Japonya eski Başbakanı Şinzo Abe neden suikaste uğradı? Japonya için Şinzo Abe neden önemliydi?

Japonya eski Başbakanı Şinzo Abe'nin suikast sonrası hayatını kaybetmesi dünya gündeminin ilk sırasında. İkinci dünya savaşı sonrası dünyaya gelip başbakan olan ilk isim olan Abe'nin büyükbabası da Japonya'da başbakanlık yapmıştı. Babası da Dışişleri Bakanlığı'nda görev almıştı. Dışpolitika Uzmanı Yusuf Emre Koç, 2020 yılında Kriter Dergisi'nde yazdığı analizde Abe'nin Japonya'daki amacını ve yapmak istediklerini kaleme almıştı. İşte suikast sonucu hayatını kaybeden Japonya eski BAşbakanı Şinzo Abe'nin hayatı ve stratejik hedefleriyle ilgili ayrıntılı satırlar....Japonyanın İkinci Dünya Savaşı sonrası en uzun süre görevde kalan Başbakanı Şinzo Abe, sağlık sorunları nedeniyle 28 Ağustos 2020de görevinden istifa ettiğini açıkladı. Sağlığımın kötü olması, yanlış siyasi kararlar almama yol açmamalı diyen Abe, istifasından önceki haftalarda birkaç kere hastaneye kaldırılmıştı. Siyasetteki en önemli şeyin sonuçlar olduğunu söyleyen Abe, hastalığı nedeniyle aynı zamanda fiziksel olarak da zayıflamışken hata yapabilme riskini alamayacağını ifade ederek görevinden ayrılmak durumunda kaldı. 2006-2007deki bir yıllık görevinin ardından 2012den bu yana kesintisiz başbakanlık görevini sürdüren Abe, ülkesinin ekonomi ve savunma politikalarında kendi adıyla özdeşleşen izler bıraktı. Görevi boyunca uluslararası müttefikleriyle iyi ilişkiler geliştiren Abe, Japonyanın Covid-19 salgınıyla mücadele sürecinde ve 2021e ertelenen Tokyo Olimpiyatlarının hazırlık sürecinde görevinden istifa etmiş oldu. Japonyanın ciddi bir ekonomik gerileme sürecine girdiği, Çin ve Güney Kore ile ihtilafların devam ettiği ve Covid-19 salgınıyla mücadele edilen böylesi bir ortamda Japonyada siyasetin geleceği oldukça merak uyandırıcı. 1954te doğan Abe, Japonyanın İkinci Dünya Savaşından sonra doğan ilk başbakanıdır. Önde gelen siyasi bir ailede büyüyen Abenin büyükbabası Nobusuke Kishi 1957den 1960a kadar Japonya başbakanıydı. Savaş dönemi lideri olan Kishi, siyasete dönmeden önce ABD tarafından bir savaş suçlusu olarak hapis cezasına çarptırılmıştı. Babası Shintaro Abe 1982-1986 arasında Dışişleri Bakanı olarak görev yaparken, büyük amcası Eisuke Sato da 1964-1972 arasında başbakanlık görevinde bulunmuştu. Sato, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşmasını imzalaması üzerine Nobel Barış Ödülüne layık görülmüştü. Bir başbakan torunu olan Abe, ilk olarak 1993te parlamentoya seçildi. Çeşitli kademelerde yaptığı görevlerin ardından, 2006 ve 2007deki 366 günlük ilk başbakanlık görevi süresi oldukça çalkantılı geçmiş ve o dönemde yine aynı sağlık sorunları nedeniyle istifa etmişti. Kendisinin ardından 2007den 2012ye her sene başbakanın değiştiği ve 2002den 2012ye geçen yirmi senede 14 farklı başbakanın göreve geldiği Japonyada, Abe 2012de başlayan ikinci dönemiyle uzun yıllar süren göreli bir siyasi istikrarsızlık ortamını da sonlandırmış oldu. Yeniden ülkenin lideri olmasıyla birlikte ekonomik durgunluğu düzeltmeyi ve İkinci Dünya Savaşı mirası pasifist anayasayı değiştirmeyi vaat etti. Abe, İkinci Dünya Savaşı sonrası yaşanan ekonomik yükselme döneminin ardından gelen uzun ekonomik durgunluk ve siyasal istikrarsızlık döneminin sonrasında Japonyanın yeni başbakanı olmuştu. İmparatorluk Japonyasının İkinci Dünya Savaşındaki yenilgisinin ardından ülkenin uluslararası alandaki pasifist çizgisini dönüştürmeye çabalayan Abe, aynı zamanda Abenomics olarak kavramsallaşan bir dizi reform ve istikrar politikalarıyla Japon ekonomisini yeniden canlandırmaya çalıştı. Abe, ismiyle özdeşleşen ekonomik reformlarla tarım, kurumsal yönetim, enerji, iş gücü piyasaları ve kadın istihdamı gibi alanlarda yapısal değişikliklere imza atmış ve güçlü para-maliye politikalarıyla Japonya ekonomisini canlandırmıştır. Abenomics adeta bir şok terapisi uygulamasıydı. Üç ok stratejisi adı verilen bir girişimle parasal gevşeme, arttırılan hükümet harcamaları ve ekonomik reformlarla ülkenin 1990lardan bu yana süregelen ekonomik durgunluğuna son verilmesi amaçlanıyordu. Abenin istifasıyla birlikte bu politikaların başarılı olup olmadığı uzunca bir süre tartışılacak olsa da Covid-19 salgını geçen sekiz yıllık dönemin tüm ekonomik kazanımlarına sert bir darbe vurmuş görünüyor. Abenomics girişiminin Abenin görev süresinin ilk yıllarında olumlu sonuçlar verdiğini söylemek mümkündür. Yeni büyüme imkanları oluşturmak için yapılan yapısal reformlar, kadınların iş gücüne katılımının teşvik edilmesi ve göç politikasıyla yaşlanan nüfusun demografik sıkıntılarına çözüm bulmaya çalışmasıyla ekonomik durgunluk tersine dönmüştü ve bu gidiş Abenin hem iç siyasette hem de uluslararası alanda popülaritesini yükseltmişti. Ancak Ekim 2018den itibaren ekonomik durgunluğun hissedilmeye başlanması, ABD-Çin arasında devam eden ticaret savaşının Japonya ekonomisine ve siyasetine olumsuz etkileriyle birlikte Covid-19 salgının şok etkisi önümüzdeki dönemde ekonomik problemlerin daha da artabileceğine işaret ediyor. Ekonomideki son dönem olumsuz veriler bir kenara bırakılırsa, her şeyden önce Abenin Japonya ekonomisini canlandırmayı başardığını söylemek mümkündür. Gittikçe yaşlanan ve 2011deki yıkıcı tsunami felaketini yaşayan Japonya, Abe döneminde 1980lerden bu yana en uzun kesintisiz büyüme dönemini yaşadı. Abe, kapsamlı kurumsal ve yapısal reform uygulamalarıyla sağlam bir ekonomik yapının temellerini atmış oldu. Tarım sektöründeki reformlarla rekabeti teşvik ederek, verimli, üretken çiftliklerle hem gıda ithalatının önüne geçmiş oldu hem de sürdürülebilir gıda güvenliğinin sağlanması noktasında önemli bir adım atmış oldu. Abenin en büyük ekonomik reformlarından birisi cinsiyet eşitliği ve göç yoluyla Japonya iş gücünü genişletmesi oldu. Sağlamış olduğu teşviklerle kadın istihdamını hızlandırdı ve vasıflı göçmenlerin kalıcı ikametleri ve iş gücüne katılmalarını kolaylaştıran yasal adımlar attı. Her ne kadar cinsiyet eşitliğini siyasal alanda sağlayamadığı için eleştirilse de kadınların iş gücüne katılımı Abe döneminde oldukça hızlandı. Ayrıca artan göçle birlikte Japonyada daha çeşitli bir toplumsal yapı da oluşma sürecinde. Dolayısıyla Abe, Japonya ekonomisini yeniden canlandırmanın ve sürdürülebilir bir ekonomi altyapısını hazırlamanın yanı sıra, Japonyanın toplumsal dönüşümünü de başlatmış oldu. Hem ekonomik hem de kültürel açıdan daha açık, dinamik ve liberal bir toplum yapısının inşa edildiğini söylemek mümkündür. Son dönemde dünyada yükselen korumacılığa ve uluslararası kurumların gördüğü zarara rağmen, Abe çok taraflılığının ve uluslararası kurumların etkinliğinin tarafında yer aldı. Abenin görevi boyunca en büyük çabası Japonyayı uluslararası alanda iddialı bir konuma yükseltmek oldu. Her ne kadar ekonomik anlamda dünyanın üçüncü büyük devi olsa da Japonya İkinci Dünya Savaşı sonrası şartlarında hazırlanan pasifist anayasa nedeniyle dış politika, savunma ve güvenlik alanlarında pasifist bir tutum sergilemek durumundadır. Bu nedenle Abe, 1947de yazılan anayasanın özellikle 9. maddesini değiştirmek üzere büyük çaba gösterdi. Maddeye göre, Japonya savaşı reddeder ve ülkede konvansiyonel ordu kurulması yasaktır, ordu yerine sadece bir öz savunma gücü kurulabilir. Asyada yükselen milliyetçi eğilimler, yakın Kuzey Kore ve Çin tehdidi ile birlikte Pasifikte artan askeri hareketlilik Abenin bu maddenin değiştirilmesi amacıyla temel motivasyonunu oluşturuyordu. Abe 2017deki seçim zaferinin ardından söz konusu maddeyi değiştirmek istemiş, ancak konuyla ilgili yerleşik ve güçlü kamuoyu nedeniyle bu girişimi sonuçsuz kalmıştı. Abe sadece 2014 ve 2015teki yasal değişikliklerle öz savunma gücüne sınır ötesinde müttefiklerle birlikte savaşma yetkisini sağlayabilmişti. Bu değişiklik o dönemde Çin ve Güney Kore tarafından kınanmıştı. Normalleşme Abenin dış politikadaki ana teması oldu. Burada karşı karşıya kaldığı temel meydan okuma, ülkenin tarihine rağmen askeri konularda daha büyük bir bölgesel sorumluluğu kabul etmeye halkını ikna etmekti. Pasifizm taahhüdünü kaldırmak üzere hedeflediği anayasa değişikliğini kabul ettiremeyince amacını gerçekleştirememiş oldu. Ancak Japonya savunma kuvvetlerini geliştirmek için harcadığı çaba ve Japonyanın komşularıyla ve ABD-Avustralya ile ittifakını derinleştirme çabalarıyla bu hedefini dolaylı da olsa gerçekleştirmek amacıyla adımlar attı. Abe görev süresi boyunca ABD ve Çin arasında hassas bir diplomatik denge kurmayı başardı. ABD Japonyanın güvenlik garantörü ve ikinci en büyük ticaret ortağı konumundadır. Çin ise Japonyanın en büyük ticaret ortağı ve yakın komşusudur. 2018de Çin Devlet Başkanı Şi ile bir araya gelen Abe, 7 yılın ardından Pekini ziyaret eden ilk Japon Başbakanı olmuştu. Bunun yanı sıra, Nisan 2020 için planlanan Şinin Tokyoya ziyareti salgın nedeniyle süresiz ertelenmişti. Bu ziyaret eğer gerçekleşseydi 2008den bu yana ilk defa bir Çin devlet başkanı Japonyayı ziyaret etmiş olacaktı. Abenin ayrıca ABD Başkanı Trump ile de yakın bir ilişki içinde olduğu, sürekli görüştüğü ve hatta birlikte golf oynadıkları da biliniyor. Japonya ve Çinin derin ekonomik ilişkileri ve buna karşın ABD ve Japonyanın güvenlik ve Çini çevreleme stratejisinin bir parçası olarak atacağı adımların dengesi yeni Japon başbakanının karşı karşıya kalacağı en büyük meydan okuma olacaktır. Görev süresi boyunca Japonya'ya yenilenmiş bir güven duygusu aşılamaya çalışan Abe, tam olarak hedeflerine ulaşamasa da Japon siyasetine yeniden istikrar getirdi ve Japonyanın uluslararası tanınırlığını artırdı. Ancak son dönemde yaşanan gelişmeler Abe döneminin kazanımlarını geriye döndürmüş durumda. Bir anlamda Japonyanın içinde bulunduğu krizden çıkabilmesi, aynı zamanda Abenin kurumsal ve yapısal reformlarının başarılı olup olmayacağının da bir göstergesi olacaktır. 2007-2012 arasındaki istikrarsız dönemi tecrübe eden Japonyanın önümüzdeki dönemi iç siyasette, ekonomide, dış politikada başarıyla atlatması gerçek anlamda Abenin Mirası olarak değerlendirilebilecektir.