Kabil'de gündelik hayatın fotoğrafı

Afganistanda bütün kadınlar burkalı mı? Lokantaların durumu ne? Güzellik merkezleri, kuaförler açık mı? Dolar ne durumda? Sakal mecburi mi? Kabilin trafiği nasıl? Sosyal hayatta neler oluyor? Düğün törenleri yapılıyor mu? Müzik yayını yapan radyolar kapandı mı? Tiyatro, sinema var mı? Koronavirüsle ilgili neler oluyor? Aşı, test yapılıyor mu? Hürriyet'ten Fevzi Kızılkoyun ve Selçuk Şamiloğlu'nun haberi...Afganistan'da hayat, koronavirüs salgını yokmuş gibi devam ediyor. Maske kullanılmıyor. Biz maske taktığımızda herkesin garip bakışıyla karşılaşıyoruz. Peki aşı? Aşı yok. Daha önce Hindistandan temin edilen az miktardaki aşı, eski devlet yönetimindeki kişilere, resmi kurum çalışanlarına ve sağlık çalışanlarına yapılmış. Halktan aşı olan yok. Salgını gündemden çıkarmışlar. Kabildeki insanların yüzde 80i koronavirüse yakalandı. Toplumsal bağışıklık oluştu. Varsa da kimse umursamıyor. Kural, yasak, önlem yok diyor. Kabilin ana caddelerindeki lokantalar, tanınmış markaları taklit eden yöresel fast-foodlar, hizmet vermeye devam ediyor. Ana caddeler akşamları göz alıcı ışıklarla doluyor. Garsonlar müşteri çekmek için bağırıyor. Hijyene dikkat pek yok. Kaldırımlara kurulan ocaklardaki kebapların kokusu ve dumanı yoğun. Müşteriden ziyade bir yakınına yemeğe gitmişsin gibi karşılanıyorsun. Lokantada yer sofrasına geçerek bağdaş kurup oturuyoruz. Kuzu etiyle pişirilmiş meşhur Afgan pilavı sipariş ediyoruz. Sofradaki sohbetin konusu: Talibanlı gelecek. Kabilde kadınlara hizmet veren güzellik merkezlerinin tümü Talibanın ardından kapılarına kilit vurmuş. Kadın kuaförleri ise açık. Ama bir şartla. Salonun içi, dışarıdan görünmeyecek şekilde sıkı sıkıya kapalı olacak ve sadece kadınlar çalışacak. Bir berberde sakal tıraşı olmak istediğimizi söyledik. Taliban sakal kesmeye izin veriyor mu? sorumuza berber, şu yanıtı verdi: Yabancılara şu an bir şey demiyorlar. Diğer müşterilerimiz saç tıraşı oluyor, sakallarını ise düzelttiriyorlar. Çarşı pazarda turist yok. Yabancılar çekilmiş. Turistik eşyalar satan esnaf, bundan şikâyetçi. Uzun süre sohbet ettiğimiz bir esnaf, Sohbetin hatırına şapka ve şal alırsanız memnun olurum deyince biz de şal ve şapka aldık. Aldığımız şapkanın adı pakol. Afganistanın yöresel şapkası. Şal ve şapkaya Afgan para birimi Afgani ile ödeme yaptık. Fiyat: 860 Afgani... (94 TL) Bir dönem ailelerin, genç çiftlerin, gelin ve damatların Kabil manzarasıyla fotoğraf çektirdiği Aşıklar Tepesi olarak adlandırılan bir tepe var Kabilde. Vezir Ekber Han Tepesi, artık Talibanın kontrolünde. Aldığımız resmi izinle akşam üzeri çıktığımız tepenin seyir bölümünde Talibanın ağır silahlı adamlarıyla karşılaştık. İzin belgemizi gösterdikten sonra adım attığımız seyir tepesinde ışıkları yanmaya başlayan Kabilin eşsiz manzarası bizi karşıladı. Bir de tepenin her köşesinde gruplar halinde gezen silahlı ve silahsız Talibanlar. Bazı Taliban mensuplarının, tepenin duvarlarına oturarak uzun uzun Kabili izlemeleri dikkatimizi çekerken, konuştuğumuz birçok Taliban mensubunun ise yarım yamalak da olsa Türkçe bilmesi bizi şaşırttı. Ezanın okunmasıyla Kabili seyretmeyi bırakan Taliban mensupları, seyir tepesinde yeşil alanlarda küçük gruplar halinde cemaat oluşturarak namaz kıldı. KABİLde düğünler, genellikle ağustos ve eylül aylarında yapılıyor. Öyle ki ağustos ayı için düğün ayı bile deniliyor. Talibanın Kabile girmesi, düğünlerin yapılmasında bir aksamaya neden olmamış. Daha önce tarihi belirlenen düğünler ertelenmemiş. Talibana rağmen düğünler devam ederken, düğünlerin organizasyonunda değişikliğe gidilmiş. Önceki Afganistan hükümeti döneminde haremlik-selamlık (kadın ve erkeklerin ayrı yerde olması) uygulaması, Taliban döneminde de devam ediyor. Ancak bir farkla: Eskiden müzik ve yöresel oyunların serbest olduğu düğünlerde artık eğlence ve müzik yok.Düğünlerde müzik çalınması Taliban ile son bulmuş. Kadın ve erkeklerin, damat ile gelinin ayrı bölümlerde oturduğu düğünlerde sadece yemek ve takı merasimi yapılıyor. Müziğin yasak olduğu düğünlerde havai fişek gösterisi ise serbest. Saat 18.00de başlayan ve saat 21.00de biten düğünlerde patlatılan havai fişekler karanlığa gömülen Kabili kısa süreli aydınlatıyor. Çarşı pazarda erkek yoğunluğu var. Ancak az da olsa kadınlara da rastlanıyor. Kadınların çoğu burka giyiyor. Ama sadece başını eşarplar örtenler ve yöresel kıyafetler giyenler de dikkat çekiyor. Bağ bahçelerinde yetiştirdikleri ürünleri pazarda satan kadınların çoğu burkalıydı. Burkanın ağırlık kazanmasının tek bir nedeni var: Talibanın ülkeye egemen olması. Ancak Taliban, henüz Burkasız sokağa çıkılamaz diye bir kural koymuş değil. Ulusal ve yerel yayın yapan 25e yakın televizyon, yayın politikalarını değiştirdi. Talibanın onayladığı çizgide yayın yapan televizyonlardan birisini ziyaret edip gazeteci meslektaşlarımızla konuşmak istedik. Bize rehberlik eden Afgan arkadaşın girişimleriyle ulaştığımız kanalın muhabiri, seve seve bizi ağırlayacağını söyledi. Televizyonun kapısına gittiğimizde ise binanın önünde Talibanın iki silahlı adamı tarafından durdurulduk. Ziyarete geldiğimizi söylememize rağmen içeriye geçişimize izin vermediler. Bu arada Afganistanda 3ü haber, 6sı ise müzik ağırlıklı yayın yapan 9 radyo istasyonu var. Onların da durumu değişti. Artık müzik çalınmasına izin verilmediği için müzik yayını yapan radyoların bazıları kapandı, bazıları ise haber ağırlıklı yayına geçti. Afganistanda halka açık alanlarda sosyal faaliyet neredeyse hiç yok. Eski yönetim zamanında Kabilde 3 sinema salonu varmış. İkisi iş yapamıyoruz diyerek kapılarına kilit vurmuş. Pandemi ile birlikte zor günler geçirmesine rağmen ayakta kalmaya çalışan üçüncü sinema salonu ise Talibanın gelmesiyle kapanmış. Kabilde eski Afgan hükümeti döneminde de tiyatro salonu yokmuş. Kültür merkezlerinde senede bir elin parmağını geçemeyecek kadar az tiyatro oyunu sahneleniyormuş. Talibanın gelmesiyle tabii artık o da tarihe karışmış durumda. Kabilde trafik hareketliliği sabah saat 06.30da başlıyor. Kentte öğleye doğru resmen bir kaos yaşanıyor. Şehirde trafik lambası yok. Sürücüler kural tanımıyor. Yollara rastgele aracını bırakıp gidenler var. Yani Kabilde trafik tam bir curcuna. Sürücülerin eli kornodan hiç gitmiyor. Talibanın talimatıyla görevlerine dönen trafik polisleri de bu curcunaya çözüm bulamıyorlar. Kabilde her köşe başında, çarşı, pazarların içinde, lokantaların kapılarında, kısacası aklınıza gelebilecek her yerde dilenci var. Çoğu kız çocuğu... Birine para verdiğiniz anda diğerleri peşinize takılıyor. Kilometrelerce devam eden bir takip bu. Kurtulmanın tek yolu ise bir araca binerek bir an önce o bölgeden ayrılmak. Bunları anlatmamın nedeni ise bizzat dilenen iki kız çocuğuna verdiğim para sonrası başıma gelenler. Yaklaşık 10 çocuğun kilometrelerce süren kesintisiz tacizine uğradım. Afganistanın en büyük sorunu yoksulluk. İşsizlik had safhada. Para birimi Afgan Afganisi, sürekli değer kaybediyor. Eski Afgan hükümeti döneminde 76 Afgani olan 1 dolar, Taliban ile birlikte 90lara kadar çıkmış. Dolar neden yükseliyor? Bu soruya şöyle cevap veriliyor: Talibanın gelmesiyle birçok kişi Afganistandan kaçmak istedi. Ülkeyi terk etmek için tüm paralarını dolara çevirdiler. Bu da doların yükselmesine neden oldu. Ülkeyi terk edemeyenlerin ellerindeki doları bozmasıyla bu durum normale döner.