Dünyanın dört bir yanında protestolar yükseliyor

Dünya'nın bir çok ülkesinde halk sokaklarda. Whatsapp vergisi, benzine yapılan zamlar, eğitim hakkı gibi çeşitli sebeplerle sesini duyurmak isteyen vatandaşlar, meydanlara döküldü.İran Ulusal Petrol Ürünleri Dağıtım Şirketinden yapılan açıklamaya göre, devlet tarafından sübvanse edilen benzinin litresi, aylık 60 litreye kadar bin tümenden (50 kuruş) bin 500 tümene (75 kuruş) yükseltildi. Araç başına bir ay içinde 60 litreden fazla benzin alınması halinde benzinin litre fiyatı 3 bin tümen (1,5 TL) olacak. Ahvaz, Hürremşehr, Bircend, Meşhed, Geçsaran, Sircan, Bender Abbas, İsfahan ve Şiraz kentlerinde sokağa çıkan halk, benzine yapılan zamma tepki gösterdi. Göstericiler araç sahiplerini kontak kapatmaya çağırırken, İsfahan ve Kirman eyaletine bağlı Sircan kentinde benzin istasyonu ateşe verildi.Bunun üzerine Tahran başta olmak üzere bazı şehirlerde güvenlik güçleri benzin istasyonlarının önünde önlem aldı. Lübnan'da hükümetin iletişime ve özellikle sosyal iletişim ağı WhatsApp uygulamasına vergi getirme girişimine tepki olarak 17 Ekim'de başlayan protestolar kısa sürede ülkenin dört bir yanına yayılmıştı. Gösterilere karşı 13 gün direnen Hariri, 29 Ekim'de istifasını vermek zorunda kalmıştı. Göstericilerin, iç savaşın sona erdiği 1990'dan beri yönetimi paylaşan siyasi partilerin oluşturduğu kabine yerine teknokratlardan oluşan bağımsız ve küçültülmüş bir hükümet kurulması, erken seçime gidilmesi, yolsuzluğa bulaşan yöneticilerin yargılanması gibi talepleri bulunuyor. Iraklıların işsizlik, yolsuzluk, kamu hizmetlerinin yetersizliğini ve İran'ın ülkedeki etkinliğini protesto amacıyla ülkenin çeşitli bölgelerinde gösterileri bir aydır sürüyor. 1 Ekim'de başlayan ve Erbain törenleri nedeniyle ara verilen gösterilerin 25 Ekim'de tekrar başlamasıyla insani bilanço ağırlaşırken, hükümetin düşmesi en güçlü senaryo olarak görülüyor. Başkent Bağdat başta olmak üzere ülkenin orta ve güney kentlerine yayılan gösterilerde ekimin başından bu yana 250'den fazla kişi hayatını kaybederken, binlerce kişi yaralandı.Hükümetin en güçlü ortakları Sairun lideri Mukteda es-Sadr ile İran'a yakınlığıyla bilinen Fetih Koalisyonu lideri Hadi el-Amiri'nin, Başbakan Adil Abdülmehdi'den güvenoyunu çekmesi ve hükümetin düşürülmesi konusunda anlaşmasıyla, hükümetin düşmesi en büyük senaryo olarak görülüyor. Bolivya'da 20 Ekim'de düzenlenen başkanlık seçimlerinin ardından muhalefet seçimlerde hile yapıldığını iddia etmiş ve taraflar karşılıklı olarak destekçilerini sokak gösterilerine çağırmıştı. Tartışmalı seçim sonuçlarının ardından günlerdir seçimlerin iptal edilmesini ve tekrar seçime gidilmesini isteyen muhalifler, Evo Morales'in tekrar seçim yapılacağı duyurusunun ardından, Morales'in katılmadığı seçimler düzenlenene kadar protestoların devam edeceğini açıklamıştı.Morales, Bolivya Genelkurmay Başkanı Williams Kaliman'ın istifa çağrısının ardından görevi bırakmış, süreci darbe olarak niteleyen ve tepki gösteren Meksika'nın iltica teklifini kabul etmesinin ardından da bu ülkeye gitmişti. Çokuluslu Yasama Meclisinin (ALP) üst kanadı Senatörler Meclisi Başkan Yardımcısı Jeanine Anez, Morales'in liderliğini yaptığı parti Sosyalizm Hareketi (MAS) mensuplarının katılmadığı için çoğunluğun sağlanamadığı oturumda ülkenin geçici devlet başkanı ilan edilmişti. Geçen yıldan bu yana ağır ekonomik krizin yanı sıra siyasi çalkantılar yaşanan Venezuela'da muhalefetin kontrolündeki Ulusal Meclisin Başkanı Juan Guaido, 23 Ocak'ta kendisini geçici devlet başkanı ilan etmiş, başta ABD olmak üzere birçok Latin Amerika ve Batı ülkesinin desteğini almıştı.Guaido ile partisinin ev hapsindeki eski lideri Leopoldo Lopez, 30 Nisan'da bir grup askerle Maduro hükümetini devirmek üzere halkı sokağa çıkmaya çağırmıştı. Muhalifler bu çağrı üzerine birçok kentte sokağa çıkmış, protestolar daha sonra belirli bölgelerde şiddet eylemlerine dönüşmüştü. Maduro taraftarlarının da sokağa çıkarak Devlet Başkanlığı Sarayı Miraflores etrafında toplandığı günün sonunda, Lopez önce Şili, ardından da İspanya büyükelçiliklerine sığınmıştı. Norveç'in arabuluculuğunda, Venezuelalı hükümet ve muhalefet temsilcileri arasında yürütülen görüşmeler ise ağustos başında Nicolas Maduro yönetimi tarafından askıya alınmıştı. Uluslararası Göç Örgütü (IOM) ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK), son yıllarda ekonomik ve siyasi buhranın yaşandığı Venezuela'yı terk edenlerin sayısının 4 milyona çıktığını açıklamıştı. Güney Amerika ülkesi Şili'de gösteriler, başkent Santiago'da günde 3 milyondan fazla kişinin kullandığı metro ücretlerine 6 Ekim'de yapılan zamla başlamış ve 18 Ekim'de de şiddetlenerek birçok kentte yağma olaylarına da yol açan hükümet karşıtı gösteri ve şiddet olaylarına dönüşmüştü. Gösteriler nedeniyle ülkede 23 kişi hayatını kaybederken, 1218 kişi yaralanmış ve 9 bin 203 kişi gözaltına alınmıştı. Yağmalama ve kundaklama olaylarının yaşandığı protestolar nedeniyle, ülkede 3 bölge ile 11 şehirde güvenliğin orduya bırakılmasını kapsayan acil durum ve sokağa çıkma yasağı ilan edilmişti. Şili Devlet Başkanı Sebastian Pinera, halkın ekonomik sorunlarını anlayamadığı için özür dilemiş, ekonomik yardım paketini hayata geçirmiş ve kabinesinden 8 bakanı değiştirmiş, ancak gösteriler durulmamıştı. Pinera, yağma ve kundaklama gibi şiddet olaylarının önüne geçebilmek için, göstericilerin yüzlerini kapamasını yasaklayan ve yağma olaylarında sert cezalar içeren bir dizi kararnameyi imzaladığını duyurmuştu. Santiago'da 25 Ekim'de, İtalya Meydanı'nda düzenlenen gösteriye yaklaşık 1 milyon 200 bin kişi katılmıştı. Şili'de günlerdir devam eden ve hükümetin geri adımlarına rağmen durmayan gösteriler nedeniyle, diktatör Augusto Pinochet'in 1990'da devrilmesinden sonra ilk kez doğal afet söz konusu olmamasına rağmen acil durum ilan edilmiş ve güvenliği sağlama görevi orduya verilmişti. Fransa'da akaryakıt zamlarına ve kötü ekonomik koşullara tepki olarak başlayan, zamanla Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron yönetimine karşı isyana ve öfkeye dönüşen sarı yeleklilerin eylemleri bir yıldır devam ediyor. Sarı yeleklilerin gösterileri Fransa'nın en uzun süren eylemleri oldu. 11 kişinin yaşamını yitirdiği eylemlerde, ölü sayısının 1968 Mayıs olaylarından bile çok olması ise tablonun ciddiyetini gösteriyor. Akaryakıt zamlarını protesto etmek için başlayan gösteriler aslında toplumun Macron ve hükümetin genel politikalarına yönelik artan tepkiyi ortaya koyuyor. Zira, toplumun geneli, Macron'un göreve geldiği günden bu yana yürüttüğü reformların ülkedeki zenginleri daha da zengin ettiği, orta ve alt gelirli insanların ise yaşamlarını zorlaştırdığını düşünüyor. Sarı yelekliler, sosyal medya üzerinden organize olmasına rağmen çok hızlı şekilde dünya gündemine oturdu ve halkın yüzde 80'inden fazlasının desteğini aldı. Bugün ise bu destek, yapılan son ankete göre yüzde 55 oranında. Eylemlere de ilk haftalarda yüz binlerce kişi katılırken, özellikle yaz döneminden itibaren katılım ciddi manada düştü. Sarı yelekliler, gösterilerin yıl dönümünde bugün yapacakları eylemlerde bu sayıyı tekrar yükseltmeyi hedefliyor.