5 soruda İran seçimi

İran Cuma günü iki seçime gidiyor. Biri Meclis yani parlamento, diğeri de Uzmanlar Meclisini belirlemek için. Batı ile varılan nükleer mutabakat sonrası bir ilk olacak bu seçimler. CNN TÜRK Dış Haberler Şefi Begüm Dönmezin haberiİran Cuma günü iki seçime gidiyor. Biri Meclis yani parlamento, diğeri de Uzmanlar Meclisini belirlemek için. Batı ile varılan nükleer mutabakat sonrası bir ilk olacak bu seçimler. CNN TÜRK Dış Haberler Şefi Begüm Dönmezin haberi İran meclisinin ve bir sonraki dini liderin atanmasından sorumlu olan Uzmanlar Meclisinin belirlenmesi için yapılacak seçimler bir Cumhurbaşkanlığı seçimi kadar olmasa da önemli. 10 yılı aşkın bir süredir muhafazakarlar İrandaki siyasi kurumlarda egemen taraftı. 2013 yılında Hasan Ruhaninin zaferi sonrası hükümette şimdi ılımlılar olsa da meclis hala muhafazakarlarda önemli ölçüde. Dolayısıyla Cuma günkü seçimler İran siyasetinde şu anda mecliste olan sertlik yanlıları ve siyasete dönmek isteyen reform yanlıları arasında bir mücadele niteliğinde. 2013te Ruhani onay almış bir aday olarak seçildiğinde İranda bir değişim rüzgarı estirmişti. Hem içerde hem de dışarda meşru olarak görülen bir yetki ile göreve geldi. İranda her aday seçimden önce onay almak zorunda. Bu süreci de Koruyucu Konsey yürütüyor. Koruyucu Konsey de dini lider Ayetullah Ali Hamaneye yakın din adamları ve hukukçulardan oluşuyor. Ama bu Konseyin anayasa uyarınca adayları ne kadar bloke edebileceği konusu tartışmalı. Son dönemde Konsey reformcu bazı adayları diskalifiye etmişti. Onlar arasında İran İslam Cumhuriyetinin kurucularından Ayetullah Ruhullah Humeyninin torunu da vardı. 12.000den fazla kişi aday meclis seçimlerine. Ama yarısından fazlası da diskalifiye. Eski vekiller ve reformcu figürler var aralarında. Geri kalan 6200 adayın 586sı kadın. 290 sandalyeli bir mecliste koltuk kapabilmek için yarışacaklar. Başkent Tahranda 1000 aday 30 sandalye için mücadele edecek. 88 üyeli Uzmanlar Meclisi için de 800 dini alim aday oldu. Ama bunların sadece 161i onay alabildi. Kadınların Uzmanlar Meclisi seçimlerine aday olmasına izin verilmiyor. Hayır. Koruyucu Konseyin bazı adayları diskalifiye etmesine rağmen örgütlü ve kitlesel bir boykot olmayacak İran seçimlerinde. Reformcular aktif şekilde kampanyalarını sürdürüyor. Hatta görüş ayrılıklarını da bir kenara bırakıp koalisyon kurarak hem başkentte hem de birkaç önemli kentte gözde adaylarını biraraya getirip ortak liste oluşturmuş durumdalar. Tahranda reformcuların koalisyonun başında eski cumhurbaşkanı adaylarından Muhammed Reza Arif var. 2013 yılında yarıştan çekilince Ruhaninin zaferinin önünü açmıştı. Tahranda muhafazakarların önde gelen adayı ise Holamali Haddad Adil. İranda 2009 yılında Ahmedinecadın o tartışmalı zaferi ve sonrasında çıkan olaylardan adını hatırladığımız muhalif isimlerden Mehdi Kerrubi ise reformculara destek verilmesi çağrısında bulundu. Tahranın kötü şöhretli Evin cezaevinde tutulan siyasi suçlular da reformculara oy verilmesi, seçimin boykot edilmemesi çağrısı yaptı. Uzmanlar Meclisi seçimi genelde heyecansız geçer. Teoride bu meclisin, üyelerin çoğunluğu isterse, dini lideri görevden alma yetkisi bulunuyor. Ama realitede Hamaney şu anda o kadar güçlü ki meclisin denetçi rolü sembolik bir rol haline geldi. Ancak meclisin temel görevi İran siyasetinde son sözü söyleyen bir sonraki dini lideri atamak. Hamaneyin 76 yaşında olduğu ve meclis üyelerinin de sekiz yıl süreyle seçildiği düşünülürse, bu kez bu meclise seçilecek olanların Hamaneyden sonra atanacak ismi belirlemesi olası. Bir sonraki dini lider de bu Cuma seçimle belirlenecek isimler arasında bile çıkabilir. Reformcuların gözde adayı eski Cumhurbaşkanlarından Ayetullah Haşemi Rafsancani. Aşırı muhafazakar isimleri bloke etmeye çalışıyorlar. Ahmet Cenneti, Muhammed Yezdi, Muhammed Mesbah Yezdi o isimler. Mesbah 80 yaşında. İran eski Cumhurbaşkanı Ahmedinecada görevinin ilk yıllarından destek çıkan bir isimdi. İrandaki bu 2 seçim Ruhani için bir güven oylaması niteliğinde. Malum, Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile birlikte, içerde sertlik yanlılarından gelen tepkiye rağmen Batı ile nükleer anlaşma ve sonrasında yaptırımların kaldırılmasının mimar kendisi. Görev süresinin dolmasına 2 yıl kala yapılan seçimlerin Ruhani açısından önemli sonuçları olacak. En basitinden 2017de yeniden seçilme şansını etkileyecek. Seçim İranda bir sonraki nesil için siyasi tabloyu da değiştirebilir. Ruhaninin kendisi de Uzmanlar Meclis seçiminde aday. Kimilerine göre Ruhaninin siyasi anlamda geleceğe dair büyük planları var. Reformcuların desteklediği aday listesinde Rafsancaninin hemen altında ikinci sırada yer alıyor.