IAEA'da devir teslim: Baradey'in yerine Amano

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) Başkanı Muhammed El Baradey, görev süresini tamamladı. Baradey'in yerine Japon Yukiya Amano görevde. Amano'nın ilk gündem maddesi ise İran. Çünkü Baradey'in İran'ın nükleer konusundaki hiçbir çabası, bugüne kadar sonuç vermedi. Şimdi işler İran'da daha da karışık.

Haberin Devamı

IAEA Başkanı 2005 Nobel Barış ödülü sahibi hukukçu Muhammed El Baradey, son günlerin gündemdeki ismi.

1997'den bu yana 3 dönem kurumu yöneten Baradey, 12 yıllık bu uzun görev süresinin içine dünya basınına manşet olan pek çok olayı sığdırmış bir isim.

Irak savaşı ve İran...

Irak krizinde de başrolde o vardı, İran müzakerlerinde de.

Baradey'in onlarca raporu, ikna turu ve Irak'ın nükleer silah programına dair bir kanıt olmadığını söylemesine rağmen, Bush yönetimi nükleer yapılanmayı bahane göstererek Irak'a saldırmış ve Irak savaşı başlamıştı.

Sonrasında Baradey'in haklı olduğu ortaya çıktı, Irak'ta nükleer silah bulunamadı.

New York'ta düzenlenen BM Genel Kurulu toplantısında Baradey, genel sekreter sıfatıyla son kez yaptığı konuşmada, yine bu konuya değindi:

"Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ile Birleşmiş Milletler gözetim, denetim ve inceleme komitesi Irak'ın nükleer silah planı veya kitle imha silahlarının üretimiyle ilgili planları yeniden uygulamaya koyduğunu kanıtlayan hiçbir ipucu bulamamıştı. Buna rağmen, ilgili ülkeler Irak'a savaş açmakta yine de ısrar etti, bu son derece üzücü bir olay."

Baradey, Washington'nun Irak'taki savaşını engelleyemedi; İran ile müzakerlerde de ileriye gidemedi.

İran'ı ikna edemedi

Irak'ta yaşananların İran'ın başına gelebilecek olmasından endişe duyan Baradey, görevinin son gününe kadar İran'ı ikna etmek için çaba harcadı.

"İran uranyumunu Türkiye'de depolasın" önerisini bile Tahran'nın önüne koyan Baradey, İran'ı ikna edemedi.

Tahran, Baradey'in Türkiye teklifine sıcak bakmadığı gibi, 10 yeni nükleer tesis inşaa etme çabasında olduğunu açıkladı.

Dünya ise Tahran'ın bu açıklamalarına tepkili.

ABD'nin Birleşmiş Milletler nezdindeki büyükelçisi Susan Rice, "Bu plan uygulanırsa İran uluslararası toplumdan daha da çok dışlanır" açıklamasını yaparak Washington'nun da geri adım atmayacağını gösterdi.

İran'nın bir numaralı müttefiki Rusya bile bu sefer tepkili. Yani Baradey, giderek tırmanan bir krizin tam ortasında görevinden ayrılıyor.

New York Times Baradey için, "Elindeki sınırlı seçenekler arasında en doğru kararı verseydi bile, sürecin sağlıklı bir şekilde işlemesi mümkün değildi. Kongre Dış İlişkiler Komitesi'nin Senato'ya sunduğu raporda da belirtildiği gibi, İran'ın nükleer silah sahibi olmasının önlenmesi teknik değil siyasi bir sorun. İran ile Amerika arasındaki güvensizliği yansıtan bu sorunun IAEA tarafından değil, siyasi liderler tarafından ele alınması gerekir" yorumunu yaptı.

Yeni isim güllerle karşılandı

Baradey'in koltuğuna Japon Yukiya Amano oturacak. Ilımlı ve ketum kişiliği ile tanınan, görevi boyunca Washington - Bağdat - Tahran - Moskova arasında sıkışıp kalan ama siyasi manevralara rağmen görevini yapmaya çalışan Baradey'in yapamadağını o yapmaya çalışacak.

Kurumun Viyana'daki merkezine gelişinde Amano'yu yakın çalışma arkadaşları, kırmızı beyaz güllerden oluşan bir buket çiçek takdim ederek karşıladı.

Makamında çalışma arkadaşlarıyla bir araya gelen ve kısaca kurumun gündemi hakkında bilgi alan Amano, daha sonra basına kısa bir açıklama yaptı.

Amano, IAEA'nın gündeminde bulunan Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT) ile Güvence Denetimleri Anlaşmasının (safeguard) uygulanması ve uygulamadan kaynaklanacak sorunların giderilmesinde "tarafsız ve profesyonel olarak çalışacağını" söyledi.

IAEA nezdinde ülkesinin daimi temsilcisi olarak görev yaptığı son dört yılda iki yıl süreyle IAEA yönetim kurulu dönem başkanlığı da yapan Japon diplomat Yukiya Amano, nükleer konularda uzman bir diplomat olarak biliniyor.

Amano, geçen ağustos ve eylül aylarında kurumun yönetim kurulu toplantısında yapılan toplam dört tur seçimin ardından, üye 35 ülkeden 22'sinin oyunu alarak başkanlığa seçilmişti.

ABD ve müttefiklerinin tam desteğini alan 62 yaşındaki Yukiya Amano'nun başkanlığı, kurumun geçen eylül ayında yapılan genel kurulunda da onaylanmıştı. Kuruma 12 yıl süreyle başkanlık eden Mısırlı diplomat Muhammed El Baradey'den görevi devralan Yukiya Amano, IAEA başkanlığına ilk etapta dört yıllık süre için seçildi.