Tarihte bugün: 23 temmuz

Türkiye'nin ilk kadın tiyatro sanatçısı Afife Jale 1941 yılında hayata veda etti.

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Haberin Devamı

Dr. Sait Paşa'nın torunu olan Afife Jale, 1902 yılında İstanbul'da hayata gözlerini açar. 1918'de, Türk ve Müslüman kadınlarının sahneye çıkmaları yasak olan Şehir Tiyatroları'na (Darülbedayi) alınmak üzere açılan sınava girer.
 
Prof. Metin And, 'Türk Tiyatrosu Tarihi' kitabında o dönemi şöyle anlatır:
 
"1920 yılında Şehir Tiyatroları, Hüseyin Suat'ın 'Yamalar' adlı oyununu Kadıköy'deki Apollon Tiyatrosu'nda (şimdiki Reks sineması) sahneye koyar...
 
"Bu oyunda Emel adlı kızı oynayan Eliza Benemenciyan topluluktan ayrılıp yurt dışına gittiği için bu rolü yüklenecek bir bayan aranıyordur...
 
"Rol için seçilen Afife, 'Jale' takma ismiyle Apollon Tiyatrosu'nda sahneye çıkar. O tarihi geceyi, altı yıl sonra Refik Ahmet Sevengil'e anlatırken, "hayatımda mesut olduğum ilk gece" ifadelerini kullanır:
 
"Sanatın, ruhuma verdiği güzel sarhoşluk içinde idim. Opiyekte güzel bir sahne vardır; ağlama sahnesi. Orada taşkın bir saadetle ağladım. Sahiden ağladım. Alkış,alkış, alkış. Perde kapandı; açıldı, bana çiçekler getirdiler. Muharrir Hüseyin Suat bey, kuliste bekliyormuş; ben çıkarken durdurdu; alnımdan öptü: "Bizim sahnemize bir sanat fedaisi lazımdı; sen işte o fedaisin" dedi..."
 
"Daha sonra 'Tatlı Sır' ve 'Odalık' oyunlarında da polis baskını ile karşılaşır. İçişleri Bakanlığı'nın gönderdiği bir genelgeyle Müslüman kadınların sahneye çıkmaları yasaklanır...
 
"Ancak bu işin bir de geçmişi vardır. 10 kasım 1918'de, Behire, Memduha, Beyza, Refika ve Afife stajyer kadrosuna alınmışlar, ötekiler işi bırakmışlardır. İkisi de sahneye çıkarılmamışlardır. Refika suflör olarak çalışır...
 
"Tüm baskılara karşın bundan sonra Burhanettin Topluluğu'nda Seniye, Yeni Sahne'de Şaziye (Moral), Münir (Neyire Neyyir), Bedia (Muvahhit), Milli Sahne'de Huriye ve Hikmet, Ruhat gibi Müslüman kadınlar Afife'yi izlediler."
 
Afife, Nezihe Araz'ın kaleminden ise şöyle seslenir: "Afife, 'beni acıyarak değil, düşünerek severek, kucaklayarak hatırlayın. Tiyatro varsa ben varım' inancı ve aşkıyla yaşıyordu. 'Olmak ya da olmamak' işte gerçek buydu onun için. 'Olmak'la sanatını icra etmek eşanlamlıydı, bu eşanlam da tiyatroydu. Toplum hayatında ilk olmak; yani onun deyimle 'ilk ateşi yakmak', 'ilk türküyü söylemek', 'ilk aşkı ya da direnişi başlatmak' bir olaydı ve bunun her zaman bir bedeli vardı. İlkler yol boyu bu bedeli ödediler."
 
Zaptiye baskının ilkinde Afife arkadaşlarınca kaçırılmışsa da daha sonra sokakta polisce yakalanarak karakola götürülür.
 
"Dinini, milliyetini unutan sen misin" diye hırpalanır. Babası da tiyatrocu olmasına karşıdır. Babasının gözünde Afife artık bir fahişedir. Evden ayrı yaşamak zorundadır.
 
Bu arada Şehir Tiyatroları'ndaki ücretli görevine son verilir. Güvencesiz ve parasızdır. Önüne gecilmeyen şiddetli başağrıları başlar.
 
Doktoru morfinle tedavi yoluna giderek büyük bir yanlış yapar. Afife artık bir morfinmandır. Bu nedenle yaşamının son yıllarını Bakırköy Akıl ve Sinir Hastanesi'nde geçirir ve 24 temmuz 1941'de, 39 yaşındayken hayata veda eder.
 
Günün diğer önemli olayları
 
1784: Erzincan'da meydana gelen depremde 5 bin kişi hayatını kaybetti.
1829: William Austin Burt, daktilonun ilk hali olan tipografı buldu.
1888: 'Enternasyonal', ilk kez Fransa'nın Lille kentinde işçiler tarafından söylendi.
1909: 'Serbesti' gazetesinde, İttihat ve Terakki karşıtı yazılarıyla tanınan gazeteci Hasan Fehmi, Galata Köprüsü'nde kimliği belirlenemeyen bir kişi tarafından öldürüldü.
1911: İstanbul'da, Aksaray Yeşiltulumba'da çıkan büyük yangında yaklaşık 300 ev hasar gördü.
1919: Mimar Muzaffer Bey'in eseri olan 'Hürriyeti Ebediye' tepesi açıldı.
1919: Erzurum Kongresi başladı. Başkan seçilen Mustafa Kemal Paşa, uzun konuşmasında özetle, "...tarih bir milletin kanını, hakkını, varlığını hiçbir zaman inkar edemez. Bu nedenle böyle bir batıl örtünün arkasından vatanımız ve milletimiz aleyhinde verilen hükümler, kanaatler muhakkak iflasa mahkumdur" dedi. Kongre, 7 ağustosa kadar sürdü.
1925: Şair Arif Damar hayata merhaba dedi.
1932: Alman mimar Hermann Jansen'in hazırladığı Ankara Planı onaylandı.
1939: Hatay'da yönetim Türk hükümetine devredildi.
1948: Sessiz film devrinin büyük ustası, 'Bir Ulusun Doğuşu' filminin yaratıcısı ABD'li film yönetmeni D.W. Grffith yaşamını yitirdi.
1960: Türk Edebiyatçılar Birliği olağanüstü toplantı yaptı. Toplantıda Peyami Safa, Samet Ağaoğlu ve Faruk Nafız Çamlıbel, 27 mayıstan önce baskı rejimi taraftarı oldukları gerekçesiyle birlikten çıkarıldılar.
1967: Şair, yazar ve eğitimci Ahmet Kutsi Tecer 66 yaşında hayata veda etti.
1972: 'Fosforlu Cevriye' ve 'Ankara Mahpusu' romanlarıyla tanınan gazeteci ve yazar Suat Derviş 67 yaşında vefat etti.
1974: Kıbrıs'ta üç günlük harekatta 57 şehit, 184 yaralı ve 242 kayıp verildi.
1976: Sismik-1 araştırma gemisi (Hora), İstinye Tersanesi'nden törenle Ege'ye açıldı.
1989: Ressam Cevat Dereli 89 yaşında İstanbul'da yaşamını yitirdi.
1991: Türk hafif müziği sanatçısı Ertan Anapa, İstanbul'da yaşama veda etti.
1996: Aydın İdare Mahkemesi, Gökova, Yeniköy ve Yatağan termik santrallerinin çevreye zarar verdiği gerekçesiyle faaliyetlerinin durdurulması istemini kabul etti.
2000: Sunucu ve yazar Cenk Koray İstanbul'da vefat etti.
2000: Yasemin Dalkılıç, sualtı sporları limitsiz dalışta 120, limitli değişken ağırlıkla serbest dalışta ise 100 metre ile iki dünya rekoru kırdı.
 
Tarihte bugün arşivi

Ekim ayı arşivi
Kasım ayı arşivi
Aralık ayı arşivi
Ocak ayı arşivi
Şubat ayı arşivi
Mart ayı arşivi
Nisan ayı arşivi
Mayıs ayı arşivi
Haziran ayı arşivi
1 temmuz
2 temmuz
3 temmuz
4 temmuz
5 temmuz
6 temmuz
7 temmuz
8 temmuz
9 temmuz
10 temmuz
11 temmuz
12 temmuz
13 temmuz
14 temmuz
15 temmuz
16 temmuz
17 temmuz
18 temmuz
19 temmuz
20 temmuz
21 temmuz
22 temmuz