Hindistan'daki Covid krizi, aşı bekleyen ülkeleri de etkiliyor

Dünyanın en büyük aşı üreticisi Hindistan, pandeminin ikinci dalgasıyla mücadele etmeye çalışırken, Covid-19 aşısı imalatındaki hedeflerini tutturmakta zorlanıyor.Ülkenin batısındaki Maharashtra eyaletinde bulunan Pune'deki Serum Enstitüsü (SII) her ay 100 milyon doz AstraZeneca aşısı imal ederek, yoksulları ve tehdit altındakileri aşılamak için başlatılan küresel girişime destek olmayı taahhüt etmişti.Ancak ülke kriz yaşarken, Hindistan hükümeti SII'ın stoklarını ihraç etmesini yasakladı ve aşıları kendi vatandaşlarına ayırdı. Uluslararası baskılar ve peş peşe görüşmelere karşın, Salı günü Başbakan Narendra Modi hükümeti, İngiltere'ye beş milyon dozluk AstraZeneca aşısının gönderilmesini engelledi. Hindistan'ın Mart ortasında Covid-19 aşılarının ihracını kısıtlama kararı, aşı konusunda bu ülkeye bağımlı Asya ve Afrika ülkelerinde sıkıntıya yol açtı. İhracatın tam anlamıyla ne zaman başlayacağı ve Hindistan'ın biriken siparişleri siparişleri nasıl eriteceği belirsiz.Hindistan Dış İlişkiler Bakanlığı'na göre Mart-Nisan arasında Covid aşısı ihracatı yüzde 93 azaldı ve 28 milyon dozdan iki milyon doza düştü. Düşüş Mart ortasında, ülkedeki aşı programına öncelik verileceğiyle ilgili haberlerin gelmesinden haftalar önce başladı. SII'ın aşı tedarikinde ve ihracatındaki eksikliği, dünya genelinde hissediliyor. Krizden başta Afrika ülkeleri olmak üzere 60'dan fazla ülke etkilendi.Yıl sonuna dek Hindistan dahil düşük gelirli ülkelere iki milyar doz aşı ulaştırmayı amaçlayan Covax programını yöneten küresel aşı ittifakı Gavi, aşı tedarikini geliştirmek için başka yerlere bakmaya başladı. Bir Gavi Sözcüsü Covax artık Hindistan Serum Enstitüsü tarafından üretilen aşıların teslimatını beklemiyor. SII'ın Covax'a Şubat ve Mart aylarında toplam 110 milyon doz aşı vermesi gerekiyordu. Bunun sadece 20 milyon dozu teslim alındı dedi.Sonuç olarak Mayıs ayındaki teslimattan faydalanmayı bekleyen ülkelerin aşı tedarikinde gecikmeler oldu. Gavi bu ülkelere, bu aşıları Haziran sonu alabileceklerini bildirdi.Geçen hafta Gavi, SII'ın açığını kapatabilmek için diğer aşı tedarikçileriyle, Moderna ve Novavax ile toplam 850 milyon dozluk bir anlaşma imzaladı. SII'ın CEO'su Adar Poonawalla, iktidardakileri, bakanları ve iş dünyası liderlerini, Covishield (AstraZeneca aşısının Hindistan'daki adı) için kendisini taciz etmekle suçladı.Times gazetesine konuşan Poonawalla Tehdik demek hafif kalır. Beklenti ve saldırganlık görülmemiş düzeylerde. Çok bunaltıcı. Herkes aşı alması gerektiğini düşünüyor. Onlardan önce neden başka herhangi bir kimsenin alması gerektiğini anlayamıyorlar dedi.Pandeminin ilk günlerinde Poonawalla bir kumar oynamış ve 800 milyon dolar harcama yaparak SII'ın üretim kapasitesini yılda 1,5 milyar dozdan 2,5 milyar doza çıkartmıştı. AstraZeneca'yla anlaşma yaptığında da kazanmış gibi görünüyordu. Ancak ülke, yıkıcı bir ikinci dalgayla başa çıkmaya çalışırken, SII ve Poonawalla'nın kendisi tartışmaya açıldı.Sözleşme şartlarına uymadığı için Serum Enstitüsü'ne, dünya genelindeki bazı ülkeler tarafından dava açıldı ve AstraZeneca, Nisan ayında gecikmeler nedeniyle yasal bildirimde bulundu.Poonawalla İngiltere seyahatlere engel koymadan kısa süre önce, eşinin yaşadığı ve çocuklarının eğitim gördüğü Londra'ya uçtu. Tehdit iddialarından sonra Londra'ya gittiğini söyleyen CEO uzun bir süre kalacağını söyledi. Poonawalla, krizin ortasında Hindistan'ı terk etmekle suçlanırken, seyahatinin kısmen İngiltere'deki iş taahhütlerinden olduğunu belitti.Genel bir ihracat yasağı yok, ancak ihracatın ne zaman ve ne ölçüde geri döneceği belirsiz.Our World in Data istatistikleri, aşı sıkıntısı nedeniyle Hindistan'daki aşı programının yavaşladığını gösteriyor. Bu durum, ihracatı geciktirebilir. Gecikmeler ve belirsizlik, aşı için peşin ödeme yapan Nepal ve Bangladeş gibi ülkeleri endişelendirdi.Nepal gazetesi Kathmandu Post'a göre Hindistan'a ihracatı kısıtlamasının ardından, ülke aşı programını durdurdu.Hindistan 1 milyonu ticari anlaşmalarla olmak üzere Nepal'e yaklaşık 2,5 milyon doz aşı verdi. Kathmandu Post, Nepal'in ücretinin yüzde 80'ini ödemiş olmasına karşın, Hindistan'dan hala bir milyon doz aşıyı alamadığını yazdı.Haberde Nepal, 65 yaşın üzerindeki 1,35 milyon kişiye ikinci dozlarını Mayıs'ta yapmayı planlıyor, ancak hükümetten yeterli aşı stoğu yok denildi. Hint gazetesi The Hindu da Nepal Dışişleri Bakanı Pradeep Gyawali'nin, Hindistan teslimatı hızla yapmazsa ülkesinin yaşlı nüfusunu aşılayabilmesinin mümkün olamayacağını söylediğini yazdı.4 Mayıs'ta Bangladeş gazetesi Dhaka Tribune, Oxford-AstraZeneca aşısının bu aşılama hızıyla 10 gün içinde biteceğini ve 1,5 milyon kişinin ikinci doz aşılarını olmak için Hindistan'dan yeni teslimat beklemek zorunda kalacağını bildirdi.Haberde Bangladeş, prosedürü tamamlayabilmek için 2,79 milyon doza daha ihtiyaç duyduğundan bir kriz yaklaşıyor ifadeleri yer aldı.Hindistan'ın Economik Times gazetesine göre Hindistan'dan geciken ihracat yüzünden Bangladeş aşı kayıtlarını almayı durdurdu. Haberde Bangladeş'in Çin'in Sinopharm ve Rusya'nın Sputnik aşılarına acil kullanım onayı verdi.Dünya Sağlık Örgütü, Çin yapımı Sinopharm aşısına geçtiğimiz günlerde acil kullanım onayı verdi ve böylece Covax inisiyatifine katılması için gereken şartlardan biri karşılanmış oldu. Onayın üç gün ardından Çin Dışişleri Bakanlığı Söscüsü Hua Chungying, ülkenin Covax'a 10 milyon doz aşı vereceğini söyledi.Dünya genelindeki bazı ülkeler de Sinopharm aşısı almak için Çin ile anlaşmalar yapıyor. Buna, kendi topraklarında aşının üretim hakkını alan Mısır da dahil.Mısır Sağlık Bakanı Hala Zayed, Mısır'ın hem yerli kullanım hem de Afrika ülkelerine ihracat için bir üretim merkezi olmasını umduğunu belirtti.Uzmanlar, Afrika'daki Covax dağıtımında sorun yaşandığını söylüyor. Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (Africa CDC) kıta nüfusunun sadece yüzde 1'ine ilk doz aşı yapıldığını ve sadece yüzde 0,37'nin iki dozu birden olduğunu belirtti. Avrupa'da nüfusun yüzde 20'si, ABD'de ise yüzde 25'i ilk doz aşılarını oldu. Our World in Data'ya göre 4 Mayıs itibariyle, dünya nüfusunun sadece yüzde 8'i ilk doz aşıyı olabildi. Tüm aşıların yüzde 80'i ise en zengin 10 ülkede yapıldı.Covax şimdiye kadar 122 ülkeye 58 milyon doz aşı yolladı. Ancak Hindistan'daki durum arzın talebi karşılayamaması anlamına geliyor. Gavi'nin CEO'su Dr. Seth Berkley, Hindistan'daki ihracat kısıtlaması yüzünden programlarının 150 milyon doz gerisinde kaldıklarını ve bunun gelecek ay 190 milyona çıkacağını belirtti.Covax'ın aşı tedarikinin yüzde 90'ı AstraZeneca'ya dayalıydı. Novavax ve Moderna'yla yapılan yeni anlaşmalarda teslimatların en erken Temmuz'da yapılması bekleniyor.Covax bu arada fazla aşı satın alan zengin ülkelerin bağışlarına bağımlı olacak. Örneğin İsveç, acil ihtiyacın karşılanabilmesi için parasını ödediği 1 milyon doz AstraZeneca aşısını Covax'a verecek.Hindistan'daki kısıtlamaların etkileri en çok da Covax'a bağımlı olan Afrika'da hissediliyor.Africa CDC'nin Direktörü Dr. John Nkengasong Aşı durumu, Hindistan'daki vaziyet yüzünden iyice karıştı. Hindistan'da olanları dehşetle izliyoruz ve Hindistan'dan kısa sürede aşı gelmesini beklemiyoruz dedi.