TDK'dan selfie için yeni öneri: Görçek

Bir furya olarak başlayan ve hayatlarımızın normal bir parçası haline gelen 'selfie'lerin seneler önce ilk defa Türkçe olarak tanımlandığını biliyor muydunuz? Hürriyet'ten Ömür Kurt, bizdeki 'özçekim'in, 'görçek' olduğu o dönemi yazdı.Türk Dil Kurumu’nun dergisi için kaleme alınan bir yazıda ise 1940’larda Türkiye’de ilk kez yapılan düzeneğe atıfla “görçek” kelimesinin kullanılması önerildi.

Haberin Devamı

1/9

Selfie sözünün karşılığı olarak vatandaşlar internet üzerinden yapılan ankette “özçekim”i önerdi ama kullanımı yaygınlaştı- rılamadı. Türk Dil Kurumu (TDK), Fikret Kaftanoğlu’nun Türkiye’de kişinin kendi fotoğrafını çekebileceği düzeneği ilk olarak 1940’larda yaptığını ve “gör- çek” adını verdiğini belirterek, “Selfie sözü ileriki günlerde gündemden düşmez ve ‘özçekim’ karşılığı da bundan daha fazla yaygınlaşmaz ise yeni bir öneri için ilk aday ‘görçek’ karşılığı olmalıdır” dedi.

2/9

TDK’nin yayın organı Türk Dili Dergisi’nde Adem Terzi’nin kaleme aldığı “Mucit İnsanlar Fotoğrafhanesi Yahut Emrullah Ali’nin Selfie Makinesi” başlıklı yazıda, ilk selfie aletinin 1940’lı yıllarda Fikret Kaftanoğlu tarafından yapıldığı vurgulandı. Yazıda, düzeneğine “görçek” adını veren Kaftanoğlu’nun, patentini daha sonra Emrullah Ali Yıldız’a devrettiği ifade edildi.

Haberin Devamı

3/9

Yazıda, selfie’nin karşılığı olarak “özçekim”i kullanan duyarlı insanların sayısının zamanla artmasına rağmen farklı sebeplerle yabancı sözleri tercih edenlerin de çok fazla olduğuna dikkat çekildi. TRT ve devlet kurumlarının özçekim karşılığını kullandığı, fakat bunda da bir düzenden söz etmenin zor oldu- ğunun vurgulandığı yazıda şöyle denildi:

4/9

“Geçmiş dönemlerde yabancı sözler için önerilen bazı karşılıklar yaygınlaşmamaları sebebiyle değiştirilmiş, yerlerine yeni karşı- lıklar önerilmiştir. Şu aşamada yaygınlığı ‘selfie’ biçiminden az olsa da ‘özçekim’ karşılığının hiç benimsenmediği söylenemez. Bununla birlikte ‘selfie’ sözü ileriki günlerde gündemden düşmez ve ‘özçekim’ karşılığı da bundan daha fazla yaygınlaşmaz ise yeni bir öneri için ilk aday ‘gör- çek’ karşılığı olmalıdır.” Yazıda, selfie’nin Türkçe karşılığını belirlemek için vatandaşa soran TDK’ya bin 200 öneri geldiği ve bunların içerisinden özçekim karşılığının seçildiği hatırlatıldı. Vatandaşların önerilerinden bazıları şöyle: “Bakçek, bençek, bençekim, fotoben, bensel, çekendi, fotokendi, görçek, kendi, kendiçek, kendiçekim, kendifoto, kendikem, kendil, kendimce, kendince, kendiş, otofoto, önçekim, özçek, özçeki, özçekim, özfoto, özpoz, sençek, yüzçek.”

Haberin Devamı

Peki, ‘görçek’ nasıl ortaya çıkmış?

5/9

Birçoğumuzun tanımadığı, Bursalı Emrullah Âli Yıldız ‘görçek’ tanımlamasını ilk kullanan kişi. Yıl 1935! Aynı zamanda bir mucit olan Emrullah Âli Yıldız, yerden kendi kuvveti ile havalanan bir planör yapar. Bir yıl sonra da tek kişilik planörle 18 saat 35 dakika havada kalarak Türkiye rekoru kırar. 1938 yılında da dünya rekoru kıracaktır. Aynı zamanda otomatik paraşüt açma sisteminin de mucidi olan Yıldız, 1938 yılında bu kez iki kişilik bir planörle 14 saat 20 dakika uçarak dünya rekoru kırar. İşte bu mucit, Türkçeye yeni bir sözcükle katkıda bulunan kişidir de aynı zamanda. Nasıl mı?

6/9

Emrullah Âli Yıldız’ın Galatasaray’da bir fotoğraf stüdyosu varmış. Stüdyonun özelliği, fotoğraf çektirmek isteyen müşterinin kabine girmesi, karşısındaki aynaya bakarak istediği pozu vermesi ve kordonun ucundaki düğmeye basarak kendi fotoğrafını çekmesini sağlayan bir düzeneğe sahip olmasıymış. Şimdilerde bir insanın telefonu elinde tutarak kendi kendini çekmesine ‘selfie’ deniyor. TDK’nın önerdiği ‘özçekim’ sözcüğü ise pek rağbet görmüyor.

Haberin Devamı

7/9

Emrullah Âli Yıldız ise ta 1930’lu yıllarda ‘görçek’ sözcüğünü Türkçeye kazandırıyor. Bizler her ne kadar kendi tarihimizi iyi öğrenip anlamasak da, birbirinden yaratıcı insanlar bu topraklarda yaşamış. Birçok konuda öncü olmuşlar. Yokluk içinde mucizeler başarmışlar.

8/9

Emrullah Âli Yıldız’ı tanıyordum, ama ‘görçek’ hikâyesine Sunay Akın’ın ‘Hayal Kahramanları’ adlı kitabında rastladım. Kitapta sadece Emrullah Âli Yıldız mı var? Hayır. Birbirinden ünlü hayal kahramanları ile birlikte Vecihi Hürkuş da, Nuri Demirağ da, Şeker Ahmet Paşa da, Hasan Âli Yücel de… Tenten de, Red Kit de, Mona Lisa da…

Haberin Devamı

9/9

Sunay Akın, çizgi film karakterlerinin tarihini anlatırken oldukça ilginç ayrıntılara girmiş. Yaşama dair ayrıntılar bunlar… Gerçekle düşün buluştuğu, hayalin kahramanlarıyla buluşturan ayrıntılar. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları da yayımlanmasına katkıda bulunarak, Türkçeye güzel bir eser kazandırmış. Bu güzel kitabı okuyun, okutun…