Canlı Yayın
Prof. Dr. Murat Ferman
Oybirliği ile alınan karar çerçevesinde, parasal gevşeme tandanslı bir düzenleme ile bilanço küçültme montanı; altmış milyar düzeyinden yirmibeş milyar düzeyine indiriliyor. Ancak, ana duruş itibarıyla, FED politikalarının, yılın üçüncü çeyreği sonuna kadar “sıkılaştırma ağırlıklı” eğilimini koruyacağı; faiz indirim ihtimalinin de bu dönem sonrasına ötelendiği değerlendiriliyor. FED Başkanı’ nın; “faiz indirimi için güven kazanmak, umulandan daha uzun zaman alacak!” mealindeki sözleri ve “muhtemel bir stagflasyon endişe ve uyarılarını kategorik olarak dışlaması” sağlam dayanaklar olarak not ediliyor. Büyük ihtimalle sene sonuna kadar hakim global trend olarak kalacak Güçlü Dolar Sendromu’ nun, başta Türkiye ekonomisi olmak üzere, ABD dışındaki ülke dinamikleri ile altın, borsa, kripto ve diğer tüm finansal varlık performanslarını/değerlerini zorlayıcı etkisini hatırlatmalıyız.
Henüz açıklanan Mart ayı dış ticaret verileri, dış ticaret açığı bakımından %12.4 oranında azalmaya (iyileşmeye) işaret etmektedir. Dikkat çekici gelişme, tüketim malları ithalatında yaşanan artış eğilimi olarak karşımıza çıkmaktadır: Bu senenin ilk çeyreğinde, geçen seneye göre beşte bir oranında artan tüketim malları ithalatımız, oniki aylık toplamda elli milyar dolara ulaşmıştır. Geçen yıl, 255 milyar doları mal ve 100 milyar doları hizmet kategorilerinden olmak üzere toplamda 355 milyar doları aşan bir ihracat performansına ulaşıldığını biliyoruz. Keza, düzenlenen İhracat Zirvesi’ nde konuşan Ticaret Bakanımızın ifadesiyle; ”ihracat yaparak, büyük rakiplerle rekabet ederek, gıdım gıdım toplanılan dövizler saçarak harcanmak istenmediği için, ithalat noktasında, Dünya Ticaret Örgütü izinleri doğrultusunda bir dizi tedbirin alındığı” izleniyor. Bu minvalde, uluslararası rekabet kural ve değişken müzakere-anlaşma setleri kadar, azalacak ithalat vergi gelirleri faktörlerinin de dikkate alınması gerekecektir.
İhracat performansımıza katkı sağlama bakımından önemli bir ivme kazanmış olan Hizmetler kulvarında, dört yıl zarfında iki kat artış öngörüsü ile ortaya konulan ikiyüz milyar dolarlık hedefe ulaşma bakımından yeni rekabetçi planlar geliştirilmelidir. Başta turizm, lojistik ve inşaat yüklenim ile müşavirlik gelmek üzere, sektörler bazında gereken özellikli yol haritaları desteklenmelidir. İlgili Bakan tarafından paylaşılan ilk çeyreğe ait turizm verileri, yıllık düzeyde altmış milyar dolar olarak belirlenen ihracat geliri hedefini destekler düzeydedir. Ancak, gene ortaya konulan güncel bir tespitte; ülkemizin “düşük fiyat üzerinden rekabet” klasmanından çıktığı ifade edilmiştir.(*) Turizm sektörü bakımından, başta “paket tur”; “herşey dahil”; “acenta satışı” model ve uygulamaları başta olmak üzere esaslı bir gözden geçirme zamanının geldiği görülmektedir. Nitekim, İstanbul Ticaret Odası Başkanı Avdagiç’ in; “orta ve uzun vadede turizm konsepti, fiyat stratejisi ve hizmetlerini baştan aşağı gözden geçirme” çağrı ve isabetli güncel tespitleri de bu yöndedir.
İhracatta rekabetçi avantajımızı geliştirmek bakımından yeni vizyon ve vaziyet edişlere acil ihtiyaç bulunmaktadır. Yenilenmiş hedeflere yönelik bir yeniden yapılanma ihtiyacı ortadadır. Bu cümleden olmak üzere, halen %3 oranında takılmış yüksek teknoloji ürünü payının, ilk aşamada %15 ve takiben %25 oranlarına taşınması; hazır giyim ihracatında 15 dolar düzeyindeki ihracat birim fiyatının 25 dolar seviyesine çekilmesi gibi yeni ufukların radara alınması doğru olacaktır. Elli yıllık ihracat hamlemize yeni ve yenilikçi bir çehre kazandırma zamanıdır!
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan bir tebliğ ile Ocak-Mart dönemi için enflasyon düzeltmesi yapma zorunluluğu, kuyum sektörü hariç, ortadan kaldırılmıştır. Bu gelişme, zaten ötelenerek yürürlüğe sokulan Enflasyon Muhasebesi uygulaması bakımından zafiyet doğurma riskini gündeme getirmektedir. Enflasyonun bilinen ve literatürde işlenmiş bozucu/sakatlayıcı etkisinin; enflasyon muhasebesi üzerinden yeni bir tezahürü yaşanmaktadır.
Nisan ayı enflasyonu öncü göstergeleri, yukarı yönlü beklentileri destekleyen bir tablo ortaya koymaktadır. İTO Ücretliler Geçinme Endeksi aylık manşetinde 4.89; yıllıkta ise 78.81 düzeylerine işaret etmektedir. Türk-İş mutfak enflasyonu (Ankara’da yaşayan dört kişilik ailenin asgari gıda harcaması) ise %74.8 olarak açıklanmıştır. TZOB Üretici-Market Fiyatları takibinde de makas açıklığı bakımından iyileşme izlenmemektedir. Öte yandan Koç Üniversitesi-Konda işbirliği ile ilk kez düzenlenen Hanehalkı Enflasyon Beklentisi anketi; Nisan ayı itibarıyla %119; sene sonu için ise %96 rakamlarını ortaya çıkarmaktadır. Haziran ayında zirve yapması beklenen enflasyon gidişatında Nisan ayı için ortaya koyduğumuz model temelli tahminimiz, % 80.2 düzeyinde olup, bilhassa giyim eşyası ve Ramazan Etkisi sönümlenmemiş gıda kalemlerine dikkat edilmesi önerilmektedir. Enflasyonla mücadele sürecinin uzun soluklu ve bütüncül politikalarla sürdürülmesi gereği, her zaman ön planda tutulmalı ve gereği yerine getirilmelidir.
(*) İngiltere mahreçli Which? Tüketici Tercih Platformu tarafından 15 Ülke ve 4500 tur paketi esas alınarak önümüzdeki Ağustos ayı için yapılan çalışmada Türkiye, en uygun fiyatlı ilk on destinasyon arasında yer almamaktadır.
Oybirliği ile alınan karar çerçevesinde, parasal gevşeme tandanslı bir düzenleme ile bilanço küçültme montanı; altmış milyar düzeyinden yirmibeş milyar düzeyine indiriliyor. Ancak, ana duruş itibarıyla, FED politikalarının, yılın üçüncü çeyreği sonuna kadar “sıkılaştırma ağırlıklı” eğilimini koruyacağı; faiz indirim ihtimalinin de bu dönem sonrasına ötelendiği değerlendiriliyor. FED Başkanı’ nın; “faiz indirimi için güven kazanmak, umulandan daha uzun zaman alacak!” mealindeki sözleri ve “muhtemel bir stagflasyon endişe ve uyarılarını kategorik olarak dışlaması” sağlam dayanaklar olarak not ediliyor. Büyük ihtimalle sene sonuna kadar hakim global trend olarak kalacak Güçlü Dolar Sendromu’ nun, başta Türkiye ekonomisi olmak üzere, ABD dışındaki ülke dinamikleri ile altın, borsa, kripto ve diğer tüm finansal varlık performanslarını/değerlerini zorlayıcı etkisini hatırlatmalıyız.
Henüz açıklanan Mart ayı dış ticaret verileri, dış ticaret açığı bakımından %12.4 oranında azalmaya (iyileşmeye) işaret etmektedir. Dikkat çekici gelişme, tüketim malları ithalatında yaşanan artış eğilimi olarak karşımıza çıkmaktadır: Bu senenin ilk çeyreğinde, geçen seneye göre beşte bir oranında artan tüketim malları ithalatımız, oniki aylık toplamda elli milyar dolara ulaşmıştır. Geçen yıl, 255 milyar doları mal ve 100 milyar doları hizmet kategorilerinden olmak üzere toplamda 355 milyar doları aşan bir ihracat performansına ulaşıldığını biliyoruz. Keza, düzenlenen İhracat Zirvesi’ nde konuşan Ticaret Bakanımızın ifadesiyle; ”ihracat yaparak, büyük rakiplerle rekabet ederek, gıdım gıdım toplanılan dövizler saçarak harcanmak istenmediği için, ithalat noktasında, Dünya Ticaret Örgütü izinleri doğrultusunda bir dizi tedbirin alındığı” izleniyor. Bu minvalde, uluslararası rekabet kural ve değişken müzakere-anlaşma setleri kadar, azalacak ithalat vergi gelirleri faktörlerinin de dikkate alınması gerekecektir.
İhracat performansımıza katkı sağlama bakımından önemli bir ivme kazanmış olan Hizmetler kulvarında, dört yıl zarfında iki kat artış öngörüsü ile ortaya konulan ikiyüz milyar dolarlık hedefe ulaşma bakımından yeni rekabetçi planlar geliştirilmelidir. Başta turizm, lojistik ve inşaat yüklenim ile müşavirlik gelmek üzere, sektörler bazında gereken özellikli yol haritaları desteklenmelidir. İlgili Bakan tarafından paylaşılan ilk çeyreğe ait turizm verileri, yıllık düzeyde altmış milyar dolar olarak belirlenen ihracat geliri hedefini destekler düzeydedir. Ancak, gene ortaya konulan güncel bir tespitte; ülkemizin “düşük fiyat üzerinden rekabet” klasmanından çıktığı ifade edilmiştir.(*) Turizm sektörü bakımından, başta “paket tur”; “herşey dahil”; “acenta satışı” model ve uygulamaları başta olmak üzere esaslı bir gözden geçirme zamanının geldiği görülmektedir. Nitekim, İstanbul Ticaret Odası Başkanı Avdagiç’ in; “orta ve uzun vadede turizm konsepti, fiyat stratejisi ve hizmetlerini baştan aşağı gözden geçirme” çağrı ve isabetli güncel tespitleri de bu yöndedir.
İhracatta rekabetçi avantajımızı geliştirmek bakımından yeni vizyon ve vaziyet edişlere acil ihtiyaç bulunmaktadır. Yenilenmiş hedeflere yönelik bir yeniden yapılanma ihtiyacı ortadadır. Bu cümleden olmak üzere, halen %3 oranında takılmış yüksek teknoloji ürünü payının, ilk aşamada %15 ve takiben %25 oranlarına taşınması; hazır giyim ihracatında 15 dolar düzeyindeki ihracat birim fiyatının 25 dolar seviyesine çekilmesi gibi yeni ufukların radara alınması doğru olacaktır. Elli yıllık ihracat hamlemize yeni ve yenilikçi bir çehre kazandırma zamanıdır!
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan bir tebliğ ile Ocak-Mart dönemi için enflasyon düzeltmesi yapma zorunluluğu, kuyum sektörü hariç, ortadan kaldırılmıştır. Bu gelişme, zaten ötelenerek yürürlüğe sokulan Enflasyon Muhasebesi uygulaması bakımından zafiyet doğurma riskini gündeme getirmektedir. Enflasyonun bilinen ve literatürde işlenmiş bozucu/sakatlayıcı etkisinin; enflasyon muhasebesi üzerinden yeni bir tezahürü yaşanmaktadır.
Nisan ayı enflasyonu öncü göstergeleri, yukarı yönlü beklentileri destekleyen bir tablo ortaya koymaktadır. İTO Ücretliler Geçinme Endeksi aylık manşetinde 4.89; yıllıkta ise 78.81 düzeylerine işaret etmektedir. Türk-İş mutfak enflasyonu (Ankara’da yaşayan dört kişilik ailenin asgari gıda harcaması) ise %74.8 olarak açıklanmıştır. TZOB Üretici-Market Fiyatları takibinde de makas açıklığı bakımından iyileşme izlenmemektedir. Öte yandan Koç Üniversitesi-Konda işbirliği ile ilk kez düzenlenen Hanehalkı Enflasyon Beklentisi anketi; Nisan ayı itibarıyla %119; sene sonu için ise %96 rakamlarını ortaya çıkarmaktadır. Haziran ayında zirve yapması beklenen enflasyon gidişatında Nisan ayı için ortaya koyduğumuz model temelli tahminimiz, % 80.2 düzeyinde olup, bilhassa giyim eşyası ve Ramazan Etkisi sönümlenmemiş gıda kalemlerine dikkat edilmesi önerilmektedir. Enflasyonla mücadele sürecinin uzun soluklu ve bütüncül politikalarla sürdürülmesi gereği, her zaman ön planda tutulmalı ve gereği yerine getirilmelidir.
(*) İngiltere mahreçli Which? Tüketici Tercih Platformu tarafından 15 Ülke ve 4500 tur paketi esas alınarak önümüzdeki Ağustos ayı için yapılan çalışmada Türkiye, en uygun fiyatlı ilk on destinasyon arasında yer almamaktadır.
SON DAKİKA
