Kerkük'te neler yaşandı, son durum ne?

Irak ordusu, Kerkük'ü Barzani'nin peşmerge güçlerinden alarak kentte kontrolü sağladı. Irak ordusu kente girer girmez petrol sahalarını denetim altına aldı ve devlet dairelerindeki Kürt yönetimi bayraklarını indirerek yerine Irak bayrağı çekti. Irak ordusunun Kerkük'ü Haşdi Şabi güçleriyle birlikte alması ABD'de İran'ın etkinliği yönünde kaygılara yol açtı. Washington açısından ortaya çıkan bir diğer durum da çatışan iki tarafın yani peşmergenin de Irak ordusunun da ABD'nin verdiği silahları kullanıyor olması. Kerkük'ün açığa çıkardığı bir diğer durum ise Barzani ve Talabani ailelerinin başında olduğu Kürt liderliğindeki derin çatlak... İşte bütün bölgenin ve dünyanın gözünün üzerinde olduğu Kerkük'te son durum ve son birkaç günde yaşanan gelişmeler...Irak ordusu, dün düzenlediği operasyonla, ülkenin önemli petrol üretim merkezlerinden Kerkük'ün kontrolünü Barzani yönetiminden alarak kentte hakimiyeti sağladı. Bugün de çatışmalar yer yer sürüyor ancak bunun yanlış anlamalar nedeniyle olduğu açıklandı. Bağdat-Erbil arasındaki krizde silahların çekilmesi, bir yandan Kerkük'te Kürt liderliğinin bölünmüşlüğünü ortaya koyarken, ABD'den de İran'ın etkinliğini artırdığı yönündeki kaygıların yükselmesine yol açtı. Washington yönetiminin Gelişmeleri yakından takip ediyoruz ve bütün taraflara sükuneti sağlamaları yönünde çağrı yapıyoruz şeklindeki temkinli açıklamasına karşın, Cumhuriyetçi Senatör John McCain'den Özellikle de İran ve İran destekli kuvvetlerin de saldırıda yer aldığı haberlerinden kaygılıyım açıklaması geldi. Irak merkezi siyasetinin değişik çevreleri ise, Kerkük'te kontrolün sağlanmasını ittifak halinde memnuniyetle karşıladı. Yaşananların bir diğer boyutuna ise Independent yazarı Patrick Cockburn dikkat çekti: Kerkük'te Kürtlerin liderliğinin bölünmüşlüğü ve Irak Ordusunun gücü ortaya çıktı. Bağdat yönetimine bağlı güçler dün Kerkük'ün tamamında kontrolü sağladı. Irak Ortak Operasyonlar Komutanlığı'ndan Kerkük'te güvenliğin temin edilmesi kapsamında dün gece Irak ordusu, federal polis güçleri ve Haşdi Şabi tarafından başlatılan operasyon sonucunda kent merkezinin tamamında kontrol sağlandı denildi. Bugün de Bay Hasan petrol sahasındaki Peşmergelerin çekilmesiyle bu petrol bölgesinde de Irak ordusu kontrolü sağladı. Duyuru ise Haşdi Şabi tarafından yapıldı. Irak ordusunun Kerkük'te kontrolü sağlamasıyla devlet dairelerine törenle Irak bayrağı asıldı ve şu bölgelerin kontrol altında olduğu duyuruldu: Kuzey Petrol Şirketi, Baba Gurgur Petrol Yatakları, K1 Askeri Üssü, elektrik santrali, Molla Abdullah Rafinerisi, Kerkük Havalimanı, Tazehurmatu Karargahı, Leylan, Dakuk, Yaycı, Tirkalan kasabalarıyla Tuzhurmatu ilçesi, Tikrit Köprüsü, Kerkük'ün güneyindeki ana karayolu ve Kerkük kent merkezinin tamamında kontrol sağlandı. Peşmergenin çekilmesiyle son olarak kontrol altına alınan nokta ise Kerkük'ün kuzey batısındaki Bay Hasan petrol sahası oldu. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin günlük 600 bin varil petrol üretiminin 280 bini buradan sağlanıyordu. Bağdat'ın Kerkük'te kontrolü sağlaması, kentte kaosa yol açtı. Bir yandan Kürt aileler, Erbil ve Süleymani'ye doğru araçlarıyla kenti terk ederken bir yandan kent merkezinde sevinç gösterileri yapıldı. Yaşananlar nedeniyle kenti terk eden siviller araç kuyrukları oluşturdu. Kentte ilk olarak sabaha kadar sokağa çıkma yasağı ilan edildi; Irak Başbakanı Haydar el-İbadi tarafından vekaleten valilik görevine atanan Rakan Cuburi ise düzenlediği basın toplantısında kentin güvenliğinden polis güçlerinin sorumlu olacağını duyurdu. Irak ordusunun kentte kontrolü sağlamasıyla kentteki Türkmenler ise siyasi kurum ve kuruluşlarını korumak için güvenlik güçlerine destek sunmaya başladı. Irak Türkmen Cephesi'ne (ITC) bağlı güvenlik görevlileri ve gönüllü Türkmenler, kendi siyasi parti kuruluşları önünde kontrol noktası oluşturdu. ITC Güvenlik Dairesi Başkanı Ahmet Tahir, Irak güvenlik güçlerinin Kerkük'e girmesinden sonra kent merkezinde güvenlik boşluğu oluşmaması için polise destek sunacağız. dedi. Tahir, 2003 sonrası Türkmenlerin can güvenliğinin sağlanması konusunda sıkıntı çektiklerini hatırlatırken, En büyük arzumuz Türkmenlere ait özel bir gücün oluşturulmasıdır. Yıllar sonra Kerkük'ün tekrar Irak hükümetinin kontrolüne geçmesi ve ülke güçlerinin kentte görev almasından dolayı halk olarak sevinçliyiz ve kutlama yapıyoruz ifadelerini kullandı. Kerkük, ABD'nin Irak'ı işgal ettiği 2003'ten bu yana Bağdat ve Erbil arasında bütün bölge ülkeleri ve küresel güçlerin de dahil olduğu çekişme konusu. Kentin önemi ise sahip olduğu petrol kuyularından geliyor. Petrolleri, Ceyhan Limanı aracılığıyla sevk edilen Kerkük, Barzani yönetiminin bağımsızlık referandumu sonrasında tansiyonu artırmış ve hızla önce bölgesel ardından küresel bir krize dönüşmüştü. Gelişmeler, Kerkük petrollerinin Ceyhan Limanı'na sevkinin sonlandığı iddalarına yol açmıştı. Erbil ise bu iddaları yalanlayarak Ankara'ya (Petrol akışı) Bizim tarafımızdan kesilmeyecek mesajı vermişti. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Irak merkezi hükümetinin sorun çıkarmaması halinde Kerkük'ten Ceyhan Limanı'na petrol akışının devam edeceğini Twitter hesabından yapılan şu açıklamayla duyurmuştu: Irak Petrol Bakanlığı ile anlaşma içindeyiz. Herhangi bir müdahale olmadığı takdirde petrol akışı durmayacak. En azından bizim tarafımızdan kesilmeyecektir. 15 Ekim'de Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile İranlı bazı üst düzey yetkililerin bir araya geldiği iddia edilmişti. Kimliğini gizli tutan bir Peşmerge komutanı Anadolu Ajansı'na KYB'nin üst düzey sorumlularının, İranlı askeri yetkililerle Kerkük'ün Redaş köyünde buluştuğunu açıklamıştı. Toplantıya Celal Talabani'nin oğlu Pavel Talabani ve KYB'nin İstihbarat Müdürü Lahor Şeyh Cengi'nin katıldığı belirtilmişti. İddia, KYB ve İranlı yetkililerinin, Haşdi Şabi'nin Kerkük'ü kontrol etmesi planı üzerinde görüştükleriydi. Bu gelişmeler yaşanırken İran Devrim Muhafızları Komutanı Kasım Süleymani de eski Irak Cumhurbaşkanı ve KYB Genel Sekreteri Celal Talabani'nin Süleymaniye kentindeki mezarını ziyaret etmişti. Kerkük krizi Kürt liderliğinde de büyük bir çatlağa yol açtı. Geçtiğimiz günlerde hayatını kaybeden eski Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani'nin lideri olduğu Irak'ta Kürdistan Yurtseverler Birliği Partisi'nin (KYB) Terörle Mücadele Gücü Başkanı Lahor Cengi Talabani, dün yaptığı açıklamayla Mesut Barzani'yi petrol çalmakla suçladı. Celal Talabani'nin yeğeni olan Lahor Cengi Talabani, şu ifadeleri kullandı: Biz Kürt halkının hakkını müdafaayla ilgilenirken, Mesut Barzani petrol çalmak ve nüfuzunu sağlamakla meşguldü. Evlatlarımızı bundan sonra onun (Barzani'nin) mevkisi için ölüme gönderemeyiz. Kerkük'teki mücadeleye ilişkin bu gelişmeleri, Independent'in deneyimli Orta Doğu muhabiri ve yazarı Patrick Cockburn, Kerkük'te Kürtlerin liderliğinin bölünmüşlüğü ve Irak ordusunun gücü ortaya çıktı diye yorumladı. Kerkük'te yaşananların Kürtlerin siyasi liderliğinin tahmin edildiğinden daha fazla bölünmüş olduğunu ortaya koyduğunu yazan Cocburn, Barzani'nin bağımsızlık referandumunu, Barzani'nin feci bir yanlış hesabı olarak görülüyor diye niteleyerek, şunları kaleme aldı: Kürt güçlerin bir bölümünün geri çekilmesi, Kürt liderler ve onların partilerindeki derin bölünmelerin nihai yansımasıydı. Cockburn yazısının sonunda ise, şu değerlendirmeyi yaptı: ABD Başkanı Donald Trump'ın geçen Cuma günü İran'la nükleer anlaşmayı tanımadığını açıklaması, KYB'nin geleneksel bir destekçisi olan İran'ı, Irak hükümetinin Kerkük'e yönelik saldırısını destekleme noktasında harekete geçirmiş olabilir. İranlılar her zaman, Irak Kürdistanı'nın, kendilerine karşı kullanılabilecek ABD güçleri için bir üs haline gelmekte olduğundan dolayı kaygılıydılar. Yaşananlar karşısında ABD'nin tutumu ise Başkan Trump, Pentagon ve Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamalarla ortaya kondu. Trump, basının Kerkük'le ilgili sorularına, Irak hükümeti ve Kürtlerin çatışma halinde olmalarından hoşlanmıyoruz. Taraf tutmuyoruz. Bildiğiniz gibi, uzun yıllardır Kürtlerle çok iyi bir ilişkiye sahip olduk ve aynı zamanda Irak'ın tarafında yer aldık. Aslında en baştan orada hiç olmamalıydık. Ama bu savaşta taraf tutmuyoruz diye yanıt verdi. Pentagon Sözcüsü Albay Rob Manning, taraflara sükunet çağrısı yaparken ABD'nin Irak'taki odağının DEAŞ olduğunu vurguladı. Manning, Kerkük civarında ABD askerlerinin bulunduğunu ancak ABD ve koalisyon askerlerinin peşmerge ve Irak ordusu arasındaki gerginliğe karışmadığını belirtti. Dışişleri Sözcüsü Heather Nauert ise, yaşananlardan kaygı duyduklarını belirterek, Gelişmeleri yakından takip ediyoruz ve bütün taraflara askeri aktiviteleri koordineli bir şekilde yapmaları ve sükuneti sağlamaları yönünde çağrı yapıyoruz dedi. Tartışmalı bölgelerde Irak anayasası ile uyumlu olarak merkezi ve bölgesel hükümetlerin ortak barış çabalarını desteklediklerini tekrarlayan Nauert, etnik ve dini çatışma isteyenlerin provokasyonlarına karşı uyardı ve DEAŞ'la mücadelenin önemine dikkat çekti. ABD'den Kerkük'te yaşanan gelişmelerle ilgili daha net açıklama Arizona Senatörü Cumhuriyetçi John McCain'den geldi. Özellikle İran ve İran destekli kuvvetlerin de saldırıda yer aldığı haberlerinden kaygılı olduğunu belirten McCain, şunları söyledi: Irak kuvvetleri, ilerlemelerini derhal durdurarak bu tehlikeli gerginliği düşürmek için acil adım atmalı. ABD, Irak hükümetine, dış tehditlerden korunmak üzere ekipman ve eğitim verdi, ABD'nin uzun süredir ortağı ve değerli bir müttefiki olan kendi bölgesel hükümetlerine karşı kullanması için değil. Dikkat edin, Amerikan ekipmanlarının suistimal edilmesinin çok ciddi sonuçları olacaktır. Hem Irak ordusuna, hem de Barzani'nin peşmerge güçlerine silah yardımında bulunan ABD'nin verdiği silahlar, Kerkük'te karşı karşıya gelmesiyle tartışma konusu oldu. Cumhuriyetçi Senatör McCain'in hatırlatmada bulunduğu bu mesele, Pentagon Sözcüsüne de soruldu. Sözcü Albay Rob Manning, Irak ordusu ve peşmergenin ABD silah ve araçlarını birbirlerine karşı kullanmasına yönelik soruları yanıtsız bıraktı. Manning, Bu konuda yorum yapamam çünkü elimde bunu destekleyen bir bilgi yok dedi. Sosyal medyada Haşdi Şabi'nin kullandığı ABD zırhlı araçlarının, peşmerge tarafından tahrip edildiğine ilişkin görüntülerle ilgili bir soru hakkında ise Manning söz konusu haberleri incelediklerini söyledi. Kerkük'te yaşananlara ilişkin ABD öncülüğündeki DEAŞ karşıtı koalisyondan da açıklama yapıldı. Birleşik Görev Gücü Doğal Kararlılık Operasyonu'ndan yapılan yazılı açıklamada, Kerkük yakınlarındaki askeri hareketliliğin yakından izlendiği belirtilerek, söz konusu hareketliliğin saldırıdan ziyade koordineli bir manevra olduğuna dikkat çekildi. ABD ve koalisyon kuvvetlerinin Kerkük civarındaki olaylarda ne Peşmerge ne de Irak kuvvetlerini desteklediğine vurgu yapılan açıklamada, bu sabah yine karşılıklı saldırıların söz konusu olduğu kaydedildi. Koalisyon, söz konusu karşılıklı saldırıları ise yanlış anlaşılma olarak niteledi. Kerkük'te bu yaşananlar sürerken Irak ordusu Sincar ile Musul'un güneydoğusundaki Mahmur'a da girdi. Peşmerge güçleri buradan da geri çekildi. Irak ordusu, federal polis gücü ve Haşdi Şabi'den oluşan ortak güçler, sabahın erken saatlerinde konuşlandıkları Musul'un Kayyara kasabasından ilçe merkezine doğru hareket etti. İlçe merkezinde bulunan Kürdistan Demokrat Partisi'ne (KDP) bağlı Peşmergeler ise tüm devlet kurumlarından çekildi. Haşdi Şabi'nin Mahmur'a gelmesinden tedirgin olan bazı Kürt ailelerin, yaklaşık 60 kilometre uzaklıkta bulunan Erbil'e doğru yola çıkmaya başladığıgörülüyor. Erbil'in güneybatısında yer alan Mahmur ilçesi, 2003'ten bu yana Peşmerge güçlerinin denetiminde bulunuyordu.