Çalışma hayatına yeni düzenleme

Sendikalar ile Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt kanunlarında değişiklik öngören yasa teklifi, TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu'nda kabul edildi.

Haberin Devamı

Teklif, işçi ve işveren sendikaları ile konfederasyonların kuruluşu, yönetimi, işleyişi, denetlenmesi ile çalışma ve örgütlenme esaslarını belirlemek, üyelerinin temel hak ve hürriyetleri gözetilerek çalışma ilişkilerinde ekonomik, sosyal hak ve çıkarlarının korunması ve geliştirilmesine ilişkin esasları düzenliyor.

Teklife göre, sendikalar, en az 7 kişinin bir araya gelmesiyle oluşturulabilecek. "İşveren Vekili" tanımına açıklık getiriliyor.

İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetimine görev alan kimselerde tüzel kişiliğine olmayan kamu kuruluşları adına işletmenin bütününü sevk ve idareye yetkili olanlar işveren vekili sayılacak.

Sendikalar, tüzüklerinde belirtmek kaydıyla bölge şubeleri kurabilecek. Sendika üyeliğinde noter şartı kaldırılıyor.

İşyerinde veya işletmede yürürlükte bulunan bir toplu iş sözleşmesinin bulunması veya yeni dönem yetki prosedürünün başlaması halinde tespit edilecek iş kolu değişikliğinin bir sonraki dönem için geçerli olacağı, iş kolu tespitlerinin yetki işlemlerinde bekletici sebep sayılmayacağı öngörülerek toplu iş sözleşmesi sistemine işlerlik kazandırılıyor.

Türk vatandaşı olma şartı kaldırılıyor

Sendika genel kurulları, şube açmak veya sendika şubesinin faaliyet sahasındaki işyerinde üye sayısının 250'inin altına düşmesi halinde şubenin kapatılması için sendika yönetim kuruluna yetki verebilecek.

Sendika kuruculuğu için Türk vatandaşı olma şartı kaldırılıyor. Sendika kurucusu olabilmek için; medeni hakları kullanmaya ehil ve sendikaların kurulacağı iş kolunda fiilen çalışır olmak, Türkçe okur-yazar olmak, TCK'da belirtilen sürelerde kasten işlenen bir suçtan dolayı 1 yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine, Anayasal düzene, milli savunmaya ve devlet sırlarına karşı suçlardan mahkumiyetin bulunmaması şartı aranacak.

Sendika ve konfederasyonların kuruluşu sırasında uyacakları esaslar, faaliyetlerinin durdurulması ve kapatılması yeniden düzenleniyor.

Sendika ve konfederasyonların tüzükleri Anayasa'da belirlenen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı olamayacak.

Sendika ve konfederasyonların tüzük ya da diğer belgelerde kanuna aykırılık tespit edilmesi ya da kuruluş koşullarının gerçekleşmediğinin anlaşılması halinde, eksikliklerin bir ay içinde tamamlanması istenecek.

Sendikalara üye olmada aranan yaş sınırı 16'dan 15'e çekiliyor. Buna göre, 15 yaşını doldurmuş olup da işçi sayılanlar, işçi sendikalarına üye olabilecek.

İnternet üzerinden bildirim

İşçi sendikasına üyelik, işçinin 3 nüsha olarak doldurup imzaladığı üye kayıt fişini sendikaya vermesi ve sendikanın tüzüğünde belirlenen yetkili organının kabulü ile kazanılacak.

Üyelik başvurusu, sendika tarafından en az 30 gün içinde reddedilmediği takdirde üyelik istemikabul edilmiş sayılacak.

Haklı bir sebep gösterilmeden üyeliği kabul edilmeyen işçinin, bu kararının kendisine tebliğinden itibaren 30 gün içinde iş davalarına bakmakla yükümlü görevli mahalli mahkemede dava açma hakkı olacak. Mahkemenin kararı kesin olacak.

Üyeliği kesinleşen işçinin üye kayıt fişinin bir nüshasının sendikaca 15gün içinde bakanlığa postayla, ayrıca İnternet üzerinden elektronik ortamda gönderilmesi zorunlu olacak.

Uluslararası kuruluşlara üyelik

Sendikalar ve konfederasyonlar uluslararası faaliyette ve işbirliğinde bulunabilecek, yurtdışında temsilcilik açabilecek, yurtdışında sendika ve üst kuruluş kurabilecekler.

Yurtdışında kurulu bulunan sendikalar, Dışişleri Bakanlığı'nın görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı'nın izniyle Türkiye'de, temsilcilik açabilecek, üst kuruluş kurabilecek veya kurulmuş sendika veya üst kuruluşlara üye olabilecek.

Uluslararası sendikal kuruluşların taslakta belirtilen esaslara aykırı faaliyet göstermesi halinde İçişleri Bakanlığı'nca üyeliğin iptal edilmesi veya faaliyetinin durdurulması için kurulu bulunduğu iş mahkemesinde dava açılabilecek.

Yönetici ve temsilcilerin güvencesi

Sendika şubesi, sendika ve konfederasyonlarda yöneticilik görevi sona erenler 3 ay içinde iş yerine işe başlatılmak üzere başvurabilecek.

İşveren, talep tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde bu kişileri o andaki şartlarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatacak.

Bu kişiler süresi içinde işe başlatılmadığı taktirde, iş sözleşmeleri işverence feshedilmiş sayılacak.

Ödenecek tazminatların hesabında, işyerinde çalışılmış süreler gözönünde bulundurulacak ve fesih anında emsalleri için geçerli olan ücret ve diğer hakları esas alınacak.

Görevli iken vefat eden sendika yöneticileri için de bu hükümler uygulanacak. İşveren, işyeri sendika temsilcilerinin iş sözleşmelerini haklı bir neden olmadıkça ve nedenini açık ve kesin şekilde belirtmeden feshedemeyecek.

Fesih bildirimi tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde temsilci veya üyesi bulunduğu sendika, iş mahkemesine dava açabilecek.

Bağış ve yardımlar

Sendika ve konfederasyonlar, üyelik şartı aranmaksızın yönetim kurul kararıyla nakit gelirlerinin yüzde 25'ini aşmamak kaydıyla eğitim, sağlık, rehabilitasyon veya spor tesisi kurabilecek, kreş açabilecek ve bunları ilgili bakanlıklara devredebilecek.

Ayrıca, nakit gelirlerinin yüzde 40'ını işsizliğin önlenmesine yönelik olarak kullanabilecek ve bu amaçla sınai ve iktisadi teşebbüslere yatırım yapabilecek.

Sendika ve konfederasyonlar, ticaretle uğraşamayacak, elde ettikleri gelirleri üyeleri ve mensupları arasında dağıtamayacak.

Ancak, grev ve lokavt süresince tüzüklerine göre üyelerine yapacakları yardımlar bunun dışında olacak.

Siyasi partiler, sendika ve konfederasyonlara mali yardım ve bağışta bulunamayacak. Sendika ve konfederasyonlar da bu gibi yardım ve bağışları kabul edemeyecek.

Sendika ve konfederasyonlara bağış ve nakdi yardımlar, bankalar aracılığıyla yapılabilecek.

Sendika ve konfederasyonlar, kendilerinin veya Türkiye Cumhuriyeti'nin üyesi bulunduğu uluslararası kuruluşlar ile yurtdışındaki diğer kişi, kurum ve kuruluşlardan bakanlığa önceden bildirimde bulunmak şartıyla ayni ve nakdi yardım alabilecek.

Sendika ve konfederasyonlar, üyeleri ile çalıştırdıkları içiler dahil hiç kimseye borç veremeyecek. Ancak, nakit gelirlerinin yüzde 5'ini aşmamak kaydıyla sosyal amaçlı harcamaya, genel kurul kararıyla yönetim kurulularını görevlendirebilecek.

Gelirlerinin, en az yüzde 15'ini üyelerinin eğitimi ve mesleki bilgi ve tecrübelerini artırmak için kullanmak zorunda olacak. Sendika ve konfederasyonların denetimi, denetim kurulları veya denetçiler tarafından yapılacak.

Düzenlemeye aykırı olarak yardım alınması halinde iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme, üyelerden birinin veya valinin veya bakanlığın başvurusu üzerine, sendika veya konfederasyonca alınan yardımı Hazine'ye intikal ettirecek.

Sendika kurabilecek iş kolları

İşçi ve işveren sendikalarının kurulabilecekleri iş kolları yeniden düzenlenerek, 28 olan sayı 19'a düşürülüyor.

Buna göre iş kolları, "gıda, avcılık ve balıkçılık, tarım ve ormancılık", "madencilik ve taş ocakları", "petrol, kimya ve lastik", "dokuma, konfeksiyon ve deri", "ağaç ve kağıt", "iletişim", "basın-yayın ve gazetecilik", "mali aracılık", "ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar", "çimento, toprak ve cam", "metal", "gemi", "inşaat", "enerji", "taşımacılık, ardiye ve antrepoculuk", "sağlık, sosyal hizmetler", "konaklama ve eğlence işleri", "savunma", "genel işler" olarak yeniden düzenlenecek.

Sendika ve konfederasyonlarca tutulan ve noter tasdiki gereken defter, dosya, kayıt ve işlemler her çeşit vergi, resim ve harçtan muaf tutulacak.

İşletme ve toplu iş sözleşmeleri

Aynı iş kolunda birden çok iş yerine sahip bir işletmede "işletme toplu iş sözleşmesi" adı altında ancak bir toplu iş sözleşmesi imzalanabilecek. Ancak, kamu kurum ve kuruluşlarına ait müessese ve işyerleri ayrı tüzel kişiliğe sahip olsa dahi, bu kurum ve kuruluşlar için tek bir işletme toplu iş sözleşmesi yapılacak.

Bir işveren sendikasına üye birden çok işverene ait aynı iş kolunda kurulu işyerlerini ve işletmeleri kapsayan grup toplu iş sözleşmesi yapılabilecek.

Toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerinde iş kolunun değişmesi, toplu iş sözleşmesini sona erdirmeyecek. İşletme toplu iş sözleşmesi kapsamında olan bir işyeri veya işyerinin bir bölümü devredildiğinde, devralan işverenin aynı iş koluna giren işyeri ve işyerlerinde yürürlükte olan bir toplu iş sözleşmesi olsa dahi, devralınan işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinden doğan hak ve borçlar, yeni işverenle işçi arasında iş sözleşmesi hükmü olarak devam edecek ve devirden itibaren 1 yıl geçmedikçe işçi aleyhine değiştirilemeyecek.

Söz konusu hak ve borçlar yeni bir toplu iş sözleşmesi ile düzenlenmesi halinde 1 yıllık süre uygulanmayacak. Toplu iş sözleşmesi yapan sendikaya üye olmayan işçilerin de toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmesi için ödeyeceği dayanışma aidatı miktarı, sendikanın tüzüğünde belirlediği miktarla sınırlanacak.

İş kolu barajı kaldırılıyor

Yetkili sendikanın belirlenmesinde yüzde 10 barajı kaldırılıyor. Ekonomik ve Sosyal Konsey'de temsil edilen işçi konfederasyonlarından herhangi birinin üyesi olan veya kurulu bulunduğu iş kolunda ülke çapında faaliyet gösteren, birden çok işyeri veya işletmede örgütlenmiş bulunan veya en az 80 bin üyeye sahip işçi konfederasyonu üyesi olan işçi sendikası, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek işyeri veya işyerlerinin her birinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının kendi üyesi bulunması halinde bu işyeri veya işyerleri için toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili olacak.

İşletme sözleşmeleri için işyerleri bir bütün olarak nazara alınacak ve yarıdan fazla çoğunluk buna göre hesaplanacak.

Bu koşullara sahip işçi sendikaları örgütlü bulundukları işyeri ya da işletmede işçilerin yarıdan fazlasını temsil etmeleri halinde bu işyeri ya da işletme için toplu sözleşme yapmaya yetkili olacak. İşletme sözleşmeleri için işyerleri bir bütün olarak alınacak ve yarıdan fazla çoğunluk buna göre belirlenecek.

İstatistikler ocak ayında açıklanacak

Sendika ve konfederasyonların üye sayılarının tespitinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca her yıl ocak ayında yayımlanacak istatistikler esas alınacak.

Bu istatistikler, iş kolları itibariyle sendikalara mensup üye sayısı ile konfederasyonların üyesi sendikalar itibarıyla toplam üye sayıları toplu sözleşme ve diğer işlemler için yeni istatistik yayımlanıncaya kadar geçerli olacak.

Yetki belgesi almak üzere başvuran veya yetki belgesi alan işçi sendikasının yetkisini daha sonra yayımlanacak istatistikler etkilemeyecek.

Bakanlık, yetkili sendikanın belirlenmesinde ve istatistiklerin düzenlenmesinde kendisine gönderilen bilgiler ile Sosyal Güvenlik Kurumu'na yapılan bildirimleri esas alacak.

Sendikanın toplu iş sözleşmesi yapabilmek için yetki başvurusunda bulunması halinde işyerinde çalışan işçiler ve sendika üyelerinin sayısı, işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu'na verdiği "e-bildirge" üzerinden belirlenecek.

Ara buluculuk

Toplu sözleşme için tespit edilen yer, gün ve saatte taraflardan biri toplantıya gelmez veya toplantıya geldiği halde görüşmeye başlamazsa, toplu görüşmeye başladıktan sonra taraflardan biri toplantıya devam etmezse ya da taraflar 30 gün içerisinde, grup toplu iş sözleşmelerinde ise 45 gün içinde anlaşamazlarsa, taraflardan biri bu durumu görevli makama 6 gün içinde yazıyla bildirecek.

Taraflar, aralarında anlaşmak koşuluyla toplu görüşmeye başladıktan 15 gün içerisinde görüşmelere katılmak üzere resmi listeden ya da liste dışından bir kişi ara bulucu olarak belirleyip 3 iş günü içerisinde görevli makama bildirecek.

Görevli makam, 3 iş günü içerisinde tarafların müşterek belirledikleri ara bulucuya resmi tebliğde bulanacak. Ara bulucunun görevi, kendisine yapılacak bildirimden itibaren başlayacak ve görev süresi sonunda raporunu 6 iş günü içinde görevli makama gönderecek.

Ara buluculuk görevi, 15 gün sürecek. Ancak, bu süre grup toplu iş sözleşmelerinde tarafların anlaşması ile en çok 6 iş günü uzatılabilecek.

Grev ve lokavt yasağı

Can ve mal kurtarma işlerinde, cenaze ve defin işlerinde, kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye hizmetlerinde, noterlik hizmetlerinde, su elektrik, doğalgaz üretimi, tasfiyesi ve dağıtım işlerinde grev ve lokavt yapılamayacak.

Bankacılık sektöründe sözleşmeleri gereği taahhüt edilen hizmetler, grev ve lokavt uygulaması sırasında verilmeye devam edilecek.

Petrokimya, kamu kuruluşlarınca yürütülen şehir içi deniz, kara, demiryolu ve diğer raylı toplu yolcu ulaştırma hizmetlerinde, hava gazı ve petrol sondajı işlerinde grev ve lokavt yasağı kaldırılıyor.

Grev ve lokavt yasağı, ilaç imal eden işyerleri hariç olmak üzere, aşı, serum ve kan ürünleri imal eden müesseselerle, hastane, klinik, sanatoryum prevantoryum, dispanser ve eczane gibi sağlıkla ilgili işyerlerinde, çocuk bakım yerleri ve huzurevlerinde, mezarlıklarda, Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı'nca doğrudan işletilen işyerlerinde devam edecek.

Grev çadırı yasağı kalkıyor

Grev gözcüleri için kulübe, çadır, baraka kurma yasağı kaldırılıyor. Grev gözcülerinin zorunlu ihtiyaçlarının nasıl karşılanacağı, bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenecek.

Grev ve lokavt halinde mülki idare amirliklerince alınacak tedbirlerin neler olacağı İçişleri Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın hazırlayacağı bir yönetmelikle belirlenecek. Ancak alınacak tedbirler, kanuni bir grev ve lokavtın uygulanmasına engel olucu nitelikte olamayacak.

Yüksek Hakem Kurulu'nun oluşumunda işçi sayısı en yüksek olan konfederasyonca seçilecek 2 üyenin temsiline ilişkin hüküm değiştirilerek, bu temsilcilerden birinin görüşmeye taraf diğer konfederasyonlardan birine üye olmasına olanak sağlanacak.

Taraflara zarar vermek kastı ile verilen görevi yapmaktan kaçınan veya düzenlenen tutanağı süresinde görevli makama vermeyen ara bulucular, 100 günden az olmamak üzere para cezası ile cezalandırılacak.

Grev uygulanan iş yerinde "Bu iş yerinde grev vardır", lokavt uygulananlarda ise "Bu iş yerinde lokavt vardır" ibareleri dışında bu iş yerleri çevresine afiş, pankart, gibi ilan araçlarını asan veya yazı yazanlara 10 bin YTL para cezası uygulanacak.

Genel kurulların toplanması ve yürütülmesini gözetmek üzere valinin görevlendireceği hükümet komiserinin genel kurulun başlayacağı gün ve saatte genel kurulun yapılacağı mahalde bulundurulması zorunluluğu da kaldırılıyor.