Meritokrasi nedir?

Meritokrasi bir yönetim biçimi olarak karşımıza çıkar. Meritokraside yönetim gücü, yetenek ve kişilerin bireysel üstünlüklerine, liyakata dayalıdır. Kelime kökeni olarak Michael Young'un Meritokrasinin Yükselişi eserinde geçmektedir.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Bir yönetim biçimi olan meritokraside yönetim gücü, yetenek, kişinin bireysel üstünlüğü ve liyakata dayanmaktadır. Yani bu yönetim şeklinde idare gücü üstün özellikleri olduğu düşünülen kişiler arasında paylaştırılmaktadır. Meritokraside kayırma yoktur ve özellikle kamu yönetimi gibi kritik noktalarda bilgili ve yetenekli kişiler seçilir.

Kelime ilk olarak Britanyalı sosyolog Michael Young'un hiciz türündeki eseri Rise of the Meritocracy (Meritokrasinin Yükselişi)'de kullanılmıştır. Ancak köken olarak Latince "meritum" ile Yunanca "kratein" kelimelerinin birleşmesinde oluşur. Burada meritum; yeterli ve değer anlamında, krasi ise güç, etki, kuvvet anlamındadır.

Liyakat sistemi (merit system), siyasî kayırmacılık sisteminin uygulamada olumsuz sonuçlar vermesi neticesinde ortaya çıkan bir sistemdir. Sistem, 1883 tarihli “Pendleton Act”'in ABD’de uygulanmasıyla başlanmıştır. Kayırma sisteminin ortaya çıkışından itibaren geçen zaman içinde devletin rolü büyük ölçüde değişmiştir. Devletin geleneksel düzenleyicilik işlevleri hem hacim yönünden katlanarak artmış, hem alan itibarıyla son derece genişlemiş; bunun sonunda devlet yeni ve büyük sorunlar üstlenmiştir. Devletin bu yeni görevlerini yerine getirebilmek için modern kamu personeli, zamanımızın sosyal, ekonomik, bilimsel ve teknik problemlerini çözme gücüne sahip olmalıdır. Bu ihtiyaçlarla ve sorunlarla karşı karşıya kalan devlet, bunları çözümleme sorumluluğunu üzerine almış ve “liyakat sistemini” geliştirmiştir. Konuyla ayrıntılı bilgi, yazarın Kamu ve Kamu Personeli kitabında bulunmaktadır.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Ayrıca sosyolog Melvin Tumin'in ifade ettiği üzere meritokrasi, toplum içerisinde bireylerin yetenekleri ölçüsünde rol almaları durumudur.

İngiltere merkezli Meritocracy Party, beş maddeden oluşan bir manifesto yayımlamıştır. Bu maddeler şu şekildedir:

• Kayırmacılık yoktur: Ailenizin değil, sizin kim olduğunuz önemlidir.
• Yandaşçılık yoktur: Başkalarının sizin için ne yapabildiği değil, sizin ne yapabildiğiniz önemlidir.
• Ayrımcılık yoktur: Cinsiyet, ırk, din, yaş, geçmiş önemsizdir. Yetenek her şeydir.
• Eşit imkânlar: Herkesle aynı noktadan başlar ve yeteneklerinizin sizi götürdüğü yere gidersiniz.
• Tatminkar erdemler: En başarılı insanlar, en yüksek tatmine erişirler.

Balibar ve Wallerstein tarafından, nepotizmaya karşı ilerici uygulamaları olduğu vurgulandığı halde kapitalist toplum yapısından dolayı iyi eğitime ulaşmayı sağlayacak maddi imkanların yarattığı ayrıcalıkla iyi eğitilmiş olanın daha yetenekli ve zeki olanın önüne geçmesine neden olduğu gerekçesiyle eleştirilmiştir.