5 soruda İran seçimi

İran Cuma günü iki seçime gidiyor. Biri Meclis yani parlamento, diğeri de Uzmanlar Meclisini belirlemek için. Batı ile varılan nükleer mutabakat sonrası bir ilk olacak bu seçimler. CNN TÜRK Dış Haberler Şefi Begüm Dönmez’in haberi…

Haberin Devamı

/

İran Cuma günü iki seçime gidiyor. Biri Meclis yani parlamento, diğeri de Uzmanlar Meclisini belirlemek için. Batı ile varılan nükleer mutabakat sonrası bir ilk olacak bu seçimler. CNN TÜRK Dış Haberler Şefi Begüm Dönmez’in haberi…

İran’da Meclis seçimi neden önemli?

/

İran meclisinin ve bir sonraki dini liderin atanmasından sorumlu olan Uzmanlar Meclisi’nin belirlenmesi için yapılacak seçimler bir Cumhurbaşkanlığı seçimi kadar olmasa da önemli. 10 yılı aşkın bir süredir muhafazakarlar İran’daki siyasi kurumlarda egemen taraftı. 2013 yılında Hasan Ruhani’nin zaferi sonrası hükümette şimdi ılımlılar olsa da meclis hala muhafazakarlarda önemli ölçüde. Dolayısıyla Cuma günkü seçimler İran siyasetinde şu anda mecliste olan sertlik yanlıları ve siyasete dönmek isteyen reform yanlıları arasında bir mücadele niteliğinde.

Haberin Devamı

Seçim süreci adil mi?

/

2013’te Ruhani “onay almış bir aday” olarak seçildiğinde İran’da bir değişim rüzgarı estirmişti. Hem içerde hem de dışarda “meşru” olarak görülen bir yetki ile göreve geldi. İran’da her aday seçimden önce onay almak zorunda. Bu süreci de Koruyucu Konsey yürütüyor. Koruyucu Konsey de dini lider Ayetullah Ali Hamaney’e yakın din adamları ve hukukçulardan oluşuyor. Ama bu Konsey’in anayasa uyarınca adayları ne kadar bloke edebileceği konusu tartışmalı. Son dönemde Konsey reformcu bazı adayları diskalifiye etmişti. Onlar arasında İran İslam Cumhuriyeti’nin kurucularından Ayetullah Ruhullah Humeyni’nin torunu da vardı. 12.000’den fazla kişi aday meclis seçimlerine. Ama yarısından fazlası da diskalifiye. Eski vekiller ve reformcu figürler var aralarında. Geri kalan 6200 adayın 586’sı kadın. 290 sandalyeli bir mecliste koltuk kapabilmek için yarışacaklar. Başkent Tahran’da 1000 aday 30 sandalye için mücadele edecek. 88 üyeli Uzmanlar Meclisi için de 800 dini alim aday oldu. Ama bunların sadece 161’i onay alabildi. Kadınların Uzmanlar Meclisi seçimlerine aday olmasına izin verilmiyor.

Reformcular seçimi boykot ediyor mu?

/

Hayır. Koruyucu Konsey’in bazı adayları diskalifiye etmesine rağmen örgütlü ve kitlesel bir boykot olmayacak İran seçimlerinde. Reformcular aktif şekilde kampanyalarını sürdürüyor. Hatta görüş ayrılıklarını da bir kenara bırakıp koalisyon kurarak hem başkentte hem de birkaç önemli kentte gözde adaylarını biraraya getirip ortak liste oluşturmuş durumdalar. Tahran’da reformcuların koalisyonun başında eski cumhurbaşkanı adaylarından Muhammed Reza Arif var. 2013 yılında yarıştan çekilince Ruhani’nin zaferinin önünü açmıştı. Tahran’da muhafazakarların önde gelen adayı ise Holamali Haddad Adil. İran’da 2009 yılında Ahmedinecad’ın o tartışmalı zaferi ve sonrasında çıkan olaylardan adını hatırladığımız muhalif isimlerden Mehdi Kerrubi ise reformculara destek verilmesi çağrısında bulundu. Tahran’ın kötü şöhretli Evin cezaevinde tutulan siyasi suçlular da reformculara oy verilmesi, seçimin boykot edilmemesi çağrısı yaptı.

Haberin Devamı

Uzmanlar Meclisi neden önemli?

/

Uzmanlar Meclisi seçimi genelde heyecansız geçer. Teoride bu meclisin, üyelerin çoğunluğu isterse, dini lideri görevden alma yetkisi bulunuyor. Ama realitede Hamaney şu anda o kadar güçlü ki meclisin denetçi rolü sembolik bir rol haline geldi. Ancak meclisin temel görevi İran siyasetinde son sözü söyleyen bir sonraki dini lideri atamak. Hamaney’in 76 yaşında olduğu ve meclis üyelerinin de sekiz yıl süreyle seçildiği düşünülürse, bu kez bu meclise seçilecek olanların Hamaney’den sonra atanacak ismi belirlemesi olası. Bir sonraki dini lider de bu Cuma seçimle belirlenecek isimler arasında bile çıkabilir. Reformcuların gözde adayı eski Cumhurbaşkanlarından Ayetullah Haşemi Rafsancani. Aşırı muhafazakar isimleri bloke etmeye çalışıyorlar. Ahmet Cenneti, Muhammed Yezdi, Muhammed Mesbah Yezdi o isimler. Mesbah 80 yaşında. İran eski Cumhurbaşkanı Ahmedinecad’a görevinin ilk yıllarından destek çıkan bir isimdi.

Ruhani için sonuçları ne olur?

/

İran’daki bu 2 seçim Ruhani için bir güven oylaması niteliğinde. Malum, Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile birlikte, içerde sertlik yanlılarından gelen tepkiye rağmen Batı ile nükleer anlaşma ve sonrasında yaptırımların kaldırılmasının mimar kendisi. Görev süresinin dolmasına 2 yıl kala yapılan seçimlerin Ruhani açısından önemli sonuçları olacak. En basitinden 2017’de yeniden seçilme şansını etkileyecek. Seçim İran’da bir sonraki nesil için siyasi tabloyu da değiştirebilir. Ruhani’nin kendisi de Uzmanlar Meclis seçiminde aday. Kimilerine göre Ruhani’nin siyasi anlamda geleceğe dair büyük planları var. Reformcuların desteklediği aday listesinde Rafsancani’nin hemen altında ikinci sırada yer alıyor.