El Fetih, Hamas, İslami Cihad, FHKC: Filistin'de hangi örgütler var, farkları neler?

Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e yönelik saldırılarının ardından Filistinli birçok örgütün adı kamuoyunun gündemine geliyor. Peki Filistin'de hangi örgütler var? Bu gruplar arasındaki farklar neler? İşte detaylar...Günümüzde hem Gazze hem de Batı Şeria ve Doğu Kudüste irili ufaklı birçok Filistinli grup faaliyet gösteriyor.Bu örgütlerin hepsi de Filistin'in kurtuluşu adına mücadele ettiklerini savunuyor. Ancak aralarında ideolojik, politik ve örgütsel farklar var. El Fetih (Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi), günümüzde Batı Şeria ve Doğu Kudüsteki Filistin Yönetimini elinde tutan parti.Yıllarca Filistinliler arasındaki en büyük örgüttü ancak bu durum zaman içinde değişti.1950lerde Yaser Arafat tarafından kurulan El Fetih, başlangıçta ideolojik olarak sosyalizm ile Arap ulusçuluğundan etkilendi. Genellikle seküler ve ulusal kurtuluşçu ya da milliyetçi olarak tanımlandı. El Fetih, günümüzde Sosyalist Enternasyonalin de bir üyesi. El Fetih ilk dönemlerinde, önemli bir bölümü Ürdün ve Lübnan'dan yapılmak üzere İsrail'e birçok saldırı düzenledi.1969da Arafat, farklı Filistinli örgütlerin çatı örgütü olan Filistin Kurtuluş Örgütünün lideri oldu.Ancak zaman içinde bazı örgütler, çatı örgütten ayrıldı. El Fetih liderleri, 1990larla birlikte, iki devletli bir çözüm arayışına dayanan barış görüşmelerine katıldı.Bu, müzakerelere önem veren El Fetih ile müzakerelere karşı çıkan Hamas gibi örgütler arasında, İsrail'in varlığını kabul edip etmeme ve de mücadele yöntemi konusunda büyük bir kırılma yarattı. Arafat, 1993te Oslo Barış Görüşmelerine imza attı. Bu anlaşmaların sonucu olarak Filistin Yönetimi doğdu.2000deki İkinci İntifada yani Filistinliler arasındaki ikinci kitlesel ayaklanma dalgası sırasında, El Fetihle bağlantılı olduğu düşünülen silahlı gruplar ortaya çıktı. Bunların başında El Aksa Şehitleri Tugayları geliyor. Bu grup, El Fetihe resmi olarak bağlı değil ancak grup üyelerinin genelde El Fetih üyesi olduğu düşünülüyor.İsrail, El Aksa Tugaylarının başı olmakla suçladığı, El Fetih liderlerinden Mervan Bargutiyi alıp İsrail'e götürdü. Barguti günümüzde hâlâ bir İsrail hapishanesinde tutuklu bulunuyor.El Fetih, Arafatın 2004teki ölümünden sonra önemli oranda güç kaybetti. Arafatın halefi olan Mahmud Abbas, 2005te Filistindeki başkanlık seçimlerini kazandı.Ancak Arafat sonrası parti içi gerilimler artmıştı. Eski sürgün isimlerin ağırlıkta olduğu grupla, tutuklu Bargutinin öncülüğündeki grup arasında bir gerilim ortaya çıktı.2006daki seçimlerde Hamas listelerinin birinci olması El Fetih için ciddi bir başarısızlık oldu.2007de Hamas ile El Fetih arasında yaşanan çatışmaların ardından Hamas, El Fetihi Gazzeden çıkardı.O dönemden bu yana asıl olarak El Fetih'in kontrolünde olan Filistin Yönetimi Batı Şeria ve Doğu Kudüste, Hamas ise Gazzede hakim durumda.İlerleyen yıllarda El Fetih ve Hamas arasındaki çatışmaları bitiren görüşmeler yapıldı.Filistin Yönetiminde 2006dan bu yana seçim yapılmadı. Hamas'ın (İslami Direniş Hareketi), kuruluşu 1987deki Birinci İntifada olarak adlandırılan ayaklanma dalgasına dayanıyor. Filistin Müslüman Kardeşlerinin kadroları tarafından kuruldu. Örgütün lideri, din adamı Şeyh Ahmed Yasindi.Hamas, 1988 tarihli ilk bildirgesinde amacını İslami bir Filistin devleti kurmak olarak tanımlıyordu. Örgüt, günümüzde İsrail ile Filistin yönetiminin yer aldığı toprakları tarihsel Filistin olarak tanımlıyor ve buranın İslami bir ülke olduğunu savunuyordu.İsrail devletiyle kalıcı bir barış anlaşması reddediliyordu. 1991de örgütün silahlı kanadı İzzeddin El Kassam Tugayları kuruldu. İzzeddin El Kassam Tugayları, ilerleyen yıllarda askeri kapasitesini geliştirecek ve 2000lerde roket teknolojisine yoğunlaşacaktı. Hamas; 1990lar ve 2000lerin başındaki barış görüşmelerine karşı çıktı. İsrail 2005te Gazze Şeridinden çekildi. 2006'da Hamas, Değişim ve Reform Listesi adıyla katıldığı Filistin Ulusal Yönetimi Yasama Konseyi seçimlerinden birincilikle çıktı.Seçimin akabindeki süreçte Hamas ile El Fetih arasında çatışmalar yaşanıp Hamas Gazze'de kontrolü ele geçirince İsrail, Gazzeyi abluka altına aldı. Örgütün farklı alanlara yönelik, kendine has, karmaşık bir örgütlenme modeli var.Bu katmanlardan biri, sosyal hizmet sağlayıcı olması.Bu kapsamda Hamas; aralarında hastaneler, dispanserler, okullar, ana okulları, spor kulüpleri, yaşlı bakım evleri, kütüphaneler ve hayır derneklerini de içeren geniş bir ağ üzerinden Filistinlilere sosyal hizmet sunuyor.Hamas 2017de yayımladığı yeni bildirgesiyle bazı konulardaki yaklaşımını değiştirdi. Hamas bu yeni belgede, İsrail devletini tanımamakla birlikte 1967 öncesindeki sınırlar olarak bilinen Gazze, Batı Şeria ve Doğu Kudüste bir Filistin devletinin kurulmasını savundu.Günümüzde İsrail, ABD, Avrupa Birliği, İngiltere, Kanada ve Avustralya, Haması terör örgütleri listesine almış durumda. Hamasın Katarın başkenti Dohada da bir ofisi bulunuyor. İran'ın Hamas'a desteği ise biliniyor.Örgüt, 7 Ekim saldırıları sonrası dünyanın en fazla konuştuğu Filistinli örgüt oldu.İzzetin El Kassam Tugayları'nın en güçlü grup olarak aralarında yer aldığı, çok farklı çizgilerden 12 Filistinli örgüt, 2018'den bu yana Filistin Direniş Grupları Ortak Operasyon Odası adı altında işbirliği yapıyor. Sol grupların da yer aldığı bu yapıda El Aksa Şehitleri Tugayları bulunmuyor. İslami Cihadın (Filistin İslami Cihat Hareketi), Gazzede Hamastan sonraki en büyük örgüt olduğu düşünülüyor.Bu grup da Hamas gibi Müslüman Kardeşler çizgisinde bir örgüt olarak ortaya çıktı. Örgüt, 1970lerin sonunda eğitim için Mısıra giden üç öğrenci tarafından kuruldu. Bu grup da Oslo Barış Süreci'ne karşı çıktı. Örgütün silahlı kanadının adı, Kudüs Tugayları. Örgütün adı son olarak, 17 Ekimde Gazzedeki El Ehli Hastanesinin vurulması olayının ardından gündeme geldi. İsrail olaya İslami Cihadın bir roketinin neden olduğunu, Filistinli örgütler ise İsrailin hastaneyi vurduğunu savundu. ABD, Avrupa Birliği (AB), İngiltere, İsrail tarafından terör örgütü olarak tanımlanıyor. Grubun kökleri İkinci İntifada'ya dayanıyor.Ağırlıklı olarak zamanında El Fetih ya da Filistin Yönetimi'nin güvenlik güçleri içinde yer almış kişilerden oluştuğu düşünülüyor.Bunun yanında örgütte, geçmişte başka gruplarda yer almış kişilerin de bulunduğu öne sürülüyor.Gazze Şeridi'nde faal olduğu görülüyor. Hamas ve İslami Cihad'a kıyasla çok daha küçük bir grup olduğu düşünülüyor.İsrailli askeri yetkililer geçmişte örgütü, Filistin Yönetimi'nin güvenlik birimlerinin terör kanadı olmakla suçlamıştı. Örgütün silahlı kanadının adı, Nasır Selahaddin Tugayları. Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC), sol çizgideki bir örgüt.FHKC, İsrailin 1967 yılında Batı Şeriayı işgal etmesi ardından, Filistinli bir Hristiyan olan George Habaş tarafından kuruldu.Marksist-Leninist ideolojiden beslenen örgüt, 1970lerde dünyanın farklı yerlerindeki sol gruplarla da yakın ilişki kurdu. FKHC, 1970lerde Filistinlilerin sorunlarını dünyanın gündemine taşımak için birçok uçak kaçırma eylemi gerçekleştirdi.Bunlardan en ünlüsü, 1976da Entebbe'den kalkan bir Air France uçağının kaçırılması oldu. FHKC, 1970lerde FKÖnün El Fetihten sonraki en büyük bileşeniydi.El Fetih ağırlıklı olarak Arap ülkelerinden destek almaya çalışırken FHKC ise dönemin bazı sosyalist ülkeleriyle iyi ilişkiler kurmaya çalıştı.1979 İran devrimi ve 1991'de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin yıkılmasının da bölgeyi etkilediği bir süreçte FHKC, güç kaybına uğradı. 1996 seçimlerini boykot eden FHKC, üç yıl sonra ise Filistin Yönetiminin kuruluşunu kabul etti. Grubun Habaştan sonraki lideri Ebu Ali Mustafa, 2000de İsrailin FHKCnin Ramallahtaki ofisine yönelik olarak helikopterle düzenlediği roket saldırısında öldü. Grup ise buna, Kudüste, bir sağ partinin lideri olan İsrail Turizm Bakanı Rehavam Zeemiye suikast düzenleyerek karşılık verdi. Örgüt 2000lerde, içinde intihar saldırılarının da bulunduğu çeşitli saldırılar düzenledi. FHKC son yıllarda ise ağırlıklı olarak Gazzeden İsrailin güneyine roket ve havan toplu saldırılara yoğunlaşmış durumda.FHKC'nin silahlı birimi Ebu Ali Mustafa Tugayları, Ortak Operasyon Odası bünyesinde, aralarında El Kassam Tugayları ve Kudüs Tugayları'nın da bulunduğu gruplarla birlikte hareket ediyor. 1960'ların sonunda FHKC'den ayrılarak kurulmuş FHKC-Genel Komutanlık adlı ayrı bir sol örgüt de bulunuyor. Bu ise görece daha küçük bir örgüt. Filistin Demokratik Halk Kurtuluş Cephesi (FDHKC), görece daha az güçlü olan bir sol örgüt. 1960'ların sonunda, Hristiyan bir Arap olan Naif Havatme'nin öncülüğünde FHKCden ayrılarak kurulan grup, ideolojik olarak sosyalist ve seküler bir çizgide. Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) örgütünün kurucularından olan ve 1971'de idam edilen Deniz Gezmiş ve bir grup arkadaşı da 1969da FDHKCnin kampında eğitim görmüştü. Örgüt 1990lardaki barış görüşmelerini eleştirdi.FDHKC yıllar içinde, Filistinli örgütler arasındaki sorunların diyalogla çözülmesini savunan bir çizgi izledi.Örgütünün lider kadrosu, Suriyenin başkenti Şamda yaşıyor.