20 başlıkta Rojava demokratik özerk bölgesi

Son yıllarda en sık duyulan ve Türkiye siyasetinde de belirgin bir etkiye sahip yerlerden biri: Rojava. Suriye Kürdistanı denilip geçilen bu bölgede, demokratik özerklik denilen rejim yaşama geçirilmeye çalışılıyor. Bölgede PKK'nın Suriye kolu olarak bilinen PYD'nin etkin olması ve bu yapının Abdullah Öcalan'ın tezlerine paralellik taşıması, Türkiye'yi tedirgin ediyor. Ancak Rojava halkı ise Suriye devletinin çekildiği ve İŞİD gibi radikal İslamcı grupların terör estirdiği bölgede çoğulcu bir özyönetimi hayata geçirdiklerinin altını çiziyor. Peki, pratikte Rojava'da neler oluyor? İşte 20 maddede yanıtı... (Cnnturk.com)Kürtçe'de batı anlamına gelen Rojava, Suriye'de Kürtlerin yaşadığı ülkenin kuzey doğusundaki bölgeye verilen isim. Yani Batı Kürdistan anlamında. Bu bölge, Türkiye sınırı boyunca uzanan Suriye'nin kuzeyindeki alandır. Bu bölgede Derek, Kamışlı, Serekaniye, Telabyad, Kobani, Azez ve Afrani kentleri bulunmaktadır. Bu bölgede Kürtler, Araplar, Süryaniler, Ermeniler, Ezidiler yaşamaktadır. Suriye'de 2011 yılında başlayan iç savaştan bir süre sonra rejim ülkenin kuzeyindeki bölgelerden çekildi. 19 Temmuz 2012'de Kürtler, Afrin, Kobani ve Derik kentlerinin yönetimini ele aldı. Bir yüksek komite ile eğitim, sağlık, güvenlik alanında faaliyet gösterecek komiteler oluşturuldu ve özerk yönetimin inşasına girişildi. Savaş nedeniyle devlet otoritesinin ortadan kalktığı Suriye'nin geneli gibi Rojava'da da Kürtler üç ayrı kantondan komünal yapılar kurarak özyönetimin inşasına başladı ve öz savunma birlikleri ile güvenlik sağlanmaya başladı. Atılan ilk adım 2013'ün sonlarında Kürt, Arap, Çeçen ve Hristiyanlardan temsilcilerden oluşan 82 kişilik Kurucu Meclis oldu. Demokratik Özerk Yönetim olarak adlandırılan Rojava'da Kurucu Meclis 6 Ocak 2014'te özerk yönetimin anayasası olan Toplumsal Sözleşmeyi hazırladı. Buna göre, sistem dört ayak üzerine oturuyor: Kanton sistemi, Yasama Meclisi, Yönetim, Adalet ve Yüksek Seçim Kurulu. Anayasaya göre, 4 yıl için seçilen kanton yönetimleri, yani hükümetler 20'şer bakanlıktan oluşuyor, Yasama Meclisi ise 101 sandalyeli. Anayasaya göre, Rojava, üç kantondan oluşuyor: Cizre, Kobani ve Afrin (Cizîr, Kobanê, Efrîn). Sistemde bütün kantonlar, bölgesel işlerini kendi özgür iradeleriyle yürütme ve meclislerini kurma hakkına sahip. Ayrıca anayasaya göre, coğrafik, kültürel ve etnik farklılıklara göre yeni demokratik özerk bölgelerin oluşturulması da mümkün. Kanton, bölge gibi isimler kullanılan özerk bölgelerin isimlendirilmesinde de serbesti bulunuyor. Toplumsal Sözleşmeye göre, özerk yönetim bölgeleri yani kantonlar, Suriye toprak bütünlüğünün bir parçası olarak tanımlanıyor. Kürtlerin, Rojava devrimi olarak adlandırdığı sistem anayasaya göre, Demokratik özerk yönetim kantonları, Yasama Meclisi, Yürütme Meclisi, Yüksek Seçim Kurulu, Yüksek Anayasa Mahkemesi Dadgiha Makzagonî a Bilind, Bölgesel Meclislerden meydana geliyor. Toplumsal Sözleşmeye göre, Rojava'daki yönetimin esası tabandan örgütlenmeye dayanıyor. Yani yönetim seçimler yoluyla belirlenen köy, belde, ilçe, mahalle ve kentlerde halk meclisleri ve komünleri aracılığıyla aşağıdan yukarı doğru örülüyor. Sistemde her etnik ve inanç grubu ile gençlik ve kadın, yine sivil toplum örgütleri ve meslek grupları da örgütlenerek meclislerde yer alıyor. Kanton adı verilen özerk bölgelerin genel meclisleri de kent meclislerinden seçilen temsilcilerden oluşuyor. Aynı zamanda yasama meclisi olan özerk bölge meclislerinden de kanton yönetimleri, yani hükümet oluşturuluyor. Hükümet de siyasi parti, etnik, kültürel ve dini yapıların temsil oranlarına göre belirleniyor. Bakanlıklardan bazıları şunlar: Meşru Savunma Bakanlığı, Bölgesel, Belediye, Nüfus ve Şehircilik Bakanlığı, Çalışma ve İşçi Yerleştirme Bakanlığı, Şehit Aileleri Bakanlığı, Aydınlanma ve İletişim Bakanlığı, Din Bakanlığı, İnsan Hakları Bakanlığı. Dil, kültür, eğitim, inanç ve etnik farklılıkların gözetildiği demokratik ilkelerin esas alındığı Rojava'da yönetimin her kademesinde eşbaşkanlık sistemi ve kadın örgütlenmesi gözetiliyor. Bu yapı oturuncaya kadar da pozitif ayrımcılık uygulanıyor. Bu çerçevede yüzde 40 cinsiyet kotası uygulanıyor. Gençler için de kota bulunuyor. Ayrıca Süryaniler için pozitif ayrımcılık karara bağlandı. Sistemin inşasında yönetim, bütün yapıların temsilcilerinden atama yoluyla oluşurken, Toplumsal Sözleşmede yer aldığı şekilde her kesimin kendi adayları ile katılacağı seçimler yoluyla belirlenecek. Rojava'da bu çerçevede 52 parti, sivil toplum örgütü, gençlik ve kadın hareketleri ile 15 bağımsız şahsiyetten oluşan Yasama Meclisi, Mayıs ayında bir seçim ve siyasi partiler kanunun çıkartarak, seçim hazırlıklarına başladı. Yüksek Seçim Kurulu da seçimin altyapısını oluşturmak için, seçmen listeleri ve seçmen kaydı oluşturulması gibi prosedürleri sürdürüyor. Seçim tarihi ise hükümet tarafından ilan edilecek. Anayasaya göre, herkesin kendi dili, dini, mezhebi, inancına göre yaşama hakkı var. Yine herkes ekolojik toplum unsurlarına göre yaşama hakkına sahip. Kadınların siyasi, toplumsal, ekonomik, kültürel ve yaşamın her alanında hakkı bulunuyor. Kantonda yaşayan halklar ve inançlar arasındaki ilişkiler halkların kardeşliği, ortak yaşam ve dayanışma temeline dayanıyor. Güvenlik, istikrar ve ücretsiz eğitim vatandaşlık hakkı. İlkokul mecburi. Ayrıca iş, barınma, ev ve sağlık güvencesi bulunuyor. Anayasada, kantonlarda ekonomi sisteminin, bilim ve teknolojik imkanların gelişmesine dayanan halkın ortak büyümesi üzerine inşa edileceği ve tüm vatandaşların ihtiyaçlarının karşılanacağı belirtiliyor. Ayrıca işçi ve tüketici hakları ile çevrenin korunması da ilkeler arasında. Demokratik Özerk Yönetimin güvenlik aygıtı ise, her üç kantonu meşru savunma temelinde korumaktan sorumlu olan YPG. Türkiye'de PKK'nın Suriye kolu olarak adlandırılan YPG, aynı zamanda Demokratik Birlik Partisi'nin (PYD) silahlı kolu olarak da biliniyor. YPG ayrıca asayiş ve iç güvenlikten de sorumlu. Toplumsal Sözleşmeye göre, İslam, Hristiyanlık ve Ezidi inancına sahip Kürt, Arap, Süryani, Ermeni, Çeçenlerin yaşadığı Cizre kantonu ortak bölge. Bu bölgenin yönetim merkezi Kamışlı. Kantonun resmi dili Kürtçe, Arapça ve Süryanice. Ancak bütün grupların anadilleriyle eğitim görme hakkı var. Suriye'de üretilen tahılın yüzde 40'ı Rojava'da yetişiyor. Bu bölge Suriye'de bulunan petrol sahalarından bazılarını da bulundurmaktadır. İç savaş öncesinde Suriye'deki petrolün yüzde 60'ı Cizre bölgesinden çıkarılıyordu. Bu stratejik önemi nedeniyle resmi adı Haseke olan bölge, 1960'lardan beri nüfus politikalarına muhatap olmuş ve Araplaştırma siyaseti izlenmiş. Cizre'nin şu andaki nüfusu 1,5 milyon civarında. Kobani iç savaş sırasında yaşanan göçlerle nüfusu 250 bini bulan Rojava'nın en küçük kantonu. Rojava'nın batısındaki Afrin ile doğudaki Cizre'nin tam ortasında bulunuyor. Kürtlerin diğer kantonlara göre nüfusunun en yoğun olduğu yer de burası. Fırat nehrinin kenarındaki Kobani'nin ekonomik faaliyeti ise tarım. Kantonda yüksek verimli bir şekilde tahıl üretiliyor. Öte yandan, Kobani, IŞİD'in ana karargahının bulunduğu Rakka'ya yakınlığı ve örgütün denetlediği birçok bölgenin tam ortasında yer aldığı için hedefi haline geldi. Kontrol ettiği bölgelerdeki bağlantıyı isteyen IŞİD, Kobani'ye yoğun bir şekilde ve ağır silahlarla saldırıyor. Kobani halkı ise haftalardır IŞİD karşısında direniyor ve karşı koyuyor. Rojava'nın en batısında bulunan kanton Afrin'de de nüfusun çoğunu Kürtler oluşturuyor. Kantonda Araplar ve Ezidiler de yaşıyor. Halep ile çok yakın ilişkilerde bulunan ve nüfusu 500 bin civarında olan Afrin'de ise ağırlıkla zeytin yetiştirilmekte. Suriye'deki zeytin üretiminin yüzde 30'u burada yetiştirilmekte. Özerklik ilanının ardından Rojava'da büyük bir değişim yaşandı. İşte Rojava'da incelemelerde bulunan Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Nazan Üstündağ'ın gözlemleri: Eğitim, adalet, öz savunma, ekonomi ve cinsiyet ilişkilerinin Rojava'da kısa bir zamanda radikal bir şekilde özgürleştiğini belirtiyor. Kadın dayanışması bölgede çok güçlü. Topraklar kooperatif şeklinde örgütlenmiş halka dağıtılıyor. Halkın üzerinde baskı oluşturan bir güvenlik yapısı kurulmuyor. Bölgede oluşturulan sulh komiteleri, adli davaların tamamını çözüyor, adalet alanında savcı ve avukatlar, hakim ve yargıçlar fazlalık haline geldiği bir sistem.