9 soruda Peru'daki siyasi kriz

Peru son yıllarda siyasi istikrardan uzak bir ülkeydi. Birden fazla devlet başkanı görevden alındı, bazı eski devlet başkanları görevleri süresinde işledikleri suçlardan cezaevine gönderildi.2020de unutulmaz bir beş günlük süreçte ülke üç ayrı devlet başkanı görmüştü.Ama 7 Aralıktan bu yana yaşananlar bunların da ötesine geçti.Art arda gerçekleşen olayların hızının yanı sıra sonuçları da ağızları açık bıraktı.Devlet Başkanı Pedro Castillo, Anayasa Mahkemesinin darbe girişimi olarak nitelediği bazı adımlar atmaya çalıştıktan sonra gözaltına alındı ve şu an cezaevinde.Yardımcılığını yapan Dina Boluarte yeni devlet başkanı oldu fakat onun da o koltukta ne kadar dayanabileceği meçhul.Ülke genelinde yüzlerce kişinin yaralanmasına yol açan kitlesel protestoları bastırmak için son olarak olağanüstü hal ilan edildi. Siyasi krizin koşulları bir süredir hazırlanıyordu fakat bunun gerçekleşme şekli, krizin merkezindeki adamın etrafındakiler için bile şaşırtıcıydı.2021deki siyasi krizin ardından öfke oylarıyla iktidara gelen, mütevazı bir kırsal kökeni olan 53 yaşındaki eski öğretmen Devlet Başkanı Pedro Castillo 7 Aralıkta sürpriz bir ulusa sesleniş yaptı.Elindeki metni duraksayarak, titreyen elleriyle okuyup Kongreyi lağvettiğini ve yerine olağanüstü acil durum hükümeti kurduğunu duyurdu.Ülke genelinde de olağanüstü hal ilan etti.Bu adımların hukukun üstünlüğü ve demokrasiyi yeniden inşa etmek için atıldığını söyledi. Bu herkesi şok etti. Anayasa Mahkemesi Başkanı, Castilloyu darbe yapmakla itham etti.Savunma Bakanının da aralarında bulunduğu pek çok bakan anında istifa etti.Devlet Başkanı Yardımcısı Dina Boluarte ise Twitter hesabından, Kongrenin feshedilmesini kınadı.Polis ve ordu ortak bir bildiri yayınlayarak anayasanın arkasında olduklarını duyurdu.Kongre Castilloyu dinlemedi, olağanüstü toplanarak onu görevden aldı. Devlet Başkanı Pedro Castillo, 7 Aralıkta ulusa seslendiği günlerde Kongrede kendisini azletmek için oylama hazırlığı vardı. Görevden alınması için yapılan önceki iki oylamada yeterince oy çıkmamıştı ve çoğu siyasi analist, bu oylamanın da onun iktidarına son vermeye yeterli olamayacağını düşünüyordu. Zira azledilmesi için Kongrenin üçte ikisinin aleyhinde oy kullanması gerekiyordu.Peru Kongresinde çoğunluk muhalif partilerden oluşsa da bunların bir çoğunun birbiriyle çatışma içindeki küçük partiler olması, Castilloya karşı bir araya gelmelerini zorlaştırıyordu.Ona yöneltilen suçlamanın ahlaki acizlik gibi muğlak bir itham olması da Castillonun elini güçlendirecekti. Pedro Castillonun başkanlığı, başından beri zorluydu. Solcu bir eski öğretmen olarak Haziran 2021de sağcı rakibi Keiko Fujimoriyi az farkla yenerek göreve başladı.Siyasi tecrübesi ve bağlantıları az olan Castillonun karşısında, muhalefetin kontrolünde olan bir Kongrenin yer alması, onun ülkeyi yönetmesini zorlaştırıyordu.Kabinesi sürekli değişti ve görevde kaldığı 17 ayda beş ayrı başbakanla çalıştı.Bu kısa sürede sık sık yolsuzluk suçlamalarına maruz kalsa da bunların siyasi olduğunu savundu. Esas soru bu. Castillo elindeki metni okurken kendinden emin gözükmüyordu ve gergindi.El Pais gazetesine konuşan en yakın danışmanlarından biri, Castillonun böyle bir şey yapacağına dair hiçbir bilgisi olmadığını söyledi.Bazıları bunu, Şubattan 24 Kasıma kadar başbakanlık görevinde bulunan Anibal Torresin etkisiyle yapmış olabileceğini düşünüyor.Castillo ulusa seslenirken de, sonrasında gözaltına alınırken de Torres yanındaydı. Bu teoriye göre halk desteği azalan (yine de, hiç beğenilmeyen Kongrenin halk desteğine kıyasla hâlâ yüksek olan) Castillo, seçilmiş fakat bölünmüş Kongreyle ülkeyi yönetmektense kararnamelerle yönetmeye karar verdi.Castillonun yanı sıra Torrese de isyana teşvik soruşturması açıldı.Bir Twitter paylaşımında gizleneceğini söyledi. Şu an nerede olduğu bilinmiyor. Kongre, Castillonun fesih kararını dinlemeyerek toplandı ve onu görevden aldı.Azil oylaması 6ya karşı 101 oyla geçti, 10 vekil de oylamaya katılmadı.Ardından Boluarteyi yeni devlet başkanı olarak göreve başlaması için davet ettiler ve Boluarte yemin etti. Castillo ailesiyle birlikte Başkanlık Sarayından ayrılarak, sığınma istemeyi planladığı Meksika Büyükelçiliğine doğru yola çıktı.Fakat yolda Castillonun koruma polisleri, üstlerinden gelen emirle arabayı durdurdu ve elçilik yerine karakola gittiler.Orada bir başsavcı tarafından gözaltına alındı.Şimdi de tutuklu bir şekilde yargılanmayı bekliyor. Pek çoğu Castillonun Kongreyi feshetme kararını kınadı ve bunun otokratça bir adım olduğunu söyledi.Bu durumu 1992de askerin desteğini alarak Kongre ve yargıyı lağveden Eski Devlet Başkanı Alberto Fujimorinin yaptığı darbeye benzetenler de oldu.Castillonun istediğini başaramaması çoğu kişiyi rahatlatsa da bundan sonra olacaklara dair kaygılar sürüyor.Halkın Kongreye desteği hâlâ düşük. Göstericiler erken seçim talebiyle sokaklara çıktı ve polisle pek çok çatışma yaşandı. Castillonun destekçileriyse serbest bırakılması talebiyle sokaklarda. Peru siyasi bir çıkmaza girmiş durumda.Dina Boluarte göreve başlarken, normal seçim tarihi olan Temmuz 2026ya kadar görevde kalacağını söyledi.Beş gün sonra, 12 Aralıkta, seçimi iki yıl öne çekerek Nisan 2024te yapabileceklerini açıkladı.Bundan iki gün sonra daha da erkene çekti ve Aralık 2023ü işaret etti.Boluartenin önceliği, göreve başladığı günden bu yana dinmek binmeyen protestoları sonlandırmak olacak. Bunun için 14 Aralıkta Savunma Bakanı 30 günlük olağanüstü hal ilan etti.Fakat Castillonun destekçileri protestolara devam edecek gibi gözüküyor.Polislerin protestocuları öldürmesi her seferinde öfkeyi büyütüyor.Öte yandan protestolar nedeniyle seyahat edemeyen ve işe gidemeyen kişiler de her geçen gün sabırsızlanıyor.Memnuniyetsizlik artarken Devlet Başkanı Boluartenin göreve başladığı gün Peru halkına söylediği Ülkeyi birleştirmek için bana zaman ve olanak tanıyın talebinin kabul görme ihtimali her geçen gün azalıyor.