Geçmişten günümüze Kosova...

Balkanlar'ın yeni devleti Kosova, uzun süren bağımsızlık mücadelesini mutlu sona ulaştıran bir ülke olarak dünya sahnesine çıkıyor.

Osmanlı Devleti, 1354 yılında Süleyman Paşa'nın Gelibolu'yu fethiyle birlikte Balkanlar'a akıncı birlikleri göndererek bu toprakları idaresi altına almaya başladı.

Osmanlı'nın Balkanlar'da ilerlemesinden rahatsız olan Sırplar, oluşturdukları Haçlı kuvvetleriyle Osmanlı'yı bu topraklardan atmak üzere harekete geçti.

1389 yılında 1'inci Murad Hüdavendigar öncülüğündeki Türk birlikleri, Sırplara karşı Birinci Kosova Meydan Muharebesi'ni kazanarak bu toprakları Osmanlı idaresine kattı.

1'inci Murad'ın şehit düştüğü savaşın ardından Kosova, Üsküp sancağına bağlandı. Osmanlı Devleti, Kosova'nın fethiyle birlikte bu bölgeye Arnavutları ve Türkleri yerleştirdi.

Bu savaşta Sırpların Osmanlı ordusuna yenilmeleriyle bugünkü Sırbistan ve Karadağ dışında Arnavutluk, Makedonya ve Yunanistan'ın kuzeyini kapsayan Ortaçağ Büyük Sırbistan İmparatorluğu tarih sahnesinden silindi.

Bu yenilgi, yüzyıllar boyunca özellikle Sırp-Ortodoks Kilisesi tarafından mitolojik ögeler katılarak yaşatıldı. Sırpların yeniden toparlanarak Osmanlı üzerine gelmesiyle 2'nci Murat öncülüğündeki Türk birlikleri, 1448 yılında 2'nci Kosova Savaşı'nı kazanarak bölgede kesin üstünlük sağladı.

Bu tarihten itibaren Kosova'da Osmanlı tarafından çok sayıda cami, medrese, han, hamam, köprü gibi eserler inşa edildi. Uzun yıllar Osmanlı idaresinde kalan Kosova, 1912-13 Balkan Savaşı sırasında Sırpların eline geçti. Osmanlı askerleri 524 yıl kaldıkları Kosova'dan 1913 yılında çekilirken, bölgede yaşayan Türkleri ve Müslüman Arnavutları zor günler beklemeye başladı.

Osmanlı sonra Kosova...

Birinci Dünya Savaşı yıllarında Kosova toprakları, Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan ordularının işgaline uğradı. Bu tarihlerde Sırplardan kurtulma fikriyle hareket eden Kosovalı Arnavutlar, Avusturya işgalini destekledi.

Birinci Dünya Savaşı'nın, Sırbistan ve Karadağ'ın dahilolduğu İtilaf devletlerinin galibiyetiyle sona ermesi üzerine, Kosova toprakları yeni kurulan Sırp-Sloven Hırvat Krallığı'na dahil edildi.

Azem Beyta'nın başlattığı 'Kaçak Hareketi'

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra, Kosova'nın bağımsızlığı için Azem Beyta'nın oluşturduğu gerilla hareketi başlatıldı. Bu grup, Sırp polisi ve jandarması ile uzun yıllar savaştı. Beyta'nın başlattığı "Kaçak Hareketi" olarak adlandırılan bu direniş, 1923-24 yıllarında Kosova'nın birçok bölgesinin "kurtarılmış bölge" haline gelmesini sağladı.

Harekete son vermek için Sırp polisi büyük çaba sarf etti. Bu hareketin üyelerinin aileleri, Sırplarca kadın, çocuk ayrımı yapılmadan öldürüldü. Kaçak Hareketi, 1924 yılında Yugoslavya ordusu tarafından yok edildi, Azem Beyta da öldürüldü.

Kosova Arnavutlarının bağımsızlık mücadelesinin sembolü olan Azem Beyta, halk arasında adına türküler bestelenerek efsaneleştirildi. İkinci Dünya Savaşı boyunca da toprakları Almanlar ve İtalyanlar tarafından işgal edilen Kosova, bir süre Birleşik Arnavutluk'un bir parçası olarak kalırken, 1946 yılında, Yugoslavya'ya dahil edildi.

Tito dönemindeki Kosova...

Slav ve İlliryalıların (Arnavutların etnik kökeninin dayandırıldığı topluluk) katılımıyla bir Balkan birliğini hedefleyen Tito, Sırp, Hırvat, Sloven halklarının katılımıyla gerçekleşen Partizan savaşı sonunda Yugoslavya'yı kurdu. Tito'nun son yıllarında Kosovalılar özerklik elde ederek önemli haklar elde etti.

1974 Anayasası'yla Kosova'nın özerkliği tanındı. Kosova, federal kurumlarda Yugoslavya'yı oluşturan altı cumhuriyetle birlikte temsil ediliyordu.

Priştine'de Arnavutların kendi üniversiteleri vardı; bayraklarını asabiliyorlardı, kendi kaderini tayin hariç her türlü hakka sahiptiler. 1974 Anayasası'ndan hoşnut kalmayan Kosovalı Sırpların önemli kısmı,1970'lerin ikinci yarısında ve 1980'lerde Kosova'dan Yugoslavya'nın diğer yerlerine göç ettiler.

Tito sonrası Kosova...

Josip Broz Tito'nun 1980 yılında ölümünün ardından 1981 yılında Priştine Üniversitesi'nde öğrenciler yemeklerin kötü olduğu gerekçesiyle bir gösteri düzenledi. Gösteri kısa zamanda Kosova'ya bağımsızlık sloganlarının atıldığı ayaklanmaya dönüştü.

Kosovalılar ayaklanmalarını 1980'ler boyunca sürdürdü. Sırp lider Slobodan Miloseviç ise Kosova'yı kullanarak iktidara geldi. Miloseviç, "Kosova yoksa Sırbistan da yok" sloganlarıyla seçim kampanyasını yürüterek 1989 yılında iktidarı elde etti ve özerkliği kaldırarak Kosova'yı Belgrad'a bağladı.

Rugova ve UÇK'nın 'Bağımsız Kosova' mücadelesi

Kosova'nın özerklik statüsünün kaldırılmasından sonra kurulan bağımsızlık yanlısı Kosova Demokratik Birliği'nin kurucuları arasında yeralan İbrahim Rugova, Eylül 1997'de yapılan referandumun ardından bağımsızlığını ilan etti, ancak sadece Arnavutluk tanıdı.

İbrahim Rugova'nın "devlet başkanı" olduğu Kosova'da, Arnavutlar bir süre şiddete başvurmama politikası izledi. Kosovalılar, kendi eğitim ve sağlık sistemlerini kurarak Sırpların sistemini reddetti. Hem Kosova hem de dışarıdaki Arnavutlar, İbrahim Rugova hükümetine vergi verdi.

Ancak Sırpların şiddete başvurması üzerine Arnavutlar Kosova Kurtuluş Ordusu'nu (UÇK) kurarak 1997 yılında Sırp hedeflerine saldırılar başlattı. Sırpların UÇK'ye misilleme olarak Arnavut köyleri bombalaması, sivilleri öldürmesi ve bölgeden zorunlu göçe tabi tutması üzerine NATO Sırpları uyardı.

Barış girişimlerinin sonuç vermemesi üzerine NATO 24 Mart 1999'da Sırp hedeflerine yönelik bombardıman başlattı. 78 günlük hava harekatının sonunda Kumanova'da imzalanan Askeri Teknik İşbirliği Anlaşması ile Sırp güvenlik güçleri Kosova'dan geri çekildi.

10 Haziran 1999 günü NATO güçleri Kosova'ya girdi. Çok kısa bir süre içinde, Kosovalıların büyük bir bölümü evlerine geri dönebildi. Balkanlar'da Sırbistan, Karadağ, Makedonya ve Arnavutluk devletlerine sınırı olan Kosova, Haziran 1999'dan bu yana Birleşmiş Milletler tarafından yönetiliyordu.

İlk yerel seçimler 2000 yılında yapılırken, şimdiye kadar üç yerel ve parlamento seçimi yapıldı. Son seçimleri eski UÇK komutanlarından Haşim Taçi'nin liderliğindeki Kosova Demokrasi Partisi (PDK) kazandı ve Kosova Demokratik Birliği (LDK) ile Kosova Demokratik Türk Partisi'nin de ortak olduğu koalisyon hükümeti kuruldu.

Kosova'da Başbakan Haşim Taçi hükümetinde Türk kökenli Mahir Yağcılar, Kosova Çevre ve Alan Planlama Bakanı olarak atandı.

Bağımsız Kosova...

Osmanlı idaresinin ardından uzun yıllar değişik devletlerin baskısı altında yaşayan, çeşitli katliamlara uğrayan, bir kısmı Arnavutluk ve Türkiye'ye göç etmek zorunda kalan Kosovalı Arnavutlar, önceki gün bağımsızlıklarını ilan ederek tarihlerinde yeni bir sayfa açtı.

2005 yılı sayımlarına göre nüfusu 2 milyon 200 bin olan Kosova'nın yüzde 92'sini Arnavutlar oluşturuyor. Nüfusunun yüzde 91'i Müslüman, başkenti Priştine olan Kosova'da, Türkler, Boşnaklar ve Sırplar da yaşıyor.

Kosova'nın bayrağındaki 6 yıldızdan biri, bu ülkede yaşayan Türkleri temsil ediyor. Kosova'da 2006 yılının sonunda çıkarılan resmi diller yasasında Arnavutça, Sırpça ve İngilizce resmi dil olarak kabul edildi. Priştine, Prizren, Mitroviça ve Gilan belediyeleri de Türkçeyi resmi diller arasına aldı.

Kosova'nın "Evladı Fatihan"ları

Yaklaşık 40 bin Türk'ün yaşadığı Kosova'da, Prizren şehri ile Mamuşa beldesi, Türklerin yoğun olduğuı yerler. Osmanlı'dan kalan tarihi cami, han ve hamamlarının yanı sıra kendilerini "Evladı Fatihan" olarak adlandıran Türklerle de bu bölgeler, "Kosova'daki Anadolu" olma özelliği taşıyor.

Türk askerinin 1913 yılında Kosova'dan çekilmesinin ardından bölge halkı, kendilerini korumak için bu topraklara gelen Mehmetçikle 86 yıl aradan sonra yeniden kucaklaşmıştı.

Kosova Barış Gücü (KFOR) bünyesinde1999 yılında Kosova'ya giden Türk Taburu Görev Kuvvet Komutanlığı, Prizren'deki "Sultan 1'inci Murat Kışlası"nda konuşlandı.

Türk birliği, can güvenliğini sağladığı bölge halkına sosyal yardımlarda da bulunuyor ve her konuda destek oluyor.Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi de (TİKA) Kosova'da hem Arnavutlara hem de Türklere yönelik çeşitli sosyal projeleri hayata geçiriyor.

TİKA, bu bölgedeki Osmanlı'dan kalma eserleri de restore ederek bir medeniyetin bu topraklarda uzun yıllar var olduğunu yeni nesillere hatırlatıyor. Arnavut, Türk ve Boşnakların yaşadığı Prizren adeta "Türkçe"yle özdeşleşmiş olmasıyla da dikkat çekiyor.

Prizren'de yaşayan Arnavutların büyük bir kısmı Türkçe konuşabiliyor. Kentte ayrıca sadece 30 metre aralıklarla Sinan Paşa Camii, Sırp Ortodoks kilisesi ve Katolik kilisesinin yan yana bulunması dikkat çekiyor. Bu da yüzde 95'i Müslüman olan kentte çok dinli ve hoşgörülü bir ortam olduğunu gösteriyor.

Osmanlı zamanından kalan şehir merkezindeki şadırvan ise Prizren'in eğlence merkezi olma özelliği taşıyor. Prizren'de Türk hamamı, Taşköprü, Sinan Paşa Camii, Bayraklı Camii, Saat Kulesi gibi eserler Osmanlı'dan bugüne hala ayakta duruyor.

Prizren şehir merkezinde yaklaşık 30 cami, 3 Ortodoks kilisesi ve 1 Katolik kilisesi bulunuyor. Bu arada, 1'inci Kosova Savaşı'nda şehit olan I'inci Murad'ın türbesi de Prizren'e yaklaşık 15 kilometre uzaklıkta bulunuyor.

Arnavutlara kuçak açan Mamuşa...

-Nüfusunun yüzde 98'ini Türklerin oluşturduğu Kosova'nın Mamuşa kasabası ise tarihi camileri, çeşmeleri, saat kulesi, han ve hamamıyla Anadolu'nun herhangi bir köşesini andırıyor.

Kosova'ya 1750 yılında Anadolu'dan gelen işçilerin kurduğu kasabada, Türkiye Türkçesi konuşuluyor ve hemen her evde Türk bayrağı bulunuyor. Mamuşa halkının en büyük özelliği ise Sırp saldırısından kaçan Arnavutlara kucak açması.

Kosova'daki savaş sırasında 5 bin nüfuslu kentin halkı, 45 bin Arnavut'u aylarca evlerinde misafir ederek Sırplardan korudu. Sırplar ise Türkiye'nin tepkisinden çekinerek bu Türk kasabasına saldırmadı.

Okullarında Türkçe eğitimin yapıldığı Mamuşa, Kosova'nın tek Türk belediyesi olma özelliği de taşıyor. Mamuşa'da güvenliği sağlayan Kosova Türk Taburu Görev Kuvvet Komutanlığı ve Türkiye'deki çeşitli belediyeler, bu belediyenin gelişmesi için sağlık ocağı, ana okulu, liseve spor sahası inşa etti.

İpek kenti...

Kosova'nın İpek şehri ise İstiklal Marşı'nın Şairi Mehmet Akif Ersoy'un babası Tahir Efendi'nin doğduğu kent olma özelliğini taşıyor. İstanbul Fatih Medresesi müderrislerinden Tahir Efendi, doğup büyüdüğü kentten daha sonra göç ederek İstanbul'a yerleşmiş.

Tahir Efendi'nin doğup büyüdüğü yıllarda Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yer alan Arnavutluk kenti İpek, Balkan Savaşı'ndan sonra, Kosova bölgesiyle birlikte, Sırbistan sınırları içinde kaldı.

Osmanlı'nın adını verdiği "İpek" kentinde Sırplar tarafından 1999 yılında Osmanlı'ya ait Çarşı Camii (1471), Defterdar Camii (1570), Hamam Camii (1587), Kurşunlu Camii (1577) ile birlikte yaklaşık 30 cami, 1 medrese ve 1 hamam yıkıldı.

Sıradaki Haber