etkileneceği düşünülüyor.