Koronavirüs neden ve nasıl mutasyona uğruyor?

Covid-19 hastalığına sebep olan SARS-CoV-2 tipi koronavirüsün hangi ortamlarda yaşadığı, ne şekilde bulaştığı ve yeni durumlara nasıl adapte olduğunu anlamaya dair çalışmalar devam ediyor. Bu konudaki en büyük endişelerden biri virüsün mutasyona uğruyor olması. (Berrak Kanbir Rodriguez Sanmartin/Euronews)

Haberin Devamı

"Yeni ve endişe verici" Omicron varyantının yayıldığı haberi salgının bitmeye yakın olduğuna dair beklentilere ve iyimser düşüncelere gölge düşürdü.

Beklenmeyen ve bilinmeyen değişimleri çağrıştıran mutasyon aslında virüsün yaşam döngüsünün doğal bir parçası.

PEKİ VİRÜSLER NASIL VE NEDEN DEĞİŞİME UĞRUYOR?

Virüsler genetik seçimin bir sonucu olarak sürekli şekilde değişim geçiriyor. Hafif genetik değişimler mutasyon (değişinim) sonrası gerçekleşirken, büyük genetik değişimler rekombinasyon (yeniden birleşme) üzerine yaşanıyor.

Mutasyon virüsün genomu yani genetik materyelinde bir hata oluşması üzerine gerçekleşiyor. Rekombinasyon ise eş zamanlı enfekte olan virüslerin genetik bilgi değişimi sonrasında yeni bir tip virüs olarak ortaya çıkmasına neden oluyor.

Örneğin Covid-19 pandemisine neden olan SARS-Cov-2'nin yarasalarda bulunan bir virüsün aracı bir hayvandaki başka bir virüsle yeniden birleşmesi yani rekombinasyonu sonrasında ortaya çıktığı ve insanı etkileyebilecek genetik materyele sahip olduğu biliniyor.

Haberin Devamı

MUTASYON NASIL GERÇEKLEŞİYOR?

Koronavirüslerin yedinci çeşidi olan SARS-CoV-2 adını kendilerini sararak taç oluşturan protein kapsüllerinden alıyor. "Corona" Latince taç anlamına geliyor.

Bu protein kapsülleri mikroskop altında dikenlere benzeyen sivri uçlar olarak görülüyor. Bu sivri uçlar virüsün bir canlı hücresine tutunmasına yardımcı oluyor. Bunların ucundaki anahtar benzeri şekiller ise virüsün hücreye girerek çoğalmasını sağlıyor.

Kilidi açabilen yani hücre içine girmeyi başarabilen virüsler hücre içinde genetik materyelini "kopyalamaya" ve böylece hızla çoğalmaya başlıyor. Yüzlerce hatta binlerce kopyalama sırasında zaman zaman hatalar oluşuyor ve bunlar mutasyona neden oluyor.

DNA virüslerinde mutasyon oranı daha azken, RNA virüslerinde bu oran çok artıyor. Koronavirüsler RNA genomlerını kopyalayarak çoğaldıklarından yüksek oranda mutasyona uğrayabiliyor.

MUTASYON "KÖTÜ HABER" Mİ?

Mutasyon virüsün doğasında var ve bunun önüne geçmek mümkün değil. Endişelerin altında, meydana gelen mutasyonlardan hangisinin virüsü daha bulaşıcı yaptığı ve buna karşı geliştirilecek bir aşının ne kadar etkili olabileceği soruları yatıyor.

Haberin Devamı

Mutasyon bir virüsü daha bulaşıcı ya da daha öldürücü yapabilidiği gibi ters yönde evrilmesine de neden olabiliyor. Genel kanı virüsün bulaşıcılığının artmasının daha ölümcül sonuçlara neden olabileceği yönünde. Ölümler virüsün vücutta yarattığı hayati fonksiyonların olumsuz etkilenmesi nedeniyle gerçekleşebileceği gibi, sağlık hizmetlerine olan yoğun talep sonucu zamanında ve yeterince tedavi alamamaktan da kaynaklanabiliyor.

Öte yandan uzmanlar, daha ölümcül hale gelen virüsün daha az bulaşıcı hale getirme olasılığı olduğuna da dikkat çekiyor. Bu durumun sebepleri arasında hastalanan kişinin başka kişilerle görüşme imkanının azalması gösteriliyor.

Bilim insanları mutasyonlar sayesinde virüsün daha istikrarlı bir hale dönüşmesinin, virüse karşı daha etkin tedavi ve aşı geliştirilmesi için bir fırsat sunmasını umut ediyor.

YENİ VARYANT İLE İLGİLİ DAHA FAZLA BİLGİYE İHTİYAÇ VAR

Bilim insanları yeni Omicron varyantının yaygın olan Delta varyantına göre daha bulaşıcı olduğu görüşünde. Öte yandan henüz bu varyantın daha ölümcül olduğuna dair yeterince bir kanıt bulunmuyor. Yine de uzmanlar bu görüşlerin netleşmesi için bir kaç haftaya ihtiyaç duyulduğuna dikkat çekiyor.

Haberin Devamı

Şu aşamada endişelerin altında mevcut Covid-19 aşılarının yeni varyantta da etkin olup olmayacağının bilinmemesi yatıyor. Hem aşılama hem de hastalanarak Covid-19'a karşı oluşturulan bağışıklığın yeni varyant nedeniyle düşmesi bir anlamda salgında en başa dönülebileceği kaygılarını da beraberinde getiriyor.