Canlı Yayın
2016’nın Aralık ayında Suriye’de silahlı muhaliflerin tahliye edildiği ve sonrasında da Suriye rejiminin eline geçen Halep’ten bir kare yansımıştı basına. Suriye’de sahada rejim saflarında yer alan İran Devrim Muhafızlarından Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani Halep kalesini turluyordu. O fotoğraf İran’ın bölgedeki nüfuzunun geldiği noktayı iyi özetliyordu. O kareden 2 ay sonra Rus basınına bir haber daha yansıdı. İddiaya göre İran Suriye içersinde üs için Şam yönetimi ile anlaşmıştı. Üssün yeri de Lazkiye. Suriye’nin meşhur liman kenti. Yani Akdeniz’a açılan kapısı. İranlı askeri kaynaklar haberi doğrulamadı. Ama zaten pek doğrulamaları da beklenmezdi.
İRAN BÖLGEDE ÜS KURARSA İSRAİL NE YAPAR?
İşte bölgedeki tüm bu gelişmeleri özellikle bir ülke kendisine yönelik büyük bir varoluşsal tehdit olarak algılıyor: İsrail. İsrail’in tezine göre İran bölgede bir Şii ekseni kurmayı amaçlıyor. Irak’ın başkenti Bağdat, DEAŞ ile mücadelenin sürdüğü Musul’dan Suriye’nin Halep kentine ve oradan da Akdeniz’e uzanan bir hat bu. İran’ın Lazkiye’de üsse sahip olacağı iddiası doğruysa, o nokta tam da söz edilen eksenin batı ucu olacak.
Suriye’de sahada bir de Hizbullah var. O da askeri olarak tehdit İsrail için. Kudüs’te görüştüğümüz İsrail Başbakanı Netanyahu’nun eski ulusal güvenlik danışmanı Yaakov Amidror iki meseleyi -İran’ın bölgede üslenmesini ve Hizbullah’ın güçlü varlık göstermesini kırmızı çizgi olarak tanımlıyor. Öne çıkardığı bölge de İsrail-Suriye sınırındaki Golan Tepeleri. Yani zaman zaman Suriye ile karşılıklı ateşin açıldığı ancak tansiyonun daha fazla tırmanmadığı bölge. Suriye krizine bu kadar mesafeli duran İsrail sadece Hizbullah’ a yapılan silah sevkiyatlarını hedef aldı hava saldırılarıyla. Krize dahli bundan ibaret oldu. Ama o kırmızı çizgiler aşılırsa iş değişebilir diyor. Örneğin Golan Tepeleri’nde görülecek bir Hizbullah bayrağı o kırmızı çizgi kapsamında. Amidror’a göre bölgedeki İran ve Hizbullah Sünni ülkeler için de tehdit. Ama tabii uluslararası siyasette kırmızı çizgi denen şey de ne zaman çiğneniyor orası da bulanık.
İSRAİL’İN RUSYA KONUSUNDA POZİSYONU NE?
Suriye'de sahayı değiştiren güç Rusya. İsrail ve Rusya arasında, havada iki tarafın uçaklarının çarpışmaması için oluşturulan bir özel hat var. Rusçaya son derece hakim İsrailli askerler bu hat üzerinden Ruslarla irtibatta. Bu da İsrail’in bölgedeki Rusya varlığını uzun vadeli gördüğünün, İsrail Başbakanı Netanyahu’nunu 1 yıl içinde 6 kez Moskova’ ya gitmesi de İran tehdidini ne kadar ciddiye aldığının göstergesi.
KÜRT DEVLETİ SENARYOSUNA İSRAİL NE DİYOR?
Ve bölgede olası bağımsız bir Kürt devleti kurulması olasılığı…O konuda İsrail’den bugüne kadar bir türlü net, tam olarak rengini belli eden bir açıklama gelmedi. Tabiri caizse hep şüphenin yarattığı faydayı gözettiler. Bölgesel Kürt Yönetimi lideri Mesud Barzani sürekli bağımsızlık referandumunu dillendiriyor. Bölgede kurulacak bir Kürt devletinin de bölgede nüfuzunu artıran İran’ karşı tampon olacağı gerekçesiyle İsrail’in böyle bir senaryoya destek vereceği konuşuluyordu. İsrail Kuzey Irak’ta olası bir bağımsızlık referandumu konusunda yorum yapmaktan kaçınıyor. Ancak İran’ tampon olacak güçte olmadıkları kanısındalar. İşin bir de Suriye’nin kuzeyindeki YPG varlığı boyutu var. O da Türkiye’nin kırmızı çizgisi. Suriye’nin toprak bütünlüğü Türkiye’nin sürekli altını çizdiği bir mesele. İsrailse şimdilik o konuda net bir tavır ortaya koyup konuşulan senaryolardan şu veya bu seçenekten yanayız demiyor. Çünkü hem önümüzdeki dönemin ne getireceğini kestiremiyor hem de bu konuda yapacağı açıklamanın kendisini bağlamasını istemiyor.
SURİYE’DE ÇIKARLAR NE KADAR ÖRTÜŞÜYOR?
İsrail Türkiye ile Suriye’de temelde çelişmiyoruz diyor. Ama Türkiye’nin Aralık ayında göreve başlayan İsrail Büyükelçisi Kemal Ökem Suriye’nin toprak bütünlüğünü öne çıkarıyor. Ona göre, iki ülkenin çıkarlarının nereye kadar örtüşebileceği ve o kesişim kümesinin ne kadar genişleyebileceği Türkiye’nin bölgedeki tehdit algılarına İsrail’in de benzer şekilde bakıp bakmayacağında ve iki ülkeden birinin kendi güvenliğini artırırken diğerinin güvenliğinin azalmamasında yatıyor.
2016’nın Aralık ayında Suriye’de silahlı muhaliflerin tahliye edildiği ve sonrasında da Suriye rejiminin eline geçen Halep’ten bir kare yansımıştı basına. Suriye’de sahada rejim saflarında yer alan İran Devrim Muhafızlarından Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani Halep kalesini turluyordu. O fotoğraf İran’ın bölgedeki nüfuzunun geldiği noktayı iyi özetliyordu. O kareden 2 ay sonra Rus basınına bir haber daha yansıdı. İddiaya göre İran Suriye içersinde üs için Şam yönetimi ile anlaşmıştı. Üssün yeri de Lazkiye. Suriye’nin meşhur liman kenti. Yani Akdeniz’a açılan kapısı. İranlı askeri kaynaklar haberi doğrulamadı. Ama zaten pek doğrulamaları da beklenmezdi.
İRAN BÖLGEDE ÜS KURARSA İSRAİL NE YAPAR?
İşte bölgedeki tüm bu gelişmeleri özellikle bir ülke kendisine yönelik büyük bir varoluşsal tehdit olarak algılıyor: İsrail. İsrail’in tezine göre İran bölgede bir Şii ekseni kurmayı amaçlıyor. Irak’ın başkenti Bağdat, DEAŞ ile mücadelenin sürdüğü Musul’dan Suriye’nin Halep kentine ve oradan da Akdeniz’e uzanan bir hat bu. İran’ın Lazkiye’de üsse sahip olacağı iddiası doğruysa, o nokta tam da söz edilen eksenin batı ucu olacak.
Suriye’de sahada bir de Hizbullah var. O da askeri olarak tehdit İsrail için. Kudüs’te görüştüğümüz İsrail Başbakanı Netanyahu’nun eski ulusal güvenlik danışmanı Yaakov Amidror iki meseleyi -İran’ın bölgede üslenmesini ve Hizbullah’ın güçlü varlık göstermesini kırmızı çizgi olarak tanımlıyor. Öne çıkardığı bölge de İsrail-Suriye sınırındaki Golan Tepeleri. Yani zaman zaman Suriye ile karşılıklı ateşin açıldığı ancak tansiyonun daha fazla tırmanmadığı bölge. Suriye krizine bu kadar mesafeli duran İsrail sadece Hizbullah’ a yapılan silah sevkiyatlarını hedef aldı hava saldırılarıyla. Krize dahli bundan ibaret oldu. Ama o kırmızı çizgiler aşılırsa iş değişebilir diyor. Örneğin Golan Tepeleri’nde görülecek bir Hizbullah bayrağı o kırmızı çizgi kapsamında. Amidror’a göre bölgedeki İran ve Hizbullah Sünni ülkeler için de tehdit. Ama tabii uluslararası siyasette kırmızı çizgi denen şey de ne zaman çiğneniyor orası da bulanık.
İSRAİL’İN RUSYA KONUSUNDA POZİSYONU NE?
Suriye'de sahayı değiştiren güç Rusya. İsrail ve Rusya arasında, havada iki tarafın uçaklarının çarpışmaması için oluşturulan bir özel hat var. Rusçaya son derece hakim İsrailli askerler bu hat üzerinden Ruslarla irtibatta. Bu da İsrail’in bölgedeki Rusya varlığını uzun vadeli gördüğünün, İsrail Başbakanı Netanyahu’nunu 1 yıl içinde 6 kez Moskova’ ya gitmesi de İran tehdidini ne kadar ciddiye aldığının göstergesi.
KÜRT DEVLETİ SENARYOSUNA İSRAİL NE DİYOR?
Ve bölgede olası bağımsız bir Kürt devleti kurulması olasılığı…O konuda İsrail’den bugüne kadar bir türlü net, tam olarak rengini belli eden bir açıklama gelmedi. Tabiri caizse hep şüphenin yarattığı faydayı gözettiler. Bölgesel Kürt Yönetimi lideri Mesud Barzani sürekli bağımsızlık referandumunu dillendiriyor. Bölgede kurulacak bir Kürt devletinin de bölgede nüfuzunu artıran İran’ karşı tampon olacağı gerekçesiyle İsrail’in böyle bir senaryoya destek vereceği konuşuluyordu. İsrail Kuzey Irak’ta olası bir bağımsızlık referandumu konusunda yorum yapmaktan kaçınıyor. Ancak İran’ tampon olacak güçte olmadıkları kanısındalar. İşin bir de Suriye’nin kuzeyindeki YPG varlığı boyutu var. O da Türkiye’nin kırmızı çizgisi. Suriye’nin toprak bütünlüğü Türkiye’nin sürekli altını çizdiği bir mesele. İsrailse şimdilik o konuda net bir tavır ortaya koyup konuşulan senaryolardan şu veya bu seçenekten yanayız demiyor. Çünkü hem önümüzdeki dönemin ne getireceğini kestiremiyor hem de bu konuda yapacağı açıklamanın kendisini bağlamasını istemiyor.
SURİYE’DE ÇIKARLAR NE KADAR ÖRTÜŞÜYOR?
İsrail Türkiye ile Suriye’de temelde çelişmiyoruz diyor. Ama Türkiye’nin Aralık ayında göreve başlayan İsrail Büyükelçisi Kemal Ökem Suriye’nin toprak bütünlüğünü öne çıkarıyor. Ona göre, iki ülkenin çıkarlarının nereye kadar örtüşebileceği ve o kesişim kümesinin ne kadar genişleyebileceği Türkiye’nin bölgedeki tehdit algılarına İsrail’in de benzer şekilde bakıp bakmayacağında ve iki ülkeden birinin kendi güvenliğini artırırken diğerinin güvenliğinin azalmamasında yatıyor.
SON DAKİKA
