20. yüzyılın en pahalı sanat eseri: İşte o tablonun ilginç hikayesi...

Andy Warhol imzalı Marilyn Monroe portresi 195 milyon dolara alıcı buldu. Açık artırma ile satışa sunulan eser, 20. yüzyıla damgasını vuran en pahalı sanat çalışması olarak kayda geçti. Peki ama sanat tarihine geçen Warholun ünlü tablosunun önemi nedir? Hürriyet'ten Gürer Mut, 6 soruda Shot Sage Blue Marilynin hikayesinin detaylarını ele aldı...Bir gün herkes 15 dakikalığına ünlü olacak sözü ile Meşhuriyet çağını haber veren ABD Sanat dünyasının ikonik karakteri Andy Warholun dünyaca ünlü Marilyn Monroe portresi 195 milyon dolara alıcı bulması kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. Shot Sage Blue Marilyn adını taşıyan tablo, New Yorktaki Rockefeller Centerda düzenlenen açık artırma sonrası sanat tarihine geçti.Pop-Art sanat akımının öncüsü olarak anılan Warholun 1964 yılında, aktris Marilyn Monroenun ölümünden iki yıl sonra tamamladığı tablo, güncel değeri ile 20. Yüzyılın en pahalı ikinci sanat eseri olarak kayıtlara geçti. 1964 tarihli Shot Sage Blue Marilyn adlı tablosu 9 Mayıs'da Christie's Müzayede evinde, 195 milyon dolara satılarak, 20. yılın en pahalı tablosu ünvanını kazandı. Göçmen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen ve ABD sanat ve kültür hayatında önemli izler bırakan Warhol, popüler kültür ürünlerini yaratıcı sanat eserine dönüştürdü. Seri üretimi ve çirkinlikleri çalışmalarına yansıtan Warhol, sanatında yaratıcı bir düzen eleştirisi geliştirmişti. Peki ama bu aykırı sanatçının çalışmaları dünya genelinde neden bu kadar rağbet görüyor? Tüketim kalıpları ve reklamlarla çevrilen çağımızda, Monroenun gizemli hayatı ile Warholu buluşturan bu çalışma ne anlama geliyor?İşte dünyanın en pahalı tablosunun içinde barındırdıkları 1960'lara damga vuran Pop Art hareketinin öncü isimlerinden olan ressamlığın yanında yazarlık, yönetmenlik, yapımcılık ve tasarımcılık yapan Andy Warhol, çok yönlülüğü ve sıradışı görüşleriyle her zaman dikkat çeken bir isim oldu. Sanat hayatına atıldığında ticari sanata odaklanan Warhol, kariyerinin erken dönemlerinde illüstratör olarak çalıştıktan sonra, Mercedes-Benz ve Coca Cola gibi markalar için reklam kampanyaları yürüttü. Her şeyin hızla tüketildiği ve unutulduğu bir çağın içinde sanat yapıtları da biçim değiştirmeye başlamıştı. Pop art ile İngilterede tanışan Warhol, dadaizmden süzülüp gelen bu akımı hemen sahiplenen ve ABDde Pop-Art'ın en önemli temsilcisi olarak kabul ediliyordu. Popüler sanat olarak da adlandırılan bu akım ile ilgili olarak İngiliz sanatçı Richard Hamilton Pop-Artın çerçevesini çiziyor: Popüler, geçici, harcanabilir, düşük maliyetli, seri üretimli, dikkat çeken.59 yıllık hayatına pek çok şey sığdıran Warhol, günlük tüketim nesnelerini, ikon haline gelen şöhretli simaları ve küresel reklam simgelerini Pop-Artın malzemesi haline getirdi. Bu açıdan, kült Film yıldızlarının onun sanatına yansımaması düşünülemezdi. Kimler yoktu ki, Marilyn Monroe, Elvis Presley ve Elizabeth Taylor başta olmak üzere döneme damgasını vuran birçok isim onun sanatında yer buluyordu.Fakat bütün isimlerin içinde Marilyn Monroenun önemi Warhol için oldukça fazlaydı. 1950lerin unutulmaz film yıldızı Monroe, Warhol için biçilmez bir sanat nesnesiydi. Monroenun güzelliği, hüznü, canlılığı, cinselliği, yalnızlığı ve ölümü Warholu kendisine çekmişti.Warhol, Shot Sage Blue Marilyn tablosu ile Monroeyu popüler kültürün ikonik yüzü haline getirirken, ikilinin konumu kimilerine Leonardo da Vinci ve Mona Lisayı çağrıştırdı. Şurası açık ki Warhol, kendisinden önceki sanattan da, ondan sonra gelen temsilcilerden de radikal biçimde ayrılan özgün bir isimdi. (Fotoğraf: Sanatında seri üretim objelerini kullanan Warholun en bilinen eserlerinden biri 1962de Campbell çorbaları için yaptığı reklam çalışması) 195 milyon dolara alıcı bulan ve 20. yüzyılın en pahalı sanat çalışması olarak kayıtlara geçen çalışma neden bu kadar önemli?The Guardian tarafından 2004 yılında 500 sanatçı ve sanat eleştirmeninin katıldığı bir ankette, modern sanatın en etkili üç isminden biri seçilen Andy Warhola ait Marilyn tabloları pop art akımının simge çalışmalarından olarak gösteriliyor. Sanat eleştirmenleri bu çalışmayı değerlendirirken, Warholun Monroenun ölümünden önceki şöhretli ve renkli yaşamı ile ölümünden sonraki kayboluşuna göndermede bulunduğunu öne sürüyor.Bu anlamıyla hem biçim hem de tüketim çağına atıfta bulunması açısından, Marilyn tabloları Pop art akımının manifestosu olarak da görülmektedir.1964'te Warhol, Marilyn Monroenun 1953 yapımı Niagara filmi için çektirdiği tanıtım fotoğrafından esinlenerek, turuncu, açık mavi, adaçayı mavisi ve turkuaz olmak üzere farklı arka planlara sahip beş Marilyn serigrafi portre hazırladığını anlattıktan sonra şunları ekler:Ağustos 1962'de serigrafi yapmaya başladım Her şey çok basit-hızlı ve tesadüfiydi. Bundan heyecan duydum... Marilyn Monroe o ay daha 36 yaşındayken hayatını kaybetti. O an kaybolup giden yüzünü yapma fikri geldi aklıma geldi.Farklı arka planlara sahip beş Marilyn serigrafi portre hazırlayan Warhol, bunları Manhattan'daki East 47th Street'teki sanat atölyesi The Factoryde (Fabrika) sakladı. Christie'sde düzenlenen müzayede öncesi konuşma yapan Christie'sın yöneticisi Alex Rotter, Shot Sage Blue Marilyn için 20. ve 21. yüzyıl sanatının ve Amerikan pop kültürünün zirvesidir. Tablo klasik bir sanat yapıtının ötesine geçerek, 20. yüzyıl sanat ve kültürünün belirleyicisi haline gelmiştir ifadesini kullandı.Fakat Warholun Shot Sage Blue Marilyn tablosunu diğer çalışmalarından ayıran ise estetik ağırlığının yanı sıra, sıra dışı hikâyesi.1964 yılında geçen olayda, performans sanatçısı olan ve atölyesi Fabrikanın fotoğrafçılığını yapan Billy Name, arkadaşı Dorothy Podber ile atölyeye gelir. Podber, üst üste dizili olan Marilyn tablolarını görür ve tabloları incelemeye başlar. Ardından Warhola onları çekip çekemeyeceğini sorar (İngilizcedeki shoot fiili hem tabanca ile ateş etmek hem de fotoğrafını çekmek anlamlarına geliyor). Podberin tabloları fotoğraflamak istediğini düşünen Warhol, bu talebi kabul eder. Podber yavaşça eldivenlerini çıkartır ve usulca çantasındaki silahı tablolara doğrultur ve dört Marilyn tablosuna ateş eder. Fakat, turkuaz tonlu beşinci tablo olan Shot Sage Blue Marilyn diğerlerinin yanında olmadığı için kurtulur.Hayatta kalan tabloyla ilgili 2002 yılında How to Draw a Bunny belgeselinde konuşan Name, bu olayı Podber'ın bir performans gösterisi olarak tanımlar. O gün tabloların fotoğraflarını çeken Name, Warholun kendisinden buna benzer bir olayın tekrar edilmemesini rica ettiğini söyledikten sonra kendisinin de Fabrika'dan ömür boyu men edildiğini anlatır. Sıra dışı hikayelerle bezenen Monroenun portresi 20. yüzyılın Mona Lisası olarak tanımlanıyor. Fakat, Warholun büyük miktara alıcı bulan tek tablosu Shot Sage Blue Marilyn değil. 2008 yılında Warholun bir diğer ünlü portresi Eight Elvises, 100 milyon dolara satılarak dünya tarihinin en pahalı eserleri arasına girmişti.Blue Shot Marilyn tablosu 1967 yılında Peter Brant tarafından 5 bin dolara satın alındığında o dönem için oldukça büyük ses getirmişti. 1989 yılında Christie's'de düzenlenen açık arttırmada Warholun Shot Red Marilyn tablosu ise 4,1 milyon dolara Masao Wanibuchie satılmıştı. Orange Marilyn ise 1998 yılında Si Newhouse tarafından 17,3 milyon dolara satın alındı. Hafta başında Christie's'de düzenlenen açık arttırmada ABDli sanat simsarı Larry Gagosian, Shot Sage Blue Marilyni 195 milyon dolara satın alarak, Warholun eserini en pahalı tablolar listesinde üst sıralara taşıdı. Birçok sanat galerisinin sahibi olduğu bilinen Gagosianın eseri kendisi için mi yoksa bir başkası için mi satın aldığı henüz bilinmiyor. Warhol, kült film yıldızları sık sık çalışmalarında kullanıyordu. ABD'li film yıldızı Elizabeth Taylor'ın portresi geçtiğimiz ay 662 bin dolara alıcı bulmuştu. 20. yüzyılın en pahalı sanat eseri Warholdan önce Pablo Picassonun 1955 tarihli Cezayirli Kadınları adlı tablosuna aitti. Picassonun ünlü eseri Cezayirli Kadınlar, 179 milyon dolara alıcı bulmuştu.Warholdan önceki rekor ise 110,5 milyon Dolar ile grafiti sanatçısı ve dışavurumcu ressam Jean-Michel Basquiata aitti.Dünyanın en pahalı tablolarının başında Rönesans döneminin ünlü İtalyan ressamı Leonardo da Vincinin Hazreti İsayı resmettiği 450 milyon dolara satılan Salvator Mundi adlı tablosu bulunuyor. Listenin başında ayrıca Willem de Kooningin, Paul Cezanneın, Paul Gauguinin, Rembrandtın ve Picassonun eserleri bulunuyor.Fakat bu satışla, Warhol bir eserine en çok para ödenen Amerikalı sanatçı unvanını kazanmış oldu. İsviçre merkezli Thomas ve Doris Ammann Vakfının koleksiyonunda bulunan Shot Sage Blue Marilynden elde edilen gelir dünyanın dört bir yanındaki çocuklar için eğitim ve sağlık programları oluşturmak için kullanılacağı açıklandı.Christies Müzayede Evi ise satıştan sağlanacak gelirin İsviçre merkezli bir vakfa gideceğini doğruladı. Ayrıntı Yayınları tarafından yayımlanan Sanat eleştirmeni Arthur Dantoun kaleminden çıkan Andy Warhol biyografisinde, Warhol için Sanat tarihinin ürettiği dahiye en yakın şey ifadesi kullanılıyor. (Fotoğraflar: Alamy, AP-AFP)Amerikan Pop Kültürün İmparatoru ve sanat tarihinin en ilginç kişiliklerinden biri olan yönlülüğü ve sıradışı görüşleriyle dikkatleri her zaman üzerine çeken Warholun hayatını bir o kadar çılgındı.59 yapında hayatını kaybeden Warhol, Marilyn tablosunda yaşadığı şoku dört yıl sonra yeniden yaşamıştı.