"Adı bilinmeyen bir Çek fotoğrafçı"

Dünyanın önemli ve sıra dışı fotoğraf sanatçılarından biri olan Josef Koudelka'nın retrospektif sergisi, yarın Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi'nde açılacak.

Aslen uçak mühendisi olan sanatçı, fotoğrafa 12 yaşında bakalitten yapılmış bir makineyle başladı. Koudelka, ilk sergisini ise 1961 yılında Prag'daki Semafor Tiyatrosu'nda kendi bastığı siyah-beyaz fotoğraflarla açtı.

"Başlangıçlar" ve "Çingeneler"

Müzenin sergi salonlarında 6 bölümden oluşan serginin "Başlangıçlar" serisinde, Koudelka'nın 1961 yılında 23 yaşındayken gerçekleştirdiği ilk sergisinden, nadir ve özgün fotoğraf baskıları yer alıyor.
 
Benzersiz derecede güçlü ifade yeteneğinin yanı sıra, biçime, sıra dışı bir boyut getiren fotoğraflar, Koudelka'nın yaratım hayatı boyunca geliştireceği ve eserlerinin ayrılmaz parçası haline gelecek belirleyici özelliklerin işaretlerini barındırıyor.

Sanatçının 1962-1970 yılları arasında çekmiş olduğu, Slovakya ve Romanya'da yaşayan Çingenelerin öteki dünyaları üstüne fotoğraflarından oluşan "Çingeneler" dizisinde yer alan fotoğraflar ise, Çingenelerin sadece etnik özellikleri, gelenekleri veya toplumsal alışkanlıkları değil, zamansız bir diyarın "bohem" yapısını da ortaya çıkarıyor.
 
"Çingeneler" dizisi, ilk olarak 1975 yılında New York'taki Modern Sanatlar Müzesi'nde (MOMA) sergilendi.

"İşgal"

Josef Koudelka'nın gerçekçi yapıtlarının olduğu "İşgal" serisinde fotoğrafçının 1968'de Rusların Çekoslovakya'yı işgal ettiği döneme ait fotoğraflar yer alıyor. Dünyaca ünlü fotoğraf ajansı Magnum, Koudelka'yla bu fotoğraflar sayesinde tanıştı. Ailesine yapılabilecek zulümden çekinen Josef Koudelka'nın işgal dönemi fotoğrafları yıllarca dünya basınında "isimsiz Çek fotoğrafçı" imzası ile yayınlandı.

Sanatçının hemen hemen tüm eserleri soyut bir anlatım biçimi taşımasına rağmen sadece "İşgal" serisinde somut bir olayın yansıması bulunuyor.

Aslında haber fotoğrafçısı olmamasına rağmen, bu fotoğraflar haber niteliği taşıyan elle tutulur görüntüler gibi kabul ediliyor.

Josef Koudelka, sıra dışı ve üstün cesaret örneği olan fotoğraflara verilen "Robert Capa Altın Madalyası" ödülünü 1969 yılında "adı bilinmeyen bir Çek fotoğrafçı" imzası ile kazandı.

Bu fotoğraflar, sadece Çekoslovakyalıların Rusların işgaline karşı direnişini değil, dünya üzerindeki tüm silahlı işgallere karşı, silahsız olanın güçlü olduğunu simgeleyen anıtsal fotoğraflar olarak da zihinlere kazındı.

Kendisi de bir göçmen olan sanatçının nostalji, özlem, yabancılaşma gibi duyguları barındıran, kendi iç ve dış sürgünlerini de anlattığı "Sürgün" serisi ise, 17 yılını vatansız bir göçmen olarak geçiren Koudelka'nın, 1987 yılında Fransız vatandaşlığına kabul edilmesine kadar olan süreci kapsıyor.

"Tiyatro" ve "Kaos"

Sanatçının "Tiyatro" serisinde yer alan ve Prag'da yayınlanan Divadlo / Tiyatro dergisi ve Divadlo Za Branou / Kapının Ardındaki Tiyatro için yapmış olduğu çalışmalarda ürettiği eserler, soyut ve grafik sanat niteliği taşıyor.

Koudelka'nın 1986'da panoramik fotoğraf makinesiyle tanışmasının ardından başlayan "Kaos" serisi, gelişen uygarlığın yarattığı felaket ve yıkımı, bir paradoksu, kusursuz ve ustaca kullanılmış panoramik fotoğraf estetiğiyle gözler önüne seriyor.

Ağustos 2007'de yaşamını kaybeden Vakfın Kültür ve Sanat Danışmanı Samih
Rifat'ın anısına adanan sergi, 13 Nisan 2008'e kadar ziyaret edilebilecek.